Davlatova kamola

MENING YANGAM ВА ХОЛАКАТТАМ1
(Mening йәнгәм ва хͻlәkәttәм)
Mening yangam(jängäm // йәнгәм - kelinoyi) ajoyib ayol. U har qanday ishni chin dildan bajaradi. Mana hozir ham u dalada. Boshida zaynovi (zäynāvi - yashil), bika (bїкä - pushti rang (och qizil) va qara (qāрä- qora rang) ranglar aralash kassingka qo‘lida grabl (gräbl - haskash(mehnat quroli)) olib ishlamoqda. Daladan bo‘sh vaqtlarida u tikuvchilik bilan shug‘ullanadi. U joynomoz (džāйnāmāz -joynomoz), lo‘la (Lоlä- bolish), qariyalar uchun jelaklar (džеläклä: -yubqa ust kiyim), quroq (qurāq - turli xil matolar parchalaridan tikiladigan narsa) dasixonlar (däsиxān - dasturxon) tikadi. Butun oila a’zolari undan xursand, ayniqsa, kattam (kättäm - buvi). Shu xotinni kelin qilganlaridan ko‘ngillari to‘q (kоηli tоq - хотиржам). Har doim yangamni(jängäm) maqtab: uvali-juvali bo‘l(uvälї-džuvälї bоl - uyli joyli bo‘l) qo‘sha qaringlar (qоšä qärїηлä:-umrlaringni oxirigacha birga bo‘linglar) kabi olqishlarni aytadilar.
Hammasidan ham zo‘ri yangam(йäнгäм) shirin-shirin ovqatlar pishiradi. Ular tayyorlagan qatig‘laosh(qäтъғлāš- quyuq qatiqqa ugra solib pishiriladigan taom), ichiga boyimjon (bāйimdžān - baqlajon sabzavot turi) va karchishka (кäрčишкä- kartoshka sabzavot turi) solib pishiriladigan kovob (кāвāb- taom turi), cho‘mich (чомiч–oshxona buyumi) bilan kovlab turiladigan atala (äтäлä- unni yog‘da qovurib tayyorlanadigan suyuq taom), arvoypirda (ärvāйpir–marosim turi). Bu marosimni ko‘pincha avto–ulovi borlar o‘tqizadi) pishiriladigan halvoytar. (hälvāytär), shirvirich (širbirč - sirguruch). Sutga guruch solib tayyorlaniladigan taom), kodipichak (кāдъpicчäк - qovoq solib pishiriladigan taom), g‘ilvindi (γыlbindi - somsaning bir turi), yupqalarni (yubqа - somsaning bir turi) ichiga qaymoq solib pishiriladi) yemabsiz bu dunyoga kelmabsiz. Biz bo‘lalarimiz (bоlälä: - xolavachchava amakivachcha) bilan yig‘ilib tez-tez kattamniki (кäттäm) kelib turamiz. Yangam (jängäm) dan ko‘p narsalarni o‘rganishga harakat qilamiz. Zero, bir kun kelib biz ham bir oilaning bekasi bo‘lamiz. O‘sha kunlarga qadar o‘zimizda kelinlik ko‘nikmasini shakllantirib boramiz.
Xalqimizda “Qariganda ham tinch o‘tirmaydi” degan gap ko‘p ishlatiladi. Bu bejizga aytilmagan, albatta. Xolakattam (хāläkättäм- otaning xolasi) ham shundaylar sirasiga kiradi. Qarib, bukchayib qolgan bo‘lsalar ham yosh juvonlar (džuvānlä : - turmushga chiqqan ayol) singari serharakatlar. Buning isbotini jonli (džānlї- har qanday uy jonzoti. Uy hayvoni) boqishni kanda qilmasliklaridan (kändä qilmäslik – to‘xtatmaslik) ko‘rishimiz mumkin. Ularning uyida juvana (džuvänä-ho‘kiz), inak (inäk-сигир) бизов (bizāv- бузоқ) , takalar (тäкä- echki) judayam ko‘p. Dadam va pochchom (pāččām) jonlilarga(džānlї) juda qiziqishadi. Shuning uchun tez-tez ularnikiga borib turishadi. Hovlilari ham anchagina katta bo‘lib, jonzotlarga yemish bo‘lsin deb yung‘ichqa (yunγičqa - beda), jugori (džugārъ - makka jўxori)
ekib qo‘yilgan.
Qorin ochqoganda (қāрiн āчқāгäндä- qorin ochganda ma’nosida) nima ovqat qilamiz?- deb o‘ylashning ham hojati yo‘q, sut-chakki (чäккї - quyuq holdagi qatiq) mo‘l. Borsak maza qilib yeb kelamiz. Shu bilan birgalikda uy ishlariga ham qarashib kelamiz. Buni ko‘rgan xolakattam (хāläkäттäм) xursand bo‘lib bizni alqaydilar: qadding terakday bo‘lsin (qäddiη tеräkdäy bоlsin g‘amdan bukilmasin ma’nosida), uying bug‘doyga to‘lsin (уйiнг boγдājgä tоlsin- risq nasibang mo‘l bo‘lsin), suvday serob bo‘l (suvdäy sеrāb bоl), nasibang ulug‘ bo‘lsin (näsibäη uluγ bоlsin -risq nasibang mo‘l bo‘lsin) kabi. Biz ham alqovlardan xursand bo‘lib, ishimizga yanada shijoat qo‘shamiz. QARISI BOR UYNING PARISI BOR2
“Qarisi bor uyning parisi bor”-, degan naql qachon, kim birinchi bo‘lib aytganini hech kim bilmaydi. Ammo hamma bu naqadar to‘g‘ri fikr ekanligini anlaydi. Nuroniy bobolarimiz, dona kattalarimiz (кäттäм) barcha hovlidagi (hāvli -uy) turli mavzudagi turli nasihatlar bora-bora qiziqarli gurunglarga (гурунг -suhbat) aylanadi. Oiladagi mehr-oqibat va hamjihatlikni yanada mustahkamlashda, kattalarga hurmat, kichiklarda izzat fazilatlarini o‘rganishda qarilarning (қäръ-qariya. Yoshi ulug‘ kishi) o‘rni katta.
Bobo va kattalarimiz (käттäм) uyimizning fayzi hisoblanadi. Bobolarimizning ustlariga jelak (džеläk) kiyib, kattalarimizning zaynovi (зäйнāвъ), bika (бiкä), qara(qara) kassinka (кäsinkä - ro‘mol) yopinib, tutaki (tуtäkъ – ochiқ ranglarga nisbatan) sinovoncha (sināvänčä- paxta solib qavilgan kamzul) kiyib, chakkalariga nazvāylar (näzvāy – rayhon(o‘simlik)) taqib yurishlari bizga
o‘zgacha ko‘tarinki kayfiyat uyg‘otadi. Ayniqsa, ularning: “Uying bug‘doyga