Аzərbaycanda iNŞaat və memarliq

8 

АZƏRBAYCANDA   İNŞAAT  və  MEMARLIQ

 

№2. 2017 

 

AzDTN 

2.16-1-ə 

görə 

həddi-halda 

??????

??????1

′

= ??????

??????2

= ??????

??????

 olur. 

Lakin,  armaturların 

deformasiyaları arasında aşağıdakı əlaqə mövcuddur: 

??????

??????

′

=

??????

?????? − ??????

1

− ??????

??????

??????2

 

Hal  diaqramında  armaturun  axıcılıq  meydançasının  uzunluğundan  asılı  olaraq  hər  iki 

armaturda  eyni  vaxtda  deformasiyaların

  ??????

??????2

= ??????

??????

′

   alınması  da  mümkündür  və  hesablamalar 

??????

??????1

′

= ??????

??????2

= ??????

??????

 -ə görə aparılır. Lakin bu şərtin alınmadığı 

??????

??????

′

< ??????

????????????

 halları da vardır ki, bu hallar 

da  AzDTN  2.16-1-də  baxılmamışdır,  səbəbi  də  hal  diaqramlarının  hesablama  prinsiplərində 

nəzərə alınmamasıdır.  

Eyni  qayda  ilə  normal  qüvvənin  tətbiq  nöqtəsi  kəsikdən  kənara  çıxdıqda,  dəmir-beton 

elementlərin  mərkəzdənxaric  dartılmasında  armatur  və  betonun  hal  diaqramlarından  istifadə 

edərək hesablamalar dəqiqləşdirilir və uyğunsuzluqlar aradan qaldırılmalıdır; 

Misal 1. Mərkəzdənxaric dartılmada kəsiyin bir hissəsi dartılır. 

Müvazinət tənlikləri: 

?????? − ??????

??????

??????

??????

+ ??????

????????????

??????

??????

′

+ 0,8??????

????????????

??????ℎ

0

?????? = 0;  

?????? ∙ ?????? − 0,8??????

????????????

??????ℎ

0

2

??????(1 − 0,4??????) − ??????

????????????

??????

??????

′

(ℎ

0

− ??????

1

) = 0. 

Burada 

?????? =

??????

??????

;      ?????? = 0,8??????(1 − 0,4??????);    ??????

1

= ?????? ∙ ?????? qəbul olunaraq hesablamalar aparılır. 

?????? < ??????

ℓ

 olan halda aşağıdakı hesablama hallarına rast gəlmək olar.   

a) 

??????

??????

< ??????

??????1

 .  Məsələnin  bu  halında  kəsiyin  sıxılan  zonasında  beton  elastiklik  həddi 

daxilində  işləyir  və  betonda  gərginlik  epürü  üçbucaqlıdır.  Betonda  gərginliyin  qiyməti 

məchuldur. 

Bu halda statikanın müvazinət tənlikləri aşağıdakı kimidir: 

?????? − ??????

??????

??????

??????

+

1

2

??????

??????

???????????? = 0 

 

 

      

?????? ∙ ?????? −

1

2

??????

??????

???????????? (?????? −

1

3

??????) = 0 

Bu  tənliklərə  deformasiya  diaqramından  əldə 

olunmuş  deformasiya  tənliyi  əlavə  olunaraq  məsələ 

həll olunur. 

??????

??????

??????

??????2

=

??????

?????? − ??????

      və ??????

??????

=

??????

?????? − ??????

??????

??????2

; 

?????? =

??????

??????

  qəbul edərək Huk qanununa əsasən alınır:  

??????

??????

=

??????

1 − ??????

??????

??????

∙ ??????

??????2

 

Beləliklə 

??????

??????

-nin qiymətini statika tənliklərində yerinə yazdıqdan sonra alınır: 

?????? − ??????

??????

??????

??????

+ ??????

??????

??????

??????2

???????????? ∙

??????

2

2(1 − ??????)

= 0 

?????? ∙ ?????? − ??????

??????

??????

??????2

????????????

2

∙

??????

2

2(1 − ??????)

∙ (1 −

??????

3

) = 0 

??????̅ =

??????

2

2(1−??????)

∙ (1 −

??????

3

) əvəzləməsi aparıldıqdan sonra ikinci tənlikdən aşagıdakı ifadə  

??????̅ =

?????? ∙ ??????

??????

??????

??????

??????2

????????????

2

     və ??????

3

− 3??????

2

− 6??????̅?????? + 6??????̅ = 0 tənliyi alınır. 

Yuxarıdakı  kub  tənliyini  həll  etməklə  və  ya ??????-dan  asılı ?????? = 1 −

1

3

??????;  ??????

??????

=

??????

1−??????

??????

??????2

; 

?????? və 

1000??????

??????

 ifadələri arasında tərtib olunmuş cədvəllərdən istifadə edərək 

?????? təyin olunur. Nəticədə: 

??????

??????

=

1

??????

??????

[?????? + ??????

??????

??????

??????2

???????????? ∙

??????

2

2(1−??????)

]         

hesablanır.  

Məsələnin yuxarıdakı qoyuluşda həlli baxılan normativ sənədlərdə verilməmişdir. 

