Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
37
2.5.2.6.8. Flakslama Uygulamaları  
Borik asit ve alkali metal boratlar, çok geniş bir yelpazedeki metalleri çözündürürüler; 
bu nedenle metalurjik uygulamalarda boratların flaks olarak kullanımında büyük bir artış 
olmuştur.  
Çelik yapımında, kolemanit ve az oranda üleksit, florite alternatif bir flaks olarak ABD, 
Kanada, Almanya ve Japonya’da kullanılmaktadır. Kolemanit kireç stabilizasyonunu 
sağlamakta ve böylece erime zamanı azaltılmaktadır. Kolemanit flor ile karşılaştırıldığında, 
kolemanitin düşük asiditesi nedeniyle refraktörün kullanım ömrünü uzatması çok önemli bir 
avantajdır. Kolemanit flaks olarak, yüksek karbonlu çeliklerden sülfür ve fosforun elimine 
edilmesi sırasında çok yararlı bir malzemedir.  
Boratlar, bakır alaşımlarının ergitilmesinde kaplama flaks olarak kullanılmakta ve 
boraks ise altın analizlerinde ve rafinasyonunda kullanılmaktadır. Potasyum pentaborat 
paslanmaz çeliğin lehim kaynağı yapılması  sırasında flaks olarak, trimetil borat ise gaz 
lehimleme flaks’ı olarak kullanılmaktadır. 
Gümüş-pirinç flaksları, borik asit, potasyum borat içeren kompleks potasyum 
flouroborat ve florür  içermektedir.  
2.5.2.6.9. Elektro Kaplama 
Birçok elektro kaplama uygulamasında, bor kimyasalları temizleyici ve buffer (tampon) 
olarak kullanılmaktadır. Borik asit ve flouroboratlar, yatakların gözeneğini ve çukurunu 
azaltmak için çok az miktarda  kullanılmaktadırlar. Kalay-kaplama tellerinde pickling 
işleminde  %10 flouroborik asit kullanılmaktadır.  
Galvanizlemede, flouroboratların kullanımı son yıllarda metan sulfonik asit (daha çok 
çevre dostu  olduğu düşünülmektedir) ile rekabet etmektedir. 
 
2.5.2.7. Nükleer Uygulamalar 
Atom reaktörlerinde borlu çelikler, bor karbürler ve titanbor alaşımları kullanılır. 
Paslanmaz borlu çelik, nötron absorbanı olarak tercih edilmektedir. Yaklaşık her bir bor 
atomu bir nötron absorbe etmektedir. Bu nedenle, atom reaktörlerinin kontrol sistemleri ile 
soğutma havuzlarında ve reaktörün alarm ile kapatılmasında bor (B
10
) kullanılmaktadır. 
Ayrıca, nükleer atıkların depolanması için kolemanit kullanılmaktadır. 
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
38
2.5.2.8. Bor Fiberleri  
Bor fiber kompozitleri, bor fiberleri ile güçlendirilmiş polimer reçinelerden 
oluşmaktadır. Bor fiber kompozitleri, hava ve uzay araçlarının üretiminde  kullanılan ilk ileri 
kompozit malzemedir. Bor fiberlerinin yüksek maliyetleri kullanım alanlarını sınırlamaktadır.  
Bor fiberleri, spor aletlerinden (balıkçılık, golf, kayak, bisikletler) uzay ve hava 
araçlarına kadar birçok alanda kullanılmaktadırlar.   
 
2.5.2.9. Uzay ve Havacılık  
Borlar, uzay ve havacılık sanayisinin gelişmesine katkı yapmış olan en önemli 
minerallerdendir. Radarlar, uçaklar, uydular, iletişim sistemleri, uçuş yakıtları, sürtünme ve 
ısıya dayanıklı kompozit malzemeleri başta olmak üzere hemen hemen tüm  uzay ve hava 
araçlarında, borların  birçok kullanım alanı mevcuttur. Askeri hava araçları, füzeler, 
helikopterler ve  uçakların en önemli hammaddelerinden  biridir. 
Uçak ve havacılık endüstrisinde bor kullanımı giderek artan bir seyir izlemektedir. 
Aerodinamikteki gelişmeler, yüksek hız kanat uygulamaları, yüksek ısıya dayanımlı gövde, 
düşük ağırlık yüksek kapasite ve benzeri uygulamalar üzerinde yürütülen tasarım ve 
geliştirme çalışmaları havacılık ve uzay sanayinde kompozit malzeme kullanımını oldukça 
yaygınlaştırmıştır.  
Borun yanıcı fakat tutuşma sıcaklığının yüksek olması, yanma sonucunda kolaylıkla 
aktarılabilecek katı ürün vermesi ve çevreyi kirletecek emisyon açığa çıkarmaması ulaşım 
araçlarında bir avantaj olarak kabul edilmektedir. 
 
