8
tətbiqi.
Ekstraksiya və kimyəvi analizdə tatbiqi
Ekstraksiya nəzəriyyəsi. Ekstraksiyanın növləri. Paylanma əmsalı, paylanma
sabiti və onların arasında qarşılıqlı əlaqə. Müxtəlif mühitlərdə ekstraksiya.
Ekstraksiya ədədi, ekstraksiya sayı.
Ayrılma faktoru. Qarışığın ekstraksiya üsulu ilə ayrılması. Ekstraksiya
üsulunun növləri. Həlləedicilər, reaktivlər və pH-ın təsiri. Ekstraksiyanın kimyəvi
analizdə tətbiqi.
Vəsfi xromatoqrafiya üsulları
Əsas prinsipləri. Fazasına, ayrılma mexanizminə, aparılma texnikasına görə
təsnifı. Əsas nəzəri müddəaları. Hərakətli və hərəkətsiz fazaların növləri. Kağız
üzərində xromatoqrafıya üsulu, mahiyyəti, növləri, aparılma texnikası.
R
f
haqqında anlayış. Sorbentin nazik təbəqəsində xromatoqrafıya üsulu,
növləri, aparılma texnikası. Hərəkətli fazanın seçilməsi. Aşkarlayıcı reaktivlər.
Çökdürücü xromatoqrafiya üsulu, mahiyyəti, növləri, aparılma texnikası,
xromatoqrafiya üsullarının tətbiqi.
III. Analiz üsulları
(vəsfi və miqdari analiz)
Kimyəvi laboratoriyada iş qaydası. İş yerinin tərtibi, texniki təhlükəsizlik
tədbirləri. Bədbəxt hadisə zamanı ilk yardım. Zəhərli və şiddətli təsiredici mad-
dələrlə iş qaydası.
Kimyəvi reaktivlər və onların təmizlik dərəcəsindən asılı olaraq təsnifi.
Vəsfi analiz
Maddənin aşkar olunma prinsipləri. Maddənin analitik xassəsi. Analitik səmərə
(effekt). Atom, ion və molekulun eyniliyi. Kimyəvi, fıziki və fiziki-kimyəvi vəsfi
analiz üsulları.
Vəsfi analizin əsas anlayışları. Analitik reaksiyalar və reaktivlər. Analitik
reaksiyaların təsnifi. Analitik reaksiyaların xarakteristikası. Həssaslıq və spesifiklik.
9
Həssaslıq parametrləri. Həssaslığın artırılma üsulları. İonlarm kənar mane edici təsiri.
İonların uzaqlaşdırılması, pərdələnməsi və gizlədilməsi. Mikrokristalloskopik analiz.
Damcı analizi. Quru maddə ilə reaksiyalar. Pirokimyəvi reaksiyalar. Вəгк maddələr
arasında reaksiyalar.
Kation və anionların vəsfi analizi
Kationların analitik qruplar üzrə təsnifı. Turşu-əsasi təsnif. Sulfid və ammonyak-
fosfat təsnif haqqında anlayış. Kationların analizində istifadə edilən qrup reaktivləri.
Turşular, əsaslar və s.
I qrup kationlarının (litium, natrium, kalium, ammonium) fərdi reaksiyaları.
I qrup kationlar qarışığının analizi.
II qrup kationlarının (civə-l, gümüş, qurğuşun) fərdi reaksiyaları. II qrup kationlar
qarışığının analizi.
III qrup kationlarının (kalsium, barium, stronsium) fərdi reaksiyaları. III qrup
kationlar qarışığının analizi.
IV qrup kationlarının (alüminium, xrom-III, sink, arsen-III, V, qalay-II, IV)
fərdi reaksiyaları. IV qrup kationlar qarışığının analizi.
V qrup kationlarının (maqnezium, manqan-II, bismut, dəmir-II, III, stibium-III,
V) fərdi reaksiyaları. V qrup kationlar qarışığının analizi.
VI qrup kationlarının (civə- II, mis-II, kadmium-II, kobalt-II, nikel-II) fərdi
reaksiyaları. VI qrup kationlar qarışığının analizi.
Anionlar, onların çətin həll olan birləşmə əmələ gətirmə və oksidləşmə-
reduksiya xassələrinə görə təsnifi. Anionların qrup reaktivləri: barium və gümüş
duzları. Analitik qruplar üzrə anionların (sulfat, sulfit, sulfid, tiosulfat, fosfat,
tetraborat, karbonat, arsenit, arsenat, xlorid, bromid, yodid, bromat, sianid,
tiosianid, nitrat, asetat, oksalat) fərdi reaksiyaları.
Kation və anion qarışığının analizi. Kationlar qarışığının ardıcıl və fərdi
analiz üsulları. Kation və anion qarışığının xromatoqrafik analiz üsulu. Kation-
ların ekstraksiya üsulu ilə ayrılması.
Miqdari analiz
10
Miqdari analizin vəzifəsi və prinsipləri. Üsulların təsnifatı. Tətbiq sahələri.
Miqdari analiz üsullarına əsas tələbatlar. Miqdari təyinat zamanı müşahidə
olunan səhvlər.
Analizin nəticəsinin dəqiqliyi və təkrar olunmasının riyazi
qiymətləndirilməsi
Analizin nəticəsinin dəqiqliyi və təkrar olunması. Analizin səhvi.
Sistematik və təsadüfi səhvlər. Səhvin əmələ gəlmə səbəbləri. Mütləq və nisbi
xəta. Analizin düzgünlüyünün riyazi qiymətləndirilməsi. Müvafiq riyazi
düsturlar və tətbiqi. İki analiz üsulunun adekvatlığının qiymətləndirilməsi.
Analizin nəticəsinin maddənin keyfiyyətinə olan təlabata müvafiq gəlməsinin
müəyyən edilməsi.
Qravimetriya analiz üsulu
Qravimetriya analizin mahiyyəti. Təsnifatı. Qravimetriya analizdə əməliyyat
və iş qaydasının əsas mərhələləri. Çöküntü və qravimetrik formalar. Analiz
edilən maddə və çökdürücü reaktivin miqdarının hesablanması. Çökdürücü
reaktivə, çöküntü və qravimetrik formalara tələbat. Çöküntünün süzülməsi,
yuyulması, qurudulması, közərdilməsi. Analizin nəticəsinin hesablanması. Əsas
qeyri-üzvi və üzvi çökdürücülər.
Qravimetriya analizin əczaçılıq və kimyəvi analizdə tətbiqi və əhəmiyyəti.
Dəmir, kalsium, barium, sulfat, maqnezium, xlorid və s. ionların qravimetriya
üsulla təyini. Dəmirin kütlə payının təyini. Məhlulda sulfat turşusunun kütləsinin
təyini. Nəmlik və külün təyini, əczaçılıq üçün tətbiqi və əhəmiyyəti.
Titrimetriya analiz üsulları
Titrimetriya analizin əsas anlayışları. Titrimetriya analizdə istifadə
olunan reaksiyalara tələbat. Titrləmə üsulları: düz, əks, əvəzedici. Standart
maddələr, onlara tələbat. Standartlaşdırılmış (titrli) məhlullar, hazırlanma
üsulları və saxlanılması. Fiksanallar. Titrli məhlulların standartlaşdırılması.
Ekvivalent nöqtə və titrləmənin son nöqtəsi. İndikatorlar və onlara tələbat.