Çap üçün deyil

121
120
46.
 DÖVLƏTLƏRİN İNZİBATİ-ƏRAZİ BÖLGÜSÜ 
· Bayraq  dövlətin  rəmzlərindən  biridir. Amerika 
Birləşmiş  Ştatlarının  bayrağında  50  ulduzun 
olmasını nə ilə əlaqələndirə bilərsiniz? 
Fäaliyy t
ä
Fäaliyy t
ä
Təsəvvür edin ki, siz böyümüş, təhsil almış və dövlət başçısı seçilmisiniz. Dövlətini-
zi hansı üsulla  idarə edərdiniz? 
1. Ölkə ərazisini bərabər sahələrə ayırmaqla. 
2. Əhalini  eyni  sayda qruplara bölməklə. 
3. Ölkə ərazisini iqtisadi səviyyəsi eyni olan sahələrə ayırmaqla. 
4. Təbii ehtiyatların paylanmasına görə. 
5. Ölkə ərazisinin relyef xüsusiyyətlərinə görə və s. 
Müzakirə  edək:  Üsulların  müsbət və mənfi cəhətləri nədir?
Ölkələr idarə edilməsinə görə fərqli olduğu kimi, inzibati ərazi quruluşuna 
görə də müxtəlifdir. İnzibati ərazi bölgüsü ölkənin idarə edilməsi üçün ayrılan 
ərazi vahidləridir. Bu xüsusiyyətinə görə dövlətlər unitar və federativ olurlar. 
Unitar (latın dilində – vahid, tək) dövlətlər vahid mərkəzdən idarə edilir. Belə 
ölkələrin  tərkibindəki  inzibati  ərazi  vahidləri  –  rayon,  vilayət,  mahal  və  s. 
adlandırıla bilər. Lakin bu inzibati vahidlər 
müstəqilliyə, yəni özünü-
idarə hüquqlarına malik deyil. Onların mədəni, iqtisadi idarəetmə hüquqları 
ola bilər. Azərbaycan, Türkiyə, İran, Fransa, Yaponiya, Misir, İtaliya, Çili və 
digər çoxsaylı belə dövlət vardır. 
İnzibati ərazi bölgüsünün federativ forması 
– 
müəyyən  müstəqilliyə  malik  olan  müstəqil  ərazilərin  könüllü  olaraq  bir 
dövlətdə birləşməsidir. 
Ştat, respublika, torpaq 
və s. adlandırılan inzibati vahidlər müəyyən qədər siyasi özünüidarə hüquq-
larına malikdir. Onlar xarici siyasət, ordu, pul və s. məsələlərin həllində birgə 
fəaliyyət göstərir. Ərazi vahidləri müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər. 
Məsələn, Rusiya, Hindistan, Nigeriyada ərazi vahidləri milli-etnik əlamətlərə 
görə, ABŞ, Kanada, Meksika, Avstraliya, Avstriya və s. ölkələrdə isə tarixi-
coğrafi xüsusiyyətlərinə görə yaranmışdır. 
siyasi 
(latın dilində ittifaq, birlik) 
Federativ ölkələrin sayı azdır. 
Mətndən və dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə edərək ölkələri inzibati 
ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın.
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Dövlətlərin idarə edilməsi üçün  vahidlərə  ayrılması __ 
adlanır. Bu xüsusiyyətinə görə __ ölkələr vahid mərkəz-
dən idarə edilir. __ ölkələr isə  mərkəzi hakimiyyət 
orqanları  ilə yanaşı ozünüidarə vahidlərinin mövcud 
olması ilə səciyyələnir.  
AÇAR  SÖZLÄR
Federativ
İnzibati ərazi bölgüsü
Unitar
Dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə etməklə rəqəmlə qeyd edilən ölkələri inzibati 
ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın. 
Federativ ölkələr                                           Unitar ölkələr
Unitar 
Federativ
Ölkələrin adı                                          
Materiklər                                          
1
3
4
5
6
7
8
9 
10
2
Çap üçün deyil

