Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 457,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təyyarə benzinləri
- Avtomobil benzinləri
34 Tormoz mayenin orqanoleptik keyfiyyət göstəricilərinə aşağıdakılar aiddir: rəng, şəffaflıq, iy, mexaniki qarışıqların varlığı, həllolma (suda və benzində). Orqanoleptik qiymətləndirmə zamanı rəng, şəffaflıq və mexaniki qarışıqlar işıqda şüşə silindrdə baxmaqla müəyyən edilir.
riforminq proseslərində alınan məhsulların alçaq temperaturda qaynayan fraksiya- larından təşkil olunan baza benzinlərinə yüksəktonlu komponent və aşqarlar qarışdırmaqla istehsal edilir. Bu komponentlərin qatılmasında əsas məqsəd təyyarə benzinlərinin keyfiyyətini artırmaqdır. Qeyd etmək lazımdır ki, oktan ədədi benzinlərin əsas keyfiyyət göstərici- lərindən biridir. Oktan ədədini artırmaq üçün antidetanatorlardan istifadə edilir. Təyyarə benzinlərində yüksək oktanlı komponentlər kimi izoquruluşlu fərdi karbohidro- genlərdən (izpentan, izooktan), benzol və izobutadien kimi doymamış karbohidro- genlərlə alkilləşməsindən alınan məhsullardan (alkilbenzol) istifadə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, bunlar benzinin yalnız antidetonasiya qabiliyyətini yüksəldir. Eyni zamanda oktan ədədini artırmaq üçün aşqar kimi etol mayesi şəklində işlədilən tetraetilqurğuşun (TEQ) (benzinin hər kiloqramına çoxu 3,3 q) istifadə olunur.
mobil benzini hazırlanır (A-72, 76; Aİ-93, 95, 98). Qeyd etmək lazımdır ki, avtomobil benzinin əsas keyfiyyət göstəricisi onun oktan ədədidir. Ona görə də onların oktan ədədini artırmaq üçün onlara anti- detonator əlavə edilir. Amma A-72 çeşidli benzin antidetonatorsuz istehsal olunur. Yerdə qalan çeşidli benzinlərə isə antidetonator kimi etil mayesi şəklində TEQ (çoxu 0,50 q) əlavə edilir. Avtomobil və təyyarə
benzinlərinin əsas
keyfiyyət göstərijiləri aşağıdakılardır: 1. Detonasiyaya davamlılıq; 2. Fraksiya tərkibi, buxarlanma qabiliyyəti və doymuş buxarların təzyiqi;
35 3. Oksidləşməyə qarşı kimyəvi sabitlik, kükürdlü birləşmələrin zərərli təsiri və s. Qeyd etmək lazımdır ki, detonasiyaya davamlılıq oktan ədədi ilə xarakterizə olunur. Bezinlərin detonsiyaya davamlılığı onların tərkibinə daxil olan karbohidro- genlərdən asılıdır. Detonasiyaya ən çox meyl göstərən normal parafin karbohidro- genləri, ən az detonasiya yaradan isə aromatik karbohidrogenlərdir. Naften karbohidrogenləri isə bu iki karbohidrogen arasında orta yer tutur. Oleyin karbohidrogenlərinin antidetonasiya xassəsi parafinlərə nisbətən daha yüksəkdir. Hazırda oktan ədədi (motor üsulu ilə) 72-dən 89-a qədər olan avtomobil benzinləri buraxılır. Karbüratorlu mühərriklərdə sıxılma dərəcəsi artırıldığı üçün, görünür gələcəkdə avtomobil benzinləri detonsiyaya davamlılığına verilən tələb daha da yüksəldiləcəkdir. Fraksiya tərkibi yanacağın antidetonasiya xassəsinə böyük təsir göstərən amillərdən biridir. Benzin yüngül olduqca onun antidenonasiya xassəsi də yüksək olur. Benzinlərin fraksiya tərkibini distillə vasitəsilə müəyyən etmək üçün altı temperatur nöqtəsi əsas götürülür: a) qaynama başlanğıcının temperaturu, 0 C;
b) benzinin 10%-lik fraksiyasının qaynama temperaturu; v) 50%-lik fraksiyanın qaynama temperaturu; q) 90%-lik fraksiyanın qaynama temperaturu; ğ) 97,5%-lik fraksiyanın qaynama temperaturu; d) qaynama temperaturu. Benzinin qaynama başlanğıcının temperaturu mühərrikin alçaq temperaturda işədüşmə xassəsini və onun yanacaq verilən boru kəmərlərində qaz buxarı əmələgətirmə qabiliyyətini göstərir. 10%-lik qaynama temperaturu təyyarə ben- zinləri üçün 75-88 0 C və avtomobil benzinləri üçün 70-79 0 C-yə bərabərdir. Ben- zinin 50%-lik qaynama temperaturu onun orta buxarlanma qabiliyyətini mühər- rikin bir rejimdən digər rejimə keçməsini və onun iş zamanı davamlılığını göstərir. 36 50%-lik fraksiya aşağı temperaturda qaynadıqca, onun buxarlanma qabiliyyəti yüksək olur və mühərrik normal işləyir. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 105
0 C, avtomobil benzinləri üçün 115 0 C-dən yüksək olmamalıdır. Benzinin 90%- lik qaynama temperaturu onun tərkibində çətin buxarlanan fraksiyaların olduğunu göstərir. Bu temperatur aşağı olduqda benzinin tərkibində çətin buxarlanan fraksiyanın miqdarı az olur, yanacaq karbüratorda tam buxarlanır və beləliklə də silindrlə bərabər paylanır. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 145 0 C-dən çox olmamalıdır. A-66 köhnə markalı avtomobil benzinində bu temperatur 195 0 C, digər ben- zinlərdə isə 180 0 C-dən çox olmalıdır. 97,5%-lik qaynama temperaturu mühərrikin sorucu sistemində yanacağın tam buxarlanmasını göstərir. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 180 0 C olmalı, avtomobil benzinlərində isə 205 0 C-ni ötməməlidir. Qaynama temperaturu isə benzində ağır fraksiyaların qarışığını göstərir. Temperatur yüksək olduqda karterdəki yağ durulaşıb və natamam yanma getdiyi üçün qurum əmələ gəlir. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 180 0 C, yay avtomobil benzinləri üçün 195 0 C, qış avtomobil benzinləri üçün 165 0 C-dən çox olmamalıdır. Doymuş buxarların təzyiqi karbüratorlu mühərriklərdə yanacağın buxarlan- ması haqqında bizə əlavə məlumat verir, həm də mühərrikin qidalanma sistemində yanacağın qaz tıxacı əmələgətirmə qabiliyyətini göstərir. Benzinin doymuş buxar- larının təzyiqi nə qədər çox olarsa, bir o qədər də asan buxarlanar. Yüksəklikdə uçan təyyarələrin mühərriklərinin boru kəmərlərində qaz tıxacı əmələgətirmə qabiliyyəti yüksək olur. Buna görə də təyyarə benzinlərinin doymuş buxarlarının təzyiqi məhdudlaşdırılır (norma üzrə 360 mm c.st.). Karbüratorlu mühərriklərdə işlədilən yanacaqların kimyəvi sabitliyi onların tərkibində olan və havanın oksigeni ilə asan oksidləşən oleyin karbohidrogenləri ilə xarakterizə edilir. Oksidləşmə nəticəsində yanacaqların oktan ədədi azalır. Bu da onların keyfiyyətinə təsir göstərir. Bu zaman da onların yama əmələgətirmə qabiliyyəti yüksəlir.
Yüklə 457,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|