Dinler tariHİ BİLİm dali

 
92
İsa, kendisinin Mesih olduğunu ne söylemiş, ne de söyleyeni onaylamıştır.  İncil 
cümlelerinde daha çok Petrus’un İsa hakkındaki kanaati üzerinde durulmaktadır. Yine, 
İsa’nın Petrus’a kendisiyle ilgili tespitini kimseye söylememesi hususundaki uyarısı da, 
İsa’nın Mesihlik yakıştırmasını kabul etmediğinin kanıtı sayılabilir. Diğer taraftan, 
İsa’nın bunu kabul ettiği var sayılsa dahi, öğrencilerinden bu konuda kimseye bir şey 
söylememelerini istemesi, böyle bir tespiti doğru bulmadığının göstergesidir.  
İsa’nın  Mesihliğine ilişkin ikinci bir rivayet ise Sanhedrin’de yargılanma 
sürecinde geçen ifadelerde yer alır. Zira yargılanan İsa, baş kahinin “Yüce olanın oğlu 
Mesih sen misin?”  şeklindeki sorusuna “benim” diye cevap vererek Mesihliğini 
onaylamıştır
461
. Ancak bazı araştırmacılar  İsa’nın söz konusu cevabının da tartışmalı 
olduğunu savunmaktadır. Buna göre “benim” ifadesinin Ârâmice ve Yunanca’da hem 
“öyleyim hem de öyle miyim”  şeklinde anlaşılabileceği iddia edilmektedir
462
. Öte 
yandan yargılanma esnasında kendisine Mesihliğini soran baş kahine kendisiyle ilgili 
insanoğlu nitelendirmesinde bulunması
463
, onun Mesih tanımlamasını kullanmadığının 
bir ifadesi olduğu söylenebilir.  
Gündüz’e göre İsa’nın, kendisiyle ilgili ifadelerinde Mesih tanımını kullanıp 
kullanmadığının belirsizliği yanında, bu niteliği gizlice kabul ettiği varsayıldığında, 
ortaya Yahudi geleneğindeki hangi Mesih anlayışına dahil olduğu sorunu çıkmaktadır. 
Zira Hıristiyan ilâhîyatçı Dodd’un, İsa’nın Mesih niteliğini eskatolojik bağlamda Mesih-
Kral olarak değil,  Rabbin Hizmetçisi anlayışı çerçevesinde kabul edişini, Pavlus’un 
beklenen Mesih-Kral şeklindeki hitabına İsa’nın şiddetle karşı çıkarak, kendisiyle ilgili 
birçok ifadesinde hizmetçi ya da Rabbin Hizmetçisi nitelendirmesiyle örneklendirdiğini 
ileri sürer. Ancak Gündüz, Dodd’un İşaya’dan verdiği örneklerle delillendirmeye 
çalıştığı Rabbin Hizmetçisi nitelendirmesini, Mesih kavramı yerine kulanılan bir nitelik 
görünümünde olduğu için kabul etmez. Çünkü Gündüz’e göre Rabbin Hizmetçisi 
bağlamındaki Mesihlik niteliği değil,  Rabbin Hizmetçisi özelliğini de içeren bir 
Peygamber-Mesih kavramının olması gerekmektedir. Zira sık sık İşaya peygambere ve 
sözlerine atıfta bulunan İsa, kendi hareketlerini temellendirmeye çalıştığı gibi, İşaya ile 
arasındaki bir benzerliğe de dikkat çekmektedir: 
                                                 
461
 Markos, 14:61-62 
462
 Gündüz, a.g.e., s.177 
463
 Markos, 14:62 

---

 
93
“Rabbin ruhu benim üzerimdedir. Çünkü O, beni müjdeyi yoksullara 
iletmek için meshetti. Tutsaklara serbest bırakılacaklarını, körlere gözlerinin 
açılacağını duyurmak için, ezilenleri özgürlüğe kavuşturmak için, Rabbin lütuf 
yılını ilan etmek için beni gönderdi”
464
.  
Burada, İsa’nın da İşaya gibi bir peygamber olarak meshedilmiş olabileceğini 
iddia edilmektedir
465
. Sonuç olarak, İsa’nın kendisiyle ilgili Mesih tanımlamasında 
bulunup bulunmadığı tartışmalı bir husus olsa da, Mesih kavramı İncillerde İsa’ya atfen 
yaklaşık 540 ayette yer almaktadır. 
 