2.5.2.10. Borlu Katı Yakıtlar 
2.5.2.10.1. Hücre Yakıtları (Fuel Cells) 
Sodyum borhidrür güvenli bir hidrojen taşıyıcısıdır. Sodyum borhidürürün  kimyasal 
bağlarında hidrojen mevcut olup ortamdaki katalizör, hidrojeni açığa çıkarmaktadır. Bu 
üretim de temel prensip ise su ile boraksın reaksiyonudur. Bu reaksiyondan üretilen hidrojen 
doğrudan içten yanmalı motorlara beslenebilir veya hücre yakıtlarında kullanılabilir.   
2.5.2.10.2. Füze / Uçuş Yakıtları  
Bor kimyasalları özellikle füze yakıtı olarak kullanılmaktadır. Sodyum borhidrür, özel 
uygulamalarda yakıt katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Hidrojen diboran (B
2
H
6
) ve 
hidrojen pentaboran (B
5
H
9
) gibi borhidrürler; uçaklarda yüksek performanslı potansiyel yakıt 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
39
olarak araştırılmışlardır. Özellikle, uçak ve uzay sanayilerine yönelik ağırlıklı olarak ABD, 
Avrupa, Rusya ve Japonya’da yapılmakta olan araştırma uygulamaları dikkat çekicidir.  
1960’larda ABD Hava ve Deniz Kuvvetlerince ortaklaşa yürütülen Zip Yakıtları Projesi 
çerçevesinde geliştirilen yakıtlar, yaklaşık aynı tarihlerde üretilen XB-70 Valkyrie "Boron 
Bomber" bombardıman uçağı ve SR-71 Blackbird süpersonik stratejik bombardıman 
uçaklarında bor katkılı yakıt (pentaboran ve etil boran olarak isimlendirilen) kullanılarak 
uçakların hem hızları hem de uçuş mesafeleri artırılmıştır. Daha sonra geliştirilen F-117 
“Stealth Fighter” Meteor (MRAAM) uçakları ve General Dynamics firması tarafından 
üretilen BGM -109 Tomahawk, UGM-109 Tomahawk füzelerinde de bor katkılı yakıtlar 
kullanılmaktadır. 
Bor üzerinde yürütülen araştırmalar sadece ABD ile sınırlı değildir. Örneğin, Avrupa 
Uzay Ajansı da aynı zamanda bor ve borlu yakıtlar üzerine çalışma yapan bir başka 
kurumdur. Anılan ajans geliştirdiği üç tip borlu yakıtı  Avrupa Patent Ofisine tescil ettirerek 
Patentini almıştır. Bugün Ariane roketlerinde kullanılan yakıtlar da borlu yakıtlardır.  
Ayrıca, sodyum borhidrürün yakıt olarak kullanılması yönündeki çalışmalar, ABD Hava 
Kuvvetleri tarafından da desteklemektedir.  
 
2.5.2.11. Sağlık  
BNCT (Boron Neutron Capture Therapy) methodu, kanser tedavisinde kullanılmaktadır.  
Özellikle; beyin kanserlerinin tedavisinde hasta hücrelerin seçilerek imha edilmesine yaraması 
ve sağlıklı hücrelere zarar vermemesinden dolayı tercih nedeni olabilmektedir. Bor ürünleri 
son yıllarda akciğer ve prostat kanseri gibi diğer kanser türlerinin tedavisinde de 
kullanılmaktadır.  
İnsan vücudunda normalde bulunan bor, bazı ülkelerde tabletler şeklinde üretilmeye ve 
diğer mineraller ve vitaminlere de ilave edilmeye başlanmıştır.  Ayrıca, ostreopoz, kemik 
gelişimi, allerji gibi sağlık problemleri için bor mineralleri kullanılmaktadır. Afrika’da 
yapılan araştırmalarda, bor alan kişilerde artirit oranı %3 iken, büyük şehirlere taşındıktan 
sonra artirit’e yakalanma oranı %20’ye çıkmıştır. (http://www.go-symmetry.com/boron.htm). 
Metabolizmadaki bor, kalsiyum, magnezyum ve fosfor dengesini ayarlar. Sağlıklı 
kemiklerin oluşumuna, kasların ve beyin fonksiyonlarının gelişimine yardım eder.  

---