Bir çok bilim adamının 21
Yüklə 2,93 Mb.
|
|
- 143 - Bor ve rafine bor ürünleri ile ilgili olarak sektörel ve ürün bazında sınırlı olarak saydığımız kullanım alanları, bilimsel ve teknolojik anlamda bor madenlerine üst düzeyde bir önem kazandırmaktadır. Malzeme teknolojisindeki gelişmeler geleneksel malzeme kullanımını hızla azaltmakta diğer taraftan bu değişime bağlı olarak eski ürünler yerlerini yeni ürünlere ve pazarlara terk etmekte bu devinim tüm sektörleri etkilemektedir. Bu nedenledir ki son yıllarda özellikle metal malzeme tüketimi ve buna bağlı olarak metal üretimi önemli bir düşüş eğilimi içerisindedir. Bu aynı zamanda metallerin üretiminde kullanılan hammadde madenciliği açısından da geçerli bir durumdur. Bunun karşısında ileri malzeme üretim ve tüketimleri artmakta buna bağlı olarakta endüstriyel hammadde madenciliği üretim ve talebinde bir artış eğilimi görülmektedir. Tasarım mühendislerinin geliştirdikleri yeni ürünler ve sistemler genellikle üstün özelliklere sahip geleneksel malzemelere alternatif olan ileri malzemeler ve kompozit malzemelerdir. İleri seramik, polimer, metal ve kompozitler olarak yüksek safiyete, yüksek teknik performansa ve yüksek bilgi içeriğine sahip, artan entegre işlev ve çeşitliliği olan yüksek katma değerli malzemeler, olarak tanımlanan ileri malzemeler; ileri metalik, seramik, polimerik malzemeler ve polimer.metal, seramik bazlı kompozitler olarak sınıflandırılmaktadır. İLERİ METALİK MALZEMELER; İŞLEV-MALZEME-UYGULAMA ÖRNEKLERİ
- 144 - İLERİ SERAMİK MALZEMELER İŞLEV MALZEME UYGULAMA ÖRNEKLERİ
İLERİ POLİMERİK MALZEMELER İŞLEV MALZEME UYGULAMA ÖRNEKLERİ
- 145 - Uzay, havacılık, otomotiv, demiryolu, gemi inşa, betonarme onarım ve takviyesi nükleer reaktör, gaz türbini, uçak, ısı değiştiriciler, roket nozülü...vb gibi alanlarda yüksek dayanım,hafiflik, ısıl dayanım gibi mekanik işlevler sağlayan polimer.metal,seramik bazlı kom-pozitler, içerisine bor katılarak takviye edilirler. Bor ve rafine bor ürünleri ve bunlardan mamul alaşımlar ileri malzeme yapımının vazgeçilmez temel girdileridir. TÜRK BOR ve TRONA YATAKLARININ BİLİNMEYEN VE ARAŞTIRILMAMIŞ YANI "LİTYUM" İÇERİĞİ Bu güne kadar Türkiye'de "lityum" yoktur diyen ve bu görüşü iliklerimize kadar işleyip bunu resmi hale getirenlere ithaf olunur. "Ülkemizde bugüne kadar işletilebilir hiçbir yatağı bulunmayan...lityum mineralleri... plan döneminde bu minerallerinde bulunmasına yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir." Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu Sayfa;8 Ankara 2000 Muhtelif kaynaklar Türkiye'de Lityum olmadığını yazmaktadır. Hatta Madencilikle ilgili kamu kurumları Türkiye'de "lityum" olmadığını resmi olarak teyit etmektedir. Bakalım gerçekten böyle mi? Konuya girmeden Lityum elementi ile ilgili olarak kısa bir bilgi edinmekte fayda var. Lityum sertliği birin altında olan tüm metallerin en hafifi ayrıca sudan hafif alkali metallerden biridir. - 146 -
Lityum doğada silikatlar (lepidolit, spodumen) yada fosfatlar (ambligonit, trifilit) biçiminde bulunur. Lityum üretiminin hemen hemen tamamı salamuralardan yapılmaktadır. Bunun nedeni salamuralardan yapılan üretimin madencilik yöntemleri ile yapılan üretimden çok daha ucuz olmasıdır. Lityum cevheri ve konsantresi başlıca cam ve seramik endüstrisinde, eczacılıkta, metalürjide, kimya sektöründe, nükleer santrallerde kullanılır. Bor ve rafine bor ürünlerinin kullanım alanları ile lityum'um kullanım sahaları arasında paralellik vardır. Industrial Minerals adlı derginin Mart 2000 sayısında dünya üzerinde lityum üretimi yapan firmalar ve sahip oldukları lityum sahalarının % içerikleri (tenörleri) aşağıda düzenlenen tabloda olduğu gibi verilmektedir. (97)
