Bozor iqtisodiyotiga o’tish davri va uning o’zbekistondagi xususiyatlari reja

Resurslarni qayta taqsimlash Raqobatdosh bozor tizimi ma lum bir tovarlarni noto'g'ri miqdoriarda ishlab chiqarsa yoku iqtisodiy jihatdan o'zini oqlagan ba'zi turdagi xizmatlat va tovarlaming ishlab chiqarilishida foydalaniladigan resurslarni taqsimlay olmasa, bozor amal qilishida qiyinchiliklar yuzaga keladi. Bunday yuzaga kelgan qiyinchiliklaming birinchi turi tashqi ta'sirlar-omillar tufayli sodir bo ladi va ikkinchi turi davlat yoki ijtimoiy ne'matlar yuzasidan kelib chiqadi. Bunday bozordagi har ikkala qiyinchiliklar hukumat sayi-harakati bilan to'g'rilanishi mumkin.
Eksternallar (Tashqi samaralar). Raqobatdosh bozoriar avtomatik tarzda resurslardan samarali foydalanishga olib keladi desak, har bir mahsulotning narxi va foydasi bozor talabi va taklifining egri chizig'ida aks etadi. Lekin vaziyat bunday bo'lavermaydi. Ba'zi bozorlarda ma lum foydalar yoki narxlar sotuvchi yoki haridorni chetlab o'tishi mumkin. Qachonki mahsulot foyda yoki narxlari bevosita sotuvchi yoki haridorga berilmay boshqa bor yuridik shaxsa berilsa, tashqi samaralar yuzaga keladi. Bunday holatlarga tashqi samaralar deyiladi, chunki ular bozor oldi-sotdi jarayonida ishtirok etmaydigan uchinchi tom on hisoblanadi.
Salbiy tashqi omillarning oldini olish. Hukumat resurslarni ko'p miqdorda taqsimlanishini to'g'ri nazorat qilish uchun ikki usulldan foydalanadi. Har ikki yechimlar ham tashqi xarjatlami qoplashga qaratilgan ya'ni zarar ko'rgan firma I ami boshqa turdagi firmalarga o'tib ketishidan ko ra ularni qarzlarini to'lashga majbur etadi.
Qonunchilik. Havo va suvni ifioslanishi borasida, eng maqbul harakat ifloslanishni qonuniylashtirish va ta'qiqlab qo'yishdir. Bunday qonuniylashtirish potensial bulg'alantiruvchilarni sanoat chiqindilamini chiqarishlari uchun zaharli tutun miqdorini kamaytirish yoki suvni tozaiaydigan uskunalar o'matish ma lum miqdorda pul to'lashga majbur etishdir. Bundan muddao atrof-muhitni zararlovchilarni ba'zi turdagi soliqlarga tutish orqali mahsulot ishlab chiqarish bilan bog'liq bo'lganxarajatlami ko'paytirishdir.