Daş yuxular 1 Әkrәm Әylisli Daş yuxular

DAŞ YUXULAR 
102 
Bu sözdәn sonra Babaş o başda telefonu qapadı, bu 
başda telefonun dәstәyi  әlindә qalan artist gözlәrini 
Mopassan Mirәlәmova dikdi: 
- Eşitdin? Deyir, mәni tәbrik elәmәmisәn. Nәyә görә 
onu tәbrik elәmәliyәm? 
- Bilmirәm. - Direktor gözünü telefon aparatından 
ayırmadan mızıldandı. 
- Dünәnki "Kommunist" qәzetindә yekә bir mәqalәsi 
çıxıb. Yәqin onu deyir. 
- O da yazıçı olub? - Artist deyinә-deyinә kabinetdәn 
çıxmaq üçün qapıya yönәldi. 
- Hara? - Mopassan cod sәslә soruşdu. 
- Bunu aparın, özü yolu çәtin yolu tapa. 
- Otur. Sürücüm aparar. 
Camalı kabinetdәn qovub çıxarmadan özünü güclә 
saxlayan Mirәlәmov Sadayın  әlini qamarlayıb özünә sarı 
dartdı vә onu kresloya oturtdu. - Qulaq as, sәnә nә olub? 
- açıq-aşkar artistin halına acıyan Mopassan kәdәrlә dedi. 
- Bilmirәm nә olub? 
- Nә olacaq bir aydır ki, sәni evdәn çıxara bilmirәm. 
- Şişirtmә, ay yoxdu - Saday Sadıqlı etiraz elәdi. 
- Axırıncı  sәfәr nә vaxt burda olmusan? Әgәr dәqiq 
desәn, bir xaş qonaqlığı mәndә. 
- Sözün düzü, Mopoş, yorulmuşam, hәr  şeyә nifrәt 
elәyirәm. - Artist sәmimiyyәtlә etiraf elәdi. 
- Nәdәn yorulmusan axı? Kimdi sәni yoran? Burda 
sәnә güldәn ağır söz deyәn var? Özünә qapanıb evdәn 
bayıra çıxmırsan. Başa düşmürәm bütün günü evin içindә 
necә boş-bekar oturmaq olar? 

---

DAŞ YUXULAR 
103 
Mirәlәmov cibindәn açar çıxarıb açılıb örtülәn  şkafın 
arxasındakı gizli, köhnә seyfi açdı - teatrda kabinetin bu 
hәssas nöqtәsinә "Mopoşun sirri dağarcığı" deyirdilәr. 
Oradan  әn hörmәtli qonaqlar üçün saxladığı bir şüşә 
fransız konyakı, "moskovski" şkolad qutusu, iki bullür 
qәdәh çıxarıb stolun üstünә qoydu. 
- Yaxşı, gәl oturaq, - qәdәhlәrә konyak süzәrәk dedi. 
- Bir az qırışığımız açılsın. 
Neçә ay idi Saday Sadıqlı dilinә sipirtli içki vurmurdu. 
Tam әmin olmuşdu ki, nәsә dilinә dәysә, mütlәq bir zibil 
çıxardacaq. Ona görә  dә içmәkdәn qorxurdu. Amma 
indicә içdiyi konyak onun canındakı qorxunu bir anda silib 
apardı. Bәdәnindә xoş  vә  әtirli hәrarәt bәdәninә yayıldı, 
ürәyi sakitlәşdi, qanı duruldu. Bir anın içindә dörd tәrәf 
geniş azad vә çox rahat oldu. 
Ey mәnim Allahım, sәbәb nәydi? Birdәn-birә necә 
oldu ki, çoxdan unudulmuş Әylisindә dağlar, daşlar dirilib 
cana gәldi. Ay Allah, nә tәhәr oldu ki, Anikonun boğulan, 
qәhr olan sәsi durduğu yerdә, lap elә heç nәdәn  Әylis 
sәhәrinin yaxasında gül kimi açılıb yenidәn parladı, dirildi. 
Nә üçün, İlahi, Saday bütün varlığı ilә istәdi ki, 
Mopossanın qarşısında Anikonu әzizlәsin, Әylisin vicdanlı, 
zәhmәtsevәr ermәni  әhalisi haqqında danışsın, onları 
tәriflәsin. 
O, coşğun bir istәklә  Әylis ermәnilәrinin möcüzә 
yaratmağa qadir әmәksevәrliyi vә Allaha bәslәdiklәri 
nәhayәtsiz sevgi barәsindә teatrın drektoruna tәkrar-
tәkrar danışmaq istәyirdi. Ancaq, o, belә elәmәdi. Başa 
düşdü ki, Әylis ermәnilәri barәsindә Әylisdә doğulmayan, 
on iki Әylis kilsәsinin eyni anda yüksәlәn zәng sәslәrini 