Yukarıda sayılan Şili, Bolivya, Arjantin ve ABD'de bulunan lityum salamura sahalarının ABD dışında kalanları esasen Bor (Üleksit) sahalarıdır. ABD salamura sahalarmında Trona (tabii soda) ve bor sahaları olduğu bilinmektedir. Yine anılan derginin 47 sayfasında Çin/Tibet de bulunan "Zabuye Salt Lake" gölünde lityum varlığından söz edilmektedir. Bu bölgenin de çok düşük tenörlü bor ve soda sahası olduğu bilinmektedir. %4,2 Li20 tenörlü big bağ patalite cevherinin FOB fiyatı 250$/ton, %7,5 Li20 tenerlü dökme Spodumene cevherinin FOB fiyatı 330-350$/ton dur. Lityum la ilgili olarak bu kısa bilgileri verdikten sonra sıra Türkiye'de lityum yoktur diyen- - 147 - lerin küçük dillerini yutturacak açıklamalarda. Yukarıdaki açıklamalarımızda Lityum'un çıkarıldığı sahaların bor ve trona sahaları olduğunu ifade etmiştik. O halde Türkiye'de benzer bir durum olabilirmi? sorusunu sorup araştırmalara geçmek sanırım en akılcı yol olacaktır. Esasen pek araştırma yapma gibi bir zahmete katlanmaya dahi gerek olmadan, yapılan ham bor ihracatlarının alıcı ve satıcı ve aynı zamanda gözetmen firmaların yaptığı analiz sonuçlarına bakmak yeterli olacaktır. Hali hazırda çalışılan bor sahalarından yapılan ham bor ihracatlarına ilişkin olarak rastgele seçilen dört sevkiyatın analiz sonuçlarına göre Türk bor sahalarından çıkarılan ve konsantre edilen ham bor sevkiyatlarının lityum içeriği aşağıda verilmiştir.
Yukarıdaki tablodan açıkça anlaşılacağı üzere konsantre ham bor ihracatlarında, bor cevherlerimizle birlikte Lityum'un da yurt dışına çıktığı anlaşılmaktadır. Ancak daha yüksek tenörlü asıl lityum varlığımızın Ülkemizde kaldığımda ifade etmeliyiz. Çünkü konsantre ham bor ürünleri maden ocağından etrafındaki kil, kum vb. toprakla çıkarılan bor cevheri, yıkama havuzlarında yada döner tamburlarda tazyikli suyla yıkanmak suretiyle beraberinde taşıdığı kil, toprak, jips gibi materyal den ayrıştırılmakta bu suretle konsantre hale getirilmektedir. Yıkanarak konsantre edilen bor cevherleri yıkama havuzlarından alındıktan sonra yıkama işlemi sonucu ortaya çıkan çamurlu su (şlam) atık göletlerine pompalanmaktadır döner delikli tamburlu konsantratörierinde sılamı aynı işleme tabi tutulmaktadır. İşte bu yıkama işlemi sonucu, lityum bor cevherlerinden ayrıştırılarak atık göletlerinde toplandığından atık göletlerindeki şlamm lityum içeriğinin ihraç edilen ham bor cevherlerinin çok üzerinde olacağı tabidir. Ayrıca bor madenin çıkarıldığı ocakların ve dekapaj malzemelerinin toplandığı tumba sahalarının lityum açısından daha zengin olduğu izahat gerektirmeyen bir olgudur. Buradan hareketle Salar de Atacama/ Şili lityum yataklarından sonra dünyanın 2. - 148 -
