Beyn əlxalq Çay Hövzələrinin Ətraf Mühitinin Qorunması (BÇHƏMQ) Müqavil ə №2011/279-666
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
83
• yerüstü sular bölməsi; •
•
sulardan istifadə bölməsi; Sadalanan üç bölmədən hər biri üç seriyadan ibarət olur:
•
kataloq məlumatları - birdəfəlik nəşr; •
illik məlumatlar – illik nəşr; •
çoxillik məlumatlar - 5 ildə bir dəfə nəşr edilir.
4.1 Yerüstü suların keyfiyyətinin monitorinqi
Əsasnamədə göstərilir ki, yerüstü su obyektlərinin fon tərkibi və çirklənməsinin monitorinqi təbii proseslərin fonunda antropogen təsirləri müəyyən etmək üçün su ehtiyyatlarının hidroloji, hidrokimyəvi, və hidrobioloji göstəricilərində olan dəyişikliklərin təhlili qiymıtləndirilməsi və proqnozlaşdırılmasından ibarətdir.
Yerüstü su obyektlərinin (su axınları və sututarlar) fon tərkibi və çirklənməsinin monitorinqinin əsas məqsədi su ehtiyyatlarının mühafizəsi, onlardan səmərəli istifadə olunması və yerüstü su obyektlərinin optimal idarə edilməsi üçün suyun keyfiyyət göstəricilərinə nəzarətin elmi əsaslarla həyata keçirilməsidir.
Əsasnaməyə əsasən yerüstü su obyektlərinin çirklənməsinin vəziyyəti haqqında lazımi və real informasiyanın toplanması ilə bağlı monitorinq məntəqələri dörd kateqoriyaya bölünür və aşağıdakı qaydada təşkil olunur:
I kateqoriyalı məntəqələr: orta və iri su obyektlərinin (sututar və su axınlarının ) iqtisadiyyat üçün böyük əhəmiyyətli hissələrində; 1 mln-dan çox əhalisi olan iri sənaye şəhərlərinin yaxınlığında; xüsusi qiymətli su orqanizmlərinin kürüləmə və qışlama yerlərində; fövqəladə çirklənmə hallarının təkrar olunduğu hissələrdə; tullantı sularının həddən çox axıdılması nəticəsində yüksək çirklənmə vəziyyəti olan yerlərdə təşkil olunur. Xüsusi hallarda kiçik sututarı və su axınlarında I kateqoriyalı məntəqələr təşkil edilə bilər. Bu kateqoriyalı məntəqələrdə: su mühitinin hidroloji və hidrokimyəvi göstəriciləri üzrə müşahidələr hər gün; 2-3 xara kterik çirkləndiricilər üzrə müşahidələr ayın hər dekadasında; bütün mümkün çirkləndiricilər üzrə müşahidələr ayda bir dəfə; suyun fon tərkibi və çirkləndiricilər üzrə tam həcmli müşahidələr hidroloji rejimin bütün fazalarında (adətən ildə 7 dəfə) aparılr. Hidrobioloji göstəricilər – fitoplankton , zooplankton, zoobentos və perifitonun göstəriciləri üzrə ayda bir dəfə, bu göstəricilərlə yanaşı, makrofitlər , fitobentosun fotosintez intensivliyi və mikrobioloji göstəricilər üzrə hər rübdə bir dəfə müşahidələr aparılır.
84
II kateqoriyalı məntəqələr: su obyektlərinin əhalisinin sayı 0,5-1,0 mln. olan şəhərlər yerləşən hissələrində; çayların Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi ilə kəsişdiyi yerlərində; su canlılarının kürüləmə və qışlama yerlərində; çayların balıq təsərrüfatı üçün əhəmiyyətli olan su bəndlərinin yaxinlığında; kollektor - drenaj və sənaye tullantı sularının mütəşəkkil axıdıldığı/atıldığı yerlərdə, suyun orta çirklənmə səviyyəsinin olduğu rayonlarda və çayların mənsəblərində təşkil olunurlar. Məntəqələrdə: vizual müşahidələr - hər gün, su mühitinin hidroloji və hidrokimyəvi göstəriciləri üzrə müşahidələr - ayın hər dekadkasında, bütün mümkün çirkləndiricilər üzrə müşahidələr ayda bir dəfə, suyun fon tərkibi və çirkləndiricilər üzrə tam həcmli müşahidələr hidroloji rejimin bütün fazalarında ( adətən ildə 7 dəfə ) aparılır. Hidrobioloji göstəricilər – fitoplankton, zooplankton, zoobentos və perifitonun göstəriciləri üzrə ayda bir dəfə, bu göstəricilərlə yanaşı, makrofitlər, fitobentosun fotosintez intensivliyi və mikrobioloji göstəricilər üzrə hər rübdə bir dəfə müşahidələr aparılır.
