Baki dövlet universiteti

Murray Bookchin’in hayatı ve fikri gelişimi 

429 

1960‟larda,  karşı  kültür  ve  yeni  sol  hareketlerine  etkin  bir  biçimde  katılarak, 

Amerika  Birleşik  Devletleri‟ndeki  sosyal  ekoloji  düşüncelerine  öncülük  etti  ve 

ekoloji  ile  ilgili  pek  çok  çalışması  yayınlandı.  1960‟lardan  sonra  ise,  ABD‟deki 

özgürlükçü  üniversitelerden,  Alternatif  Üniversite  ve  New  York  Şehir 

Üniversitesi‟nde dersler verdi(9, 81).  

Bookchin 1962’de Our Synthetic Environment’ı (Sentetik Çevremiz) yayımladı; 

bu  kitap  kanser  dahil  hastalıkların  kaynağı  olarak  pestisitleri,  yiyeceklerdeki  katkı 

maddelerin  ve  diğer  çevre  sorunlarını  ele  alıyordu.  Crisis  in  Our  Cities’de 

(Kentlerimizde  Kriz,  1965),  devasa  şehirlerin  ayrılmaz  bir  parçası  olarak  fosil 

yakıtların  kullanımının  küresel  ısınmaya  yol  açabilecek  bir  sera  etkisi  yaratacağı 

konusunda  uyarıda  bulundu;  bu  krizi  aşmak  için  toplumun  fosil  yakıtlardan 

yenilebilir  enerjiye  geçmek-  ve  desantralize  olmak-  zorunda  olduğunu  söyledi. 

Anarşizmi  kucaklayarak,  özgürlükçü  ekolojik  fikirlerini  birçok  yenilikçi  ve  etkili 

makaleyle  yaygınlaştırdı.  ‘‘Ekoloji  ve  Devrimci  Düşünce’’  (1964),  radikal  politik 

ekolojinin  ilk  manifestosuydu.  ‘‘Towards  a  Liberatory  Tecnology’’  (Özgürlükçü 

Teknolojiye  Doğru,  1965)  alternatif,  yenilebilir  enerji  kaynaklarının  ve 

mikroteknolojilerin  özgürlükçü  toplumun  altyapısı  olarak  kullanılması  çağrısında 

bulundu.  ‘‘Özgürlüğün  biçimlerin’’de  devrimci  hareketlerde,  1793’teki  devrimci 

Paris’in  seksiyon  meclislerinde  olduğu  gibi  meclis  demokrasisini  geliştirdi.  Bütün 

bu  makaleleri  genç  radikalleri  eko2013  Sümer  yayıncılık  lojik  anarşizm 

doğrultusunda çok etkilemiş olan Post- Scarcity Anarcity (Kıtlık Sonrası Anarşizm, 

1971) adlı antolojide topladı (4, 2).  

1970’lerin  başında  eko-  anarşist  fikirlerine  ‘‘toplumsal  ekoloji’’  adını  verdi. 

1974’te  Plainfield,  Vermont’ta  Toplumsal  Ekoloji  Enstitüsü’nün  kurucu  ortağı  ve 

yöneticisi  oldu.  Enstitü,  toplumsal  teori,  alternatif  teknoloji  ve  organik  tarım 

konusundaki  üç  aylık  kursları  nedeniyle  uluslararasıbir  itibar  kazandı.  Ayrıca 

1974’te  Ramapo  College  Of  New  Jersey’de  ders  vermeye  başladı,  burada  kısa 

sürede  profesör  oldu.  The  Limits  Of  the  City  (1974)  kitabında  radikal  toplumsal 

düşüncede kenti keşfetti. The Spanısh Anarchists (1977), başlangıcından 1930’ların 

ortalarına  kadar  İspanyol  anarşist  hareketinin  tarihiydi.  1976-1978  arasında 

Dimitrios  Roussopoulos  ile  Montreal’deki  sol  özgürlükçü  belediye  hareketinin 

şekillendirilmesinde işbirliği yaptı. 1977-1978’de Seabrook (New Hampshire) ‘deki 

nükleer  santrale  karşı  çıkmak  için  Clamshell  Alliance’a  katıldı.  1970’lerdeki 

makaleleri Toward an Ecological Society (1980) isimli antolojide toplandı.  

---

 Faruk KURT 

430 

Büyük  çalışması  The  ecology  of  freedom:  The  Emergence  and  Dissolution  of 

Hierarchy  (1982)’deBirleşik  Devletler  ve  diğer  ülkelerde  ortaya  çıkan  ekolojik 

hareketler üzerinde derin etkilerde bulundu ve bu eser kabilesel ‘‘organik toplumu’’, 

hiyerarşinin  ve  devletin  yükselişini  ve  ardından  doğayı  egemenlik  altına  alma 

düşüncesinin  ortaya  çıkışını  sergiledi.  Bu  anıtsal  çalışma  politik,  antropolojik, 

psikolojik ve bilimsel temaları iç içe işler. The Rise of Urbanization and Decline of 

Citizenship  (1986)’da  sivillerin  kendilerini  yönetmesini,  meclis  demokrasisini  ve 

konfederalizmi  anlatır.  Bu  tarihte  kadar  politik  projesini,  belediyede,  kasabada  ve 

mahallelerde halkın demokratik meclisleri ile sivil politik alanın yeniden yaratılması 

arayışındaki  özgürlükçü  belediyecilik  olarak  adlandırdı.  Daha  geniş  bölgelerde  bu 

meclisler  konfederasyon  oluşturabilir  ve  güç  kazandıklarında  merkezi  ulus-devlete 

meydan  okuyabilirdi.  Bu  fikirlerin  bazıları  makalelerin  bir  araya  getirildiği  The 

Modern Crisis (1986)’de geliştirildi(6, 2).  

1980’lerin  ortalarında  Avrupa’ya  seyahat  etti.  Yeşillerin  özgürlükçü 

belediyecilik  ile  desantralize  bir  ekolojik  demokrasi  yaratabileceklerini  iddi  etti. 

1980’lerin  sonunda  burlington  Yeşilleri’ni  kurdu  ve  kentin  yönetim  organlarının 

demokratikleştirilmesi  için  çağrıda  bulunan  bir  yerel  seçim  kampanyasına  katıldı. 

1983’te  Ramapo’dan  emekli  olduktan  sonra  Burlington’a  (Vermont)  yerleşti. 

Bookchin  1990’da  politik  yaşamdan  emekli  oldu.  Emekli  yönetici  statüsünde 

Toplumsal Ekoloji Enstitüsü’nde ders vermeye devam etti.  

1987’de  insandışı  doğanın  insanların  üzerinde  olduğunu  söyleyen  doğa 

mistisizmini  savunan  derin  ekolojistlerle  bir  tartışma  başlattı.  Bu  gerici  ideolojiye 

karşı seküler, hümanist ve toplumsal bir ekoloji savundu. 1994’te anarşizm içindeki 

mistik  ilkelci  eğilimlerin  benzer  bir  eleştirisini  Social  Anarchism  or  Lifestyle 

Anarchism?’de yaptı. İki yıl sonra postmodernizmin, hümanizm karşıtlığının genel 

bir  eleştirisi  olan  Re-enchating  Humanity  (1986)’yı  yazdı.  Destekleyici  dünya 

görüşü  ekolojik  düşüncenin  hizmetindeki  bir  diyalektik  türüydü.  Bu  ‘‘diyalektik 

doğalcılığı’’  The  Philosophy  of  Social  Ecology  (1990,  yeniden  basım  1994)’de 

geliştirildi.  

Bookchin, anarşistlerin özgürlükçü belediyecilik ile –anarşistler oy vermeye ve 

bütün  seçim  politikalarına  karşıydılar-  ilgilenmediklerinin  farkına  vardı.  Zaman 

içinde  bireyden  ziyade  toplumsal  özgürlüğe  yönelen  komünalizm  lehine 

anarşizmden koptu. 1992 ile 2003 arasında dört büyük ciltten oluşan, devrimci halk 

hareketleri tarihini anlattığı The Third Revolution (1996-2005)’ı yazdı(4, 2) 

---