---

121
120
46.
 DÖVLƏTLƏRİN İNZİBATİ-ƏRAZİ BÖLGÜSÜ 
· Bayraq  dövlətin  rəmzlərindən  biridir. Amerika 
Birləşmiş  Ştatlarının  bayrağında  50  ulduzun 
olmasını nə ilə əlaqələndirə bilərsiniz? 
Fäaliyy t
ä
Fäaliyy t
ä
Təsəvvür edin ki, siz böyümüş, təhsil almış və dövlət başçısı seçilmisiniz. Dövlətini-
zi hansı üsulla  idarə edərdiniz? 
1. Ölkə ərazisini bərabər sahələrə ayırmaqla. 
2. Əhalini  eyni  sayda qruplara bölməklə. 
3. Ölkə ərazisini iqtisadi səviyyəsi eyni olan sahələrə ayırmaqla. 
4. Təbii ehtiyatların paylanmasına görə. 
5. Ölkə ərazisinin relyef xüsusiyyətlərinə görə və s. 
Müzakirə  edək:  Üsulların  müsbət və mənfi cəhətləri nədir?
Ölkələr idarə edilməsinə görə fərqli olduğu kimi, inzibati ərazi quruluşuna 
görə də müxtəlifdir. İnzibati ərazi bölgüsü ölkənin idarə edilməsi üçün ayrılan 
ərazi vahidləridir. Bu xüsusiyyətinə görə dövlətlər unitar və federativ olurlar. 
Unitar (latın dilində – vahid, tək) dövlətlər vahid mərkəzdən idarə edilir. Belə 
ölkələrin  tərkibindəki  inzibati  ərazi  vahidləri  –  rayon,  vilayət,  mahal  və  s. 
adlandırıla bilər. Lakin bu inzibati vahidlər 
müstəqilliyə, yəni özünü-
idarə hüquqlarına malik deyil. Onların mədəni, iqtisadi idarəetmə hüquqları 
ola bilər. Azərbaycan, Türkiyə, İran, Fransa, Yaponiya, Misir, İtaliya, Çili və 
digər çoxsaylı belə dövlət vardır. 
İnzibati ərazi bölgüsünün federativ forması 
– 
müəyyən  müstəqilliyə  malik  olan  müstəqil  ərazilərin  könüllü  olaraq  bir 
dövlətdə birləşməsidir. 
Ştat, respublika, torpaq 
və s. adlandırılan inzibati vahidlər müəyyən qədər siyasi özünüidarə hüquq-
larına malikdir. Onlar xarici siyasət, ordu, pul və s. məsələlərin həllində birgə 
fəaliyyət göstərir. Ərazi vahidləri müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər. 
Məsələn, Rusiya, Hindistan, Nigeriyada ərazi vahidləri milli-etnik əlamətlərə 
görə, ABŞ, Kanada, Meksika, Avstraliya, Avstriya və s. ölkələrdə isə tarixi-
coğrafi xüsusiyyətlərinə görə yaranmışdır. 
siyasi 
(latın dilində ittifaq, birlik) 
Federativ ölkələrin sayı azdır. 
Mətndən və dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə edərək ölkələri inzibati 
ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın.
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Dövlətlərin idarə edilməsi üçün  vahidlərə  ayrılması __ 
adlanır. Bu xüsusiyyətinə görə __ ölkələr vahid mərkəz-
dən idarə edilir. __ ölkələr isə  mərkəzi hakimiyyət 
orqanları  ilə yanaşı ozünüidarə vahidlərinin mövcud 
olması ilə səciyyələnir.  
AÇAR  SÖZLÄR
Federativ
İnzibati ərazi bölgüsü
Unitar
Dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə etməklə rəqəmlə qeyd edilən ölkələri inzibati 
ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın. 
Federativ ölkələr                                           Unitar ölkələr
Unitar 
Federativ
Ölkələrin adı                                          
Materiklər                                          
1
3
4
5
6
7
8
9 
10
2
Çap üçün deyil

---