zengin lityum yataklarının Türkiye'de Balıkesir'de Kütahya'da ...olduğunu söylemek artık kehanet olmayacaktır. Yıllarca Türkiye'ye gelerek bor konsantratör tesislerinin atık göletlerini ve tumba sahalarını ve maden ocaklarını inceleyen İngiliz ve Amerikalı uzmanların gizli gizli Lityum peşinde koştuklarına şüphe yoktur. BOR VE RAFİNE BOR ÜRÜNLERİNİN GELECEĞİ Dünya Bor ve rafine bor piyasasının üretim tarafında yer alan ve yukarda izah edilen Rio Tinto Ltd. adlı çok uluslu şirkete bağlı ingiltere'de Chesington-Survey'de Türkiye'nin 1978 yılı öncesinden çok yakın tanıdığı Borax Consolidated Ltd ve ABD'de California-Anaheim'da U.S. Borax Research olmak üzere iki araştırma merkezi Bor, bor ürünleri ve bor teknolojisi üzerine araştırma ve uygulama çalışmalarını yaklaşık 100 milyon dolarlık bir bütçeyle yürütmektedir. Diğer taraftan ABD ordusu ve sektörde yer alan ve teknoloji üretip geliştiren aynı zamanda bor kullanıcısı firmalarında bor araştırmalarına ciddi anlamda paralar ayırdıkları bilinmektedir. Kaba bir yaklaşımla tüm bu araştırmalara harcanan paranın yıllık 500 milyon dolardan aşağı olmadığını söylemek mümkündür. Hali hazırda yürütülen bu araştırma sonuçları, Diğer taraftan gerek ABD'de ve gerekse Avrupa birliğinde standartizasyon alanında yürütülen hukuki çalışmaların Endüstriyel üretimde bor ve rafine bor ürünleri tüketimini ciddi oranda arttırıcı sonuçlar doğuracağı bilinmektedir. Bu çalışmalara merkezi Birmingham'da bulunan Uluslararası Kanun Konseyi'nin (ICC) Uluslararası Bina Kanunu çalışmaları örnek olarak verilebilir. Bu çerçevede yürütülen Bor kaplama, izalasyon, cam, ev, inşaat ürünleri,... vb yasal düzenlemeler ve bu yasal düzenlemelerin doğuracağı uygulamalar, ABD 1996 ve 1997 yılında yaptığı düzenlemelerle Radyoaktif atıkları ve silah fabrikalarının toksik atıklarını Bor'dan mamul (kolemanit) cam kütükler içinde stoklanması zorunluluğunu getirmesi, nükleer ve toksik atıkların bu şekilde stoklanmasının gelecekte yaygınlaşacağı, Bor'lu yakıtların yarattığı olumsuz sonuçların tamamının giderilmiş olmasının ortaya çıkardığı, Bor'un yeni ve yüksek performanslı bir yakıt olma niteliğinin ön plana çıkması ve giderek artan bir hızla alternatif bir enerji kaynağı niteliği kazanması, Bor elementinin sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özellikler ile bileşik oluşturduğu metal ve maddelerin ortaya çıkardığı fiziksel ve kimyasal özellikler onu birbiri ile zıtlık gösteren (yanıcı, yakıcı, söndürücü, sertlik verici, yumuşatıcı, öldürücü, tedavi edici, kirletici, temizleyici...) potansiyeli oldukça yüksek kullanım alanlarına taşıması. Elektrik ve elektronik sektöründe ki gelişmeler, hali hazırda kullanıldığı diğer sektörlerde artan talebe bağlı olarak sürekli artan kapasitelerde üretime bağlı olarak bor ve rafine bor ürünlerine olan ihtiyacın sürekli artan bir eğilimde olması, - 149 -
Endüstri içinde yer alan hemen hemen her sektörde yaygın olarak kullanılan boratların görevlerini aynı kalite görecek bir başka ikame maddenin olmayışı, nedenleriyle bor ve rafine bor ürünleri giderek artan ölçeklerde kullanılacaktır. BOR MADENLERİ STRATEJİK MADEN VARLIĞIMIDIR? Bu soruya cevap verebilmek için her şeyden önce " Stratejik" ve "Stratejik Hammaddeler" kelimelerinin anlamlarına bakmak zorunluluktur.
Sadece bu tanımlara dikkate alındığında bor madenlerinin stratejik bir hammadde olduğu kendiliğinden ortaya çıkmakla birlikte, bu tanımlar çerçevesinde bor madenlerinin bu özelliğini biraz daha açmak gereklidir. TÜRK BORLARI "STRATEJİK HAMMADDE" NİTELİĞİNDEDİR
Yüklə 2,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||