---

№2. 2017 

АZƏRBAYCANDA   İNŞAAT  və  MEMARLIQ

 

9 

 

b) 

??????

??????

≥ ??????

??????1

. Bu  halda  məsələnin  həlli  daha  sadə  alınır. ?????? ⇒ ?????? cədvəldən  seçilərək  statika 

tənliklərindən 

??????

??????

 və 

??????

??????

′

 çox asanlıqla hesablanırlar. 

?????? =

??????

1

??????̅

??????

??????ℎ

0

2

> ??????

ℓ

     olan hala baxılır. 

Bu halda 

?????? = ??????

ℓ

  qəbul edib, sıxılan zonada 

??????

??????

′

 təyin olunur: 

??????

??????

′

=

?????? ∙ ?????? − ??????

????????????

??????ℎ

0

2

??????

ℓ

??????

????????????

(ℎ

0

− ??????

′

)

 və sonra ??????

??????

=

1

??????

??????

[?????? + ??????

????????????

′

??????

??????

′

+ 0,8??????

????????????

??????ℎ

0

??????

ℓ

] tapılır. 

Aşağıdakı  həndəsi  ölçülər  üçün  məsələnin 

həllərinə 

baxılır:  ?????? = 45???????????? ;  ℎ = 70???????????? ;                    

ℎ

0

= 70 − 5 = 65???????????? ;  ??????

1

= 5???????????? ;  ?????? = 5???????????? ;  

?????? = 4000???????????? ;  ??????̅

????????????

= 14,2?????????????????? ;  armatura  A400 

(??????

??????

= 350??????????????????); ?????? = 30????????????. 

Hesablamalar 

AzDTN 

2.16-1-ə 

əsasən 

aparılır. 

?????? =

??????

1

??????̅

??????

??????ℎ

0

2

=

4000000 ∙ 0,3

14,2 ∙ 45 ∙ 65

2

= 0,444 

?????? = 0,444 > ??????

ℓ

= 0,392 olduğundan sıxılan zonada armatur tələb olunur: ??????

ℓ

= 0,668 və           

??????

ℓ

= 0,733  təyin  olunduqdan  sonra  ?????? = ??????

ℓ

 qəbul  etməklə  tələb  olunan  armatur  sahələri 

hesablanır: 

??????

??????

′

=

4000000 ∙ 0,3 − 14,2 ∙ 45 ∙ 65

2

∙ 0,392

348(65 − 5)

= 6,78????????????

2

 

??????

??????

=

1

??????

??????

(??????̅

????????????

∙ 0,8??????ℎ

0

??????

ℓ

+ ??????

??????

′

??????

??????

′

+ ??????) =

1

348

(14,2 ∙ 45 ∙ 65 ∙ 0,8 ∙ 0,668 + 6,78 ∙ 348 +

4000000

100

) = 

= (63,78 + 6,78 + 114,9) = 185,46????????????

2

. 

BAEL-83-ə  görə  mərkəzdənxaric  dartılmada  deformasiya  diqaramı  A  nöqtədən 

keçdiyindən sıxılan zonanın həddi qiyməti ??????

ℓ

=

1

1+

????????????2

????????????2

   kimi təyin olunmalıdır. 

??????

ℓ

=

1

1+

0,01

0,0035

= 0,259. Bu qiymətə uyğun: 

??????

ℓ

= 0,8??????

ℓ

(1 − 0,4??????

ℓ

) = 0,259 ∙ 0,8(1 − 0,4 ∙ 0,259) = 0,186 

təyin olunur. 

Bu qiymətlərə müvafiq hesablamanın nəticələri BAEL-83-ə görə aşağıdakı kimi alınır. 

??????

??????

′

=

4000000 ∙ 0,3 − 14,2 ∙ 45 ∙ 65

2

∙ 0,186

348(65 − 5)

= 33,42????????????

2

 

??????

??????

=

1

348

(14,2 ∙ 45 ∙ 65 ∙ 0,8 ∙ 0,259 + 33,42 ∙ 348 + 40000) = 

=

1

348

(48606,1 + 33,42 ∙ 348) = 139,67 + 33,42 = 173,09????????????

2

 

Hesablamanın  nəticələri  göstərir  ki,  həddi-halların  seçilməsindən  asılı  olaraq  həllər 

müxtəlif alınır. 

Mərkəzdənxaric dartılmada deformasiya diaqramının A nöqtəsindən keçməsi üçün sıxılan 

zonanın həddi qiyməti, əyilmədən fərqli olaraq ??????̅

ℓ

=

1

1+

????????????2

????????????2

  kimi hesablanmalıdır. 

Mərkəzdənxaric  dartılmada  normal  qüvvə  aşağı  və  yuxarı  armaturlar  arasında  olduqda, 

Avrokodlara müvafiq AzDTN 2.16-1-də aşağıdakı dəyişikliklər olmalıdır. 

Deformasiyalar 

??????

??????2

 ilə 

??????

??????

′

 arasında əlaqə normal qüvvə N-in ekssentrisitetindən  asılı olaraq 

armaturlarda  yaranan  qüvvə  və  deformasiyalar  arasında  mütənasiblik  şərtindən,  aşağıdakı  kimi 

təyin olunur: 

---