Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 457,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Neft məhsullarının əsas növləri.
28 Mazutun aşağı təzyiqdə (vakuumda) distilləsindən sürtkü yağları, salyar yağları, dizel yanacağı və s. alınır. Mazutun distilləsindən sonra qara kütlə – qudron qalır. Bəzi növ neftlərin mazutundan vazelin və parafin alınır. Vazelin maye və bərk karbohidrogenlərin qarışığından ibarət olub, tibbdə işlədilir. Onun tərkibində aromatik karbohidrogenlərin olması məqsədəuyğun deyil. Parafin (bərk karbohidrogenlərin qarışığı), adi kibrit (oduncağa hopdurulmuş kükürd) və şam istehsalında istifadə olunur. Qudron yolların salınmasında geniş tətbiq olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, neftdən eyni zamanda xüsusi keyfiyyətli məhsullar da istehsal edilir. Xüsusi keyfiyyətli məhsullar müxtəlif neft fraksiyalarının istənilən xüsusiyyətləri qazandıqdan sonra alınan kiçik həcmli, qiymətli maddələrdir. Bir xüsusi keyfiyyətli məhsulun istehsalı zamanı digərləri də əlavə məhsul kimi istehsal oluna bilər, məsələn, sürtkü yağlarının istehsalı zamanı xammaldan ayrılan parafin və aromatik birləşmələri sonra emal edərək qiymətli məhsul əldə etmək olar. Sürtkü yağlarına motor yağları, avtomatik transmissiya mayeləri, aviasiya yağları və başqa maşın sürtkü yağı növləri daxildir. Xüsusi qatqıların köməyi ilə alınan yağlar maşın hissələrinin davamlılığını və paslanmaya qarşı müqavimətini artırır. Emal yağları bəzi materialların (misal üçün, rezin, dəri və s.) emalı üçün