Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1
Yüklə 84,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------193------------------------------------ Bütün blokların birgə fəaliyyəti xüsusi sistem vasitələri ilə elə təmin edilir ki, bloklar arasındakı qarşılıqlı fəaliyyət paralel asinxron xarakter daşısın. Biliklərin təqdim edilməsi alt sistemi iki komponentdən, verilənlər maşınından və biliklər maşınından ibarətdir. Bu maşınların arasında interfeys bloku vardır. Maşınlar arasındakı fərq ekstensional və intensional biliklər arasındakı fərqdir. Bunların arasındakı interfeys monitorun köməyi ilə gerçəkləşdirilmişdir. PAMİR sistemində paylanmış idarəetmə modelindən maksimum istifadə edilməsi nəzərdə tutulduğundan, monitor bir fiziki blok olaraq olmaya da bilər. Məntiqi nəticəçıxarma alt sistemi 2 maşından təşkil edilmişdir: 1) Deduktiv nəticəçıxarma maşını; 2) Gerçəyəbənzər nəticəçıxarma maşını. Bu iki maşın arasında interfeys bloku və bir sıra xarici interfeys blokları var. Yeni nəsil EHM-lərin yeni versiyalarında ( informasiya-hesablayıcı məntiqi sistem istisna olunmaqla) rast gəlinməyən nəticəçıxarma alt sisteminin fərqləndirici cəhəti deduktiv və gerçəyəbənzər nəticəçıxarma maşınlarının eyni zamanda paralel işləməsi imkanının olmasıdır. Halbuki müəyyən deduktiv addımlar induktiv və ya traduktiv addımlarla növbələnir. Qeyd etmək lazımdır ki, məntiqi nəticəçıxarma alt sistemi PROLOQ dilinə deyil, nəticəçıxarmanın dalğavari dillərinin xüsusi versiyalarına yönləndirilmiş olur. Deduktiv nəticəçıxarma maşını aktiv şəbəkə verilənlər bazasına bənzər vasitələrlə reallaşdırılır. Odur . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------194------------------------------------ ki, PAMİR sistemində əzəl-başdan semantik şəbəkədə dalğavari nəticəçıxarma problemi qoyulur. Semantik şəbəkənin təpələrində xüsusi prosessorlar (nəticəçıxarma transpüterləri) yerləşir. Bunlar isə öz növbəsində 3 blokdan təşkil edilmişdir: unifikasiya bloku, parçalama (yarma) bloku və mübadilə bloku. PAMİR sistemində ünsiyyət bloku istifadəçi ilə məhdud təbii dildə əlaqə təmin edir. Bu ünsiyyət bloku digər ünsiyyət bloklarından fərqli olaraq linqvistik biliklər bazası və aktiv semantik şəbəkə əsasında təşkilolunmanın nəticəsi olan dalğavari xarakterli proseslərə istiqamətləndirilmişdir. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------195------------------------------------ İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏRİN QURULUŞU VƏ LAYİHƏLƏŞDİRİLMƏSİ Süni intellekt sistemlərinin quruluşu dedikdə, konkret predmet oblastında biliklərin tətbiqi və problemin həllini icra edən təşkilati struktur başa düşülür. Süni intellekt sistemlərinin təşkiledici elementləri zəruri quruluş yaradarkən onların fərdi xüsusiyyətləri, icra edəcəkləri funksiyalar və istehsal özəllikləri üzrə mühən- dislik prinsipləri rəhbər tutulur. Bu prinsiplər, əsasən, predmet oblastının təsiri altında formalaşandır. Bu isə o deməkdir ki, həll edilən məsələ və funksiyaların xarakteri intellektual sistemlərə həvalə edilir. Bunun gerçəkləşdirilməsi isə intellektual sistemin standart quruluşunun predmet oblastına uyğunlaşdırılmasını tələb edir. Sistemin predmet oblastı ilə inteqrasiyası probleminin uğurlu həlli və istehsalın avtomatlaşdırılmış idarə edilməsi müxtəlif səviyyədə onların intellektuallaşdırılması ilə bağlıdır. Avtomatlaşdırılmış istehsalın əsas funksional və təşkilati hissələrinə layihələşdirmə, planlaşdırma, istehsalın təşkili və dispetçerlənməsi, texnoloji proseslərin idarə olunması, diaqnozun təyin olunması və çevik törəmə sistemlərində texnoloji hissələrin robotlaşdırılması aiddir. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------196------------------------------------ Funksiyalarının xarakterinə və fəaliyyət sahəsinə görə ekspertlərin bir neçə tipik vəzifəsi vardır. Bu vəzifələrin araşdırılması biliklərə əsaslanan törəmə sistemlərin layihələşdirilməsində istiqamətverici amil kimi çıxış edir. Sözü gedən vəzifələr sırasında, ilk növbədə, şərhetmə (interpretasiya), planlaşdırma, idarəetmə, layihələşdirmə, proqnozlaşdırma, dispetçerləmə, monitorinq və diaqnostika kimi vəzifələri göstərmək olar. Əsas məqam budur ki, ekspert öz biliklərini yeniləşdirə bilir, yəni, öyrənmək qabiliyyəti var; öz hərəkətlərini izah edə bilir; qərarları əsaslandırmağı bacarır; vəziyyətin dəyişməsini proqnozlaşdıra bilir; xarici mühitlə fəal əlaqədə olub müxtəlif xarakterli informasiya ala bilir; verilən tapşırıqları bilikləri əsasında həll edə bilir; lazım olan informasiya və faktoqrafik verilənləri yadda saxlaya bilir və s. Ona görə də öz bilikləri ilə işləyən və müəyyən mənada eksperti əvəz edən və ya ona kömək edən sistem yaratmaq üçün bütün bu sadalanan funksiyalar sözügedən sistemin quruluşuna daxil edilməlidir. Hər bir biliklər bazasının idarəetmə sistemi (BBİS) üçün müvafiq biliklər bazası və bu biliklərlə işləyən çıxış mexanizmi olmalıdır. Adətən intellektual sistemlər son istifadəçi ilə, ekspertlə, bilik mühəndisi ilə, daxili verilənlər bazası ilə və tətbiqi proqram təminatı ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar. İntellektual istifadəçi interfeysi məhdud təbii dildə danışığın daxil edilməsi və həm də vizual təqdimatla (qrafika, texniki görmə) ünsiyyət yaradır. İstifadəçi qismində insan-operator və ya qapalı dövri əməliyyatlardan ibarət olan istehsal prosesinin özü çıxış Yüklə 84,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|