III kateqoriyalı məntəqələr: su obyektlərinin əhalisinin sayı 0,5 mln-dan az olan orta və kiçik yaşayış məntəqələrinin yerləşdiyi və əhalinin kütləvi istirahət etdiyi zonalarda, su obyektlərinə müxtəlif tullantı sularının mütəşəkkil axıdılması/atılması nəticəsində zəif çirklənmə səviyyəsi müşahidə edilən zonalarda, böyük və orta çayların suqovuşanlarında, böyük çayların və sututarların çirklənmiş qollarının mənsəblərində təşkil olunur. Bu məntəqələrdə suyun hidroloji və hidrokomyəvi göstəriciləri və bütün mümkün çirkləndiricilər üzrə müşahidələr ayda bir dəfə, suyun fon tərkibi və çirkləndiricilər üzrə tam həcmli müşahidələr isə hidroloji rejimin bütün fazalarında (adətən idə 7 dəfə) aparılır. Hidrobioloji göstəricilər fitoplankton, zooplankton, zoobentos və perifitonun göstəiciləri üzrə vegetasiya dövründə ayda bir dəfə, bu göstəricilərlə yanaşı, makrofitlər, fitobentosun fotosintez intensivliyi və mikrobioloji göstəricilər üzrə hər rübdə bir dəfə müşahidələr aparılır.
IV kateqoriyalı məntəqələr stasionar hidroloji şəbəkədə su obyektlərinin təbii fon tərkibinin öyrənilməsi məqsdi ilə sututar və su axınlarının çirklənməyə məruz qalmayan hissələrində, həmçinin təbii milli parkların və qoruqların ərazilərindəki su obyektlərində təşkil olunur. Bu məntəqələrdə müşahidələr çayların (göllərin) hidroloji rejiminin əsas fazalarında (adətən il ərzində 7 dəfə) kimyəvi tərkibi üzrə tam həcmdə aparılır.
Kateqoryalardan asılı olmayaraq müşahidə məntəqələrinin hamısında hər gün su obyektinin ümumi vəziyyəti üzrə kimyəvi analiz su nümunələri götürülən zaman suyun sərfi (səviyyəsi), temperaturu və su axınının surəti üzrə müşahidələr aparılır.
Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi su ehtiyatlarının monitorinqi proqramları üzrə səlahiyyətlidir, hansılar ki su keyfiyyəti üçün Milli Ətraf Mühitin Monitorinqi Departamenti (MƏMMD), su kəmiyyəti üçün Milli Hidrometereologiya Departamenti (MHD), sahil suları üçün Xəzər Kompleks Monitorinq Administrasiyası və yeraltı sular üçün Milli Geoloji Kəşfiyyat Xidməti tərəfindən həyata keçirilir. Səth su keyfiyyətinin monitorinqi üçün nümunələr su hövzələrindən götürülür və daha sonra Milli Ətraf Mühitin Monitorinqi Departamentinin laboratoriyasında təhlil edilir. 2005-ci ildən bəri transsərhəd çayların su keyfiyyətinin monitorinqini aparmaq üçün Qazax və Beyləqanda iki analitik laboratoriya nümunə götürmək və fiziki-kimyəvi analiz üçün müasir laboratoriya avadanlığı ilə təchiz edilmişdir..
Səth sularının çirklənməsinin monitorinqi şəbəkəsi 43 əsas su obyektinə - 27 çay , 4 su anbarı, 11 göl və bir liman olmaqla 72 müşahidə məntəqəsinə, 65 şaquliyə və 66 üfüqiyə (nümunə götürülmə nöqtəsinə) malikdir. Bu məntəqələrdə tam və ixtisara salınmış proqramlar üzrə su Yüklə 1,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|