---

DAŞ YUXULAR 
104 
dinlәmәyәn,  Әdif bәyin qara atından, qәssab 
Mәmmәdağanın xançalından xәbәrsiz, kilsәnin günbәzindә 
sirli bir parıltıyla  әks olunub hansısa bir әylisli oğlan 
uşağının qәlbinә axan o sarımtıl-narıncı  işığı ömründә 
bircә yol görmәyәn bir adama Әylis ermәnilәri barәdә 
nәsә demәyin heç bir mәnası yoxdur. 
- Yox, Mapossan Mirәlәmova ümumiyyәtlә  Әylis 
barәdә bircә  kәlmә  dә demәdi, bunun әvәzinә konyakı 
tәriflәdi. Mopoşa xoş sözlәr söylәdi vә ürәyindә 
insanlardan aralı qaçdığına görә özünü qınadı. Tәklik, indi 
belә düşünürdü, ölümün özüdür, bәlkә ölümdәn 
dәbetәrdir. Yaxşı ki, hәrdәnbir içmәk var, yoxsa adam 
gәbәrәr, üstünә tökülәn dәrdin  әlindәn yaxa qurtara 
bilmәz.  
Elә birinci qәdәhdәn sonra Mopassan Mirәlәmovun 
keyfi duruldu, üzü tәravәtlәndi, gözlәrinә  işıq gәldi. Yeni 
pyesdәn danışmaqdan üçün hövsәlәsi daralıb bir tikә olsa 
da "Mopoş dayı"  әsas mәtlәbә keçmәyә  tәlәsmirdi. 
Görünür işin әvvәlindә o ( razılaşdırılmış plan üzrә) artistin 
әhvalını yüksәltmәk istәyirdi ki, sonra onun başını 
bişirmәk asan olsun. Ola bilәr, xasiyyәtinә yaxşı  bәlәd 
olduğu Saday Sadıqlının rәdd cavabı verә bilәcәyindәn 
ehtiyatlandığı üçün vaxtı uzadırdı. Yaxud da direktor 
teatra Mәrkәzi Komitәdәn göndәrilәn  әsәrin bәdii 
cәhәtdәn heç bir dәyәrә malik olmadığını anlayır, amma 
dәfәlәrlә telefonda tәriflәmәyinin  әksinә olaraq indi, 
dostyana  şәraitdә pyesin yaxşılığına danışmağı özünә 
sığışdıra bilmirdi. Mopassan Mirәlәmov yenә  qәdәhlәrә 
konyak süzdü. Bir-iki qurtum içib xoşbәxtcәsinә 
gülümsündü. 

---

DAŞ YUXULAR 
105 
- Fikir verirsen, ustad, necә gözәl alındı.  Әn yaxın 
dostum Saday Sadıqlı qәdәr tәmiz adam olmasam da, heç 
demә, qardaş, mәnim dә üstümdә Allahın nәzәri varmış. 
Bunun hamısı Allahın hökmüdür. Sәnin o çobanını da bura 
Allah hәrlәyib gәtirib.  Әgәr o peyda olmasaydı, hәlә 
bundan sonra sәrasәr bir ay sәni evdәn dartıb çıxara 
bilmәyәcәkdim. Ziyadovla danışmağımız da әla oldu. 
Uşaqlıq dostun öz ayaqıyla durub bura gәlmәsәydi, hansı 
sәbәbә görә Ziyadova zәng elәyәrdim. Eşitdin dә, tәzә 
Rәhbәrin adını  çәkmәklә onu nә  tәhәr umsuğa saldım? 
İndi Ziyadov teatrın üç-dörd tәzә tamaşasına maya 
buraxmağa hazırdı. Yüz faiz әminәm ki, maliyyәlәşdirәcәk. 
Bәxti gәtirib, yenә köhlәn belindәdi.  İndiki Birinci ilә 
komsomoldan dostluq elәyirlәr. 
- Yaxşı, bәs Babaş keçmiş Rәhbәrin adamı deyildi? - 
Fikri-zikri Camalın yanında qalan Saday Sadıqlı laqeyd 
halda soruşdu. 
-  İç - direktor әlindә  qәdәh Saday Sadıqlının 
qarşısında dayanıb bir növ tәlәb elәdi. Әla çayım da var, 
indi dәmlәyәrik. - O, elektrik somavarınnı su ilә doldurub 
cәrәyana qoşdu. 
- Boşla getsin. Heç indiyә  qәdәr keçmiş  Rәhbәr, 
yanında bircә nәfәr dә olsun diri adam saxlayıb ki? Onun 
qabağında kimin hünәri çatırdı desin, mәn dә adamam, 
atam filankәsdi, anam filankәsdi? Az-maz adamlığı olan 
bir paralarını isә  mәxsusi jandarm metodunu işә salıb 
dinmәzcә xidmәt elәyәn idbar mәxluqlara çevirib, istinasız 
olaraq hamısını maskalanmağa mәcbur edib. İndi biz nә 
tәhәr deyә bilәrik ki, kim onun adamı olub, kim olmayıb. 

---