Beyn əlxalq Çay Hövzələrinin Ətraf Mühitinin Qorunması (BÇHƏMQ) Müqavil ə №2011/279-666
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
78
∑N
0.43 0.473
0.416 0.532
PO
0.016 0.014
0.01 0.012
∑p
0.057 0.042
0.051 0.49
Si
6
4.9
6.9 5.2
Ümumi Fe
0.03
0.04
0.07 0.06
Neft məhsulları
0.03
0.02
-
0.002 Fenollar
0.001 0.001
0.002 0.001
SSAM
0.009 0.013
0.019 0.014
Cu (mq/e) 1.79
1.94
1.61 1.83
Ni
0.74
0.96
0.79 1.01
Co
Iz
iz
Iz
iz
Al 1.12
1.23
0.98 1.12
Mn
1.84
1.72
1.76 1.31
Ti
1.03
0.92
1.01 1.01
Zn
1.01
1.12
1.31 1
∑metal
271.3 222.6
136.4 268.4
79
Məişət tullantı suları ilə çirklənmə Tovuzçay və Şəmkirçayda suyun keyfiyyətinə əhəmiyyətli təsir edir (Cədvəl 3. 13). Ağstafaçayda olduğu kimi Tovuzçayda da suda bəzi elementlərin yüksək olması Tovuz şəhərinin tullantı sularının birbaşa bu çaya axıdılması ilə bağlıdır.
Müşahidə olunan elementlərin (Cədvəl 3.13) keyfiyyət sinifləri ilə(Cədvəl 3.11) müqayisəsi göstərir ki, bir və ya bir neçə göstəriciyə əsasən çaylara uyğun olan siniflər 2-ci sinifdən (2- suyun yaxşı statusu olan sinifdir) yüksəkdir (yəni daha pis statusu sinifinə düşür). Bu isə onu deməyə əsas verir ki, pilot ərazinin çaylarında insanın antropogen fəaliyyətinin təsiri ilə bağlı olaraq suyun key fiyyəti göstərilən təsnifat sisteminə əsasən “Yaxşı su statusu”tələblərinə cavab vermir. ə fosfatların miqdarı Ağstafaçay və Tovuzçay çaylarında Şəmkirçay çayı ilə müqayis
ədə daha yüksəkdir və bu da uyğun olaraq Qazax və Tovuz şəhərinin tullantı sularının birbaşa həmin çaylara atılması ilə əlaqədardır. Şəmkirçayda isə tullantı suları yalnız onun keçdiyi k ənd və qəsəbələrin çaya yaxın olan ayrı-ayrı yaşayış yerlərindən atılan sulardan ibarətdir. Şəmkirçay çayında suyun çirklənməsində onu qidalandıran yeraltı sulara çirkləndirici maddələrin h əyətlərdə qazılan quyulardan daxil olması ilə də bağlıdır. Yekun Yu
xarıda göstərilənləri əsas tutaraq belə bir qənaətə gəlmək olarki, 4 pilot çay hövzəsində insan fəaliyyəti
Su ehtiyatlarının kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinə ciddi təsir göstərir. Su götürmələri nəticəsində axım ciddi dərəcədə azalır və hətta bir çox hallarda çaylar quruyur.Yaşayış məntəqələrində çay sahillərində mühafizə bəndlərinin qurulması çay yataqlarının ciddi dəyişdirilməsinə səbəb olur. Məişət tullantı suları, bərk tullantılar, kənd təsərrüfatı və sənaye çayların kimyəvi çirklənməsinə səbəb olur.Müvcud müşahidə məlumatlarının təhlili göstərir ki, bir çox kimyəvi elementlərin suda olan miqdarı yol veriləcək hüduddan yüksəkdir.
Təəssüflər olsun ki adətən çay üzərində yalnız bir müşahidə məntəqəsi fəaliyyət göstərir və o nu da çay boyu insan fəaliyyətinin təsirini qiymətləndirmək baxımından hər bir sektoru təhlil etməyə kifayət etmir. Seçilmiş pilot ərazidə yerləşən poliqonların və sutəmizləyici qurğuların xəritəsi 3.7-ci şəkildə verilir. 80
Şəkil 3.7 Pilot ərazidə ÇSTQ və poliqonlar
Yekunda pilot ərazi üzrə 15 təzyiq növü onların ciddiliyinə görə belə quruplaşdırılıb: (1)çox ciddi, (2) - ciddi, və(3) qeyri ciddi (Cədvəl 3.14). Cədvəl 3.14 Antropogen təzyiqin pilot ərazi çaylarına təsirinin ciddilik dərəcəsi No Təzyiq Su obyekti Təsir 1
Su yun istifdə üçün götürülməsi Ağstafaçay (Ermənistanın ərazisi və Musaköy su anbarı) Tovuzçay (Ermənistanın ərazisi və Azərbaycan ərazisinin Öysüzlü kəndindən yuxarı hissəsi) Şəmkirçay (Şəmkir şəhərində yuxarıda) Gəncəçay (Zurnabad-Topalhəsənli) Çox ciddi Çox ciddi Çox ciddi Çox ciddi
2 Sudan məişətdə istifadə Ağstafaçay (Ermənistanın ərazisi və Musaköy su anbarı) Tovuzçay (Ermənistanın ərazisi və Azərbaycan ərazisinin Öysüzlü kəndindən yuxarı hissəsi) Şəmkirçay (Şəmkir şəhərində yuxarıda) Gəncəçay (Zurnabad-Topalhəsənli) Qeyri ciddi Qeyri ciddi Qeyri ciddi Qeyri ciddi 3 Sudan suvarmada istifadə Ağstafaçay (Ermənistanın ərazisi və Musaköy su anbarı) Tovuzçay (Ermənistanın ərazisi və Azərbaycan ərazisinin Öysüzlü kəndindən yuxarı hissəsi) Şəmkirçay (Şəmkir şəhərində yuxarıda) Gəncəçay (Zurnabad-Topalhəsənli) Çox ciddi Çox ciddi Çox ciddi Çox ciddi
4 Sudan sanayedə istifadə Ağstafaçay (Ermənistan ərazisi və Azərbaycanın Qazax kəndi ) Tovuzçay (Ermənistanın ərazisi və Azərbaycan ərazisinin Tovuz şəhəri və ondan yuxarı hissəsi) Şəmkirçay (çay boyu yerləşən yaşayış məntəqələri Qeyri ciddi Qeyri ciddi Qeyri ciddi Qeyri ciddi Yüklə 1,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|