(2) İnsanoğlu 
İsa’nın hem insânî hem de ilâhî olmak üzere iki tabiatı bulunduğunu varsayan 
Hıristiyan düşüncesine göre, insânî tanımlamada yaygın olan ve Ârâmice “Bar Naşa” 
kelimesinden gelen  “insanoğlu” terimi İsa’nın insânî yönünün ifadesidir, ve İsa bu 
ünvanla insânî tabiatına atıfta bulunmaktadır. Başka bir iddiaya göre ise İnsanoğlu 
terimi “kendisine saltanat, hükümranlık verilen” anlamına gelmektedir
466
.  İsa’nın 
yargılama gücü ve hükümranlık hakkı olduğu için kendisini “insanoğlu”  şeklinde 
tanımladığını ileri süren bu iddia bazı Eski Ahit ifadelerini de referans göstermektedir: 
“Gece görümlerimde İnsanoğluna benzer birinin göğün bulutlarıyla 
geldiğini gördüm. Eskiden beri var Olan'ın yanına doğru ilerledi, O'nun önüne 
getirildi”
467
.  
J. Hick’e göre İsa gerçek bir Tanrı olduğunun farkında olduğu için, kendini en 
iyi tanımlayan ‘insanoğlu’ terimini kullanmıştır. Zira Eski Ahit geleneğinde yaygın olan 
Tanrıların Oğulları ifadesindeki “oğullar” terimi yaratıklar manasına da gelmektedir. 
Dolayısıyla İsa bu tanımı kullanarak kendisinin de insan cinsine ait bir yaratık olduğunu 
ifade etmiştir
468
.  
                                                 
464
 Luka, 4:18-19 
465
 Gündüz, a.g.e., s.179-181 
466
 Gündüz, a.g.e., s.168 
467
 Daniel, 7:13; Tekvin, 1:2 
468
 Gündüz, a.g.e., s. 169 

---

 
94
(3) Peygamber 
İnsanoğlu ifadesi kadar olmasa da, gerek Sinoptik gerekse Apokrif incillerde 
İsa için kullanılan diğer bir terim de ‘peygamber’dir. Markos İncili’nde,  İsa’nın 
kimliğine ilişkin üç ihtimal ileri sürülmektedir. 
Bunlardan ilki O’nun Yahya olduğu ihtimalidir ki halka göre Yahya, öldükten 
sonra İsa suretinde tekrar dirilmiştir: 
“Kral Hirodes de olup bitenleri duydu. Çünkü İsa'nın ünü her tarafa 
yayılmıştı. Bazıları, ‘Bu adam, ölümden dirilen Vaftizci Yahya'dır. Olağanüstü 
güçlerin onda etkin olmasının nedeni budur’ diyordu”
469
. 
İkinci iddiaya göre o, İlyas peygamberdir: 
“Öğrencileri  şu karşılığı verdiler: Kimi Vaftizci Yahya, kimi İlyas, 
kimi de Yeremya ya da peygamberlerden biridir diyor”
470
 
Son iddiaya göre ise İsa, Eski Ahit peygamberlerinden bir peygamberdir
471
. 
Yahya ve İlyas  şeklinde değerlendirilmesinin nedeni olarak, her iki şahsiyetle de 
mesajları ve faaliyetleri yönündeki paralellik gösterilmekte; yaşadığı toplumda yaygın 
Baal kültüne karşı mücadele eden ve Kenaniler ve Fenikelileri paganizm ve 
politeizmden kurtulmaya, monoteizme bağlanmaya davet eden bir peygamber  olan 
İlyas olduğu yönündeki iddianın nedeni de ahlaki yapı ve sosyal adaletin önemini ısrarla 
vurgulayarak bunun gerçekleşmesi için mücadele eden İlyas’ın yaşamının sonuna ilişkin 
Eski Ahit’te onun kasırgalar arasında ilâhî aleme yükseldiğinin ifade edilmesidir: 
“Onlar yürüyüp konuşurlarken, ansızın ateşten bir atlı araba 
göründü, onları birbirinden ayırdı. İlyas kasırgayla göklere alındı”
472
. 
Yine,  İncillerde geçen pek çok cümle, halkın  İsa’yı peygamber olarak 
algıladığının bir kanıtı sayılabilir. Nitekim Kudüs’e girdiğinde halkın onu “Galile’nin 
Nâsıra kentinden bir peygamber”
473
  şeklinde tanımladığı, Yahudi din adamlarıyla 
tartıştığınde onu tutuklamak isteyenlerin, onun peygamber olduğunu düşündükleri için 
                                                 
469
 Markos, 6:14 
470
 Matta, 16:14 
471
 Markos, 8:28; Luka, 9:19 
472
 Gündüz, a.g.e., s.170; II Krallar, 2:11 
473
 Matta, 21:10-11 

---