5
DÜNYA FӘLSӘFİ FİKRİNDӘ SPİNOZA METAFİZİKASININ
FEMİNİSTİK ŞӘRHİ
Zaur Firidun oğlu Rəşidov .................................................................................... 249
AZӘRBAYCANDA İXTİSASLI İLAHİYYATÇILARIN HAZIRLANMASI VӘ
DİNİ TӘHSİL SAHӘSİNDӘ TÜRKİYӘ-AZӘRBAYCAN ӘMӘKDAŞLIĞI
Elçin Həsənli .......................................................................................................... 263
ŞAMANİZM ANLAYIŞI, ŞAMAN VӘ VӘZİFӘLӘRİ
Elvin Əliyar oğlu Babayev ..................................................................................... 283
SİYASİ MODERNLӘŞMӘ PROSESLӘRİ KONTEKSTİNDӘ DİN VӘ
DÖVLӘT
Gülzar İsaxan qızı İbrahimova, Nəzərova Sənubər Nadir qızı ............................. 291
RUHULLA AXUNDOVUN FӘLSӘFİ VӘ İCTİMAİ-SİYASİ
BAXIŞLARI
Rəşad Əsgərov ........................................................................................................ 309
COĞRAFİ DETERMİNİZM İDEYASI VӘ AZӘRBAYCAN
MӘDӘNİYYӘTİNİN ӘSAS İNKİŞAF PRİORİTETLӘRİ
Yasəmən Qaraqoyunlu (Mahmudova) .................................................................. 319
VӘTӘNDAŞ CӘMİYYӘTİ ANLAYIŞININ MAHİYYӘTİNӘ DAİR
Fərhad Baloğlan oğlu Həsənzadə ......................................................................... 343
QURAN VӘ HӘDİSLӘRDӘ TİCARӘT ӘXLAQI
Sara Dostəli qızı Məmmədova ............................................................................... 353
YӘHUDİLİKDӘ ӘHD MӘFHUMU
Eldar Həsənov ........................................................................................................ 363
POSTİNDUSTRİAL CӘMİYYӘTİN SOSİAL STRUKTURUNUN
DӘYİŞMӘSİNDӘ BİLİK VӘ İNFORMASİYANIN ROLU
Müslüm Nəzərov ............................................................................................ 375
6
ЯРЯБ ДИЛИ ТЕРМИНОЛОЭИЙАСЫ САЩЯСИНДЯ ТЯDГИГАТ
AПАРАН ЕЛМИ МЦЯССИСЯЛЯРИN FƏALИYYƏTИ HAQQINDA
Könül İmran qızı Eyvazova .................................................................................... 385
İSLAMDA ULUSLARARASI İLİŞKİLER KURAMI
Daşdəmir Mehmandarov ....................................................................................... 393
İSLAM DİNİNӘ GӘTİRİLMİŞ XURAFATLAR, BİDӘTLӘT
Xalidə Faiq qızı İslamzadə ..................................................................................... 413
MURRAY BOOKCHİN’İN HAYATI VE FİKRİ GELİŞİMİ
Faruk KURT .......................................................................................................... 427
РЕАЛИЗАЦИЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТНОГО ПОДХОДА В
ОБРАЗОВАНИИ КАК НЕОБХОДИМОЕ УСЛОВИЕ
ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ РЕЛИГИОЗНОМУ ЭКСТРЕМИЗМУ
Солощенко Павел Петрович .............................................................................. 435
Ərəb-Türk-Azərbaycan ədəbi əlaqələr tarixinin ilk dövlərinə qısa bir nəzər
7
ӘRӘB-TÜRK-AZӘRBAYCAN ӘDӘBİ ӘLAQӘLӘR TARİXİNİN İLK
DÖVLӘRİNӘ QISA BİR NӘZӘR
Salman Süleymanov
Fil.f.d., dosent
Bakı Dövlət Universiteti
İlahiyyat fakültəsi
Açar sözlər: Pireney, ərəb, islam dini, Təbriz
Keywords: Pyrenees, Arabic, Islam, Tabriz
Ключевые слова: Пиренеи, арабский, ислам, Тебриз
Pireney yarımadasından Çin sərhədlərinə qədər böyük bir ərazini Әrəb
xilafətinə çevirən ərəblər təbii ki, bu böyük ərazidə digər xalqlarla yanaşı, türkdilli
xalqlarla da qarşılaşmış və bu qarşılaşma nəticəsində Әrəb xilafətinə daxil olan digər
xalqlar kimi türkdilli xalqlar da bu zamandan etibarən öz mədəniyyətlərini, milli-
mənəvi dəyərlərini qoruyub inkişaf etdirdikləri kimi, eyni zamanda, ərəb
mədəniyyətinin, ərəb dilinin inkişafında da böyük xidmətlər göstərmişlər. Təbii ki,
ərəb sərhədlərinə daha yaxın olan ərazilərdə, Azərbaycanda, Arranda ilk türklərlə,
türkdilli xalqlarla, türkdilli dövlətlərlə qarşılaşan ərəblər, Orta Asiyanın ən ucqar
nöqtələrində də, Çinin sərhədlərinə yaxın Kaşğarlarda da türkdilli xalqlarla
yaxınlaşmış, öz mədəniyyətlərini və öz dillərini bu ərazilərdə də yaymışlar. Belə ki,
ilk növbədə Mavərənnəhri fəth etməyə çalışan ərəblər 673-674-cü illərdə Xorasan
valisi Ubeydullah İbn Ziyadın başçılığı altında Mavərənnəhrə hücum etmiş, lakin
ciddi müqavimətə rast gələrək, Buxara şahzadəsi ilə sülh bağlamağa məcbur
olmuşlar. Lakin 676-cı ildə yeni vali Səid İbn Osman böyük bir ordu ilə Amudərya
çayını keçərək, əvvəlcə Buxaranı, sonra isə Səmərqənd və Termezi işğal etmişdir.
Daha sonra, Xəlifə Salm İbn Ziyadın dövründə ərəb qoşunları Xocəndə qədər
irəliləmişlər. 705-ci ildə yeni vali Quteybə İbn Müslüm Mavərənnəhrin fəthi ilə
yekunlaşan əməliyyatlara başlayır. O, Bəlxin və digər ətraf ərazilərin işğalını
tamamlayır. Beləliklə, o, 705-ci ildən 715-ci ilə qədər Mavərənnəhri tamamilə Әrəb
xilafətinin tərkibinə qatır – 709-cu ildə Buxaranı, 710-cu ildə Şuman, Keş, Nəxşəbi,
711-ci ildə Xarəzmi, 712-ci ildə Səmərqəndi işğal edir və Quteybə İbn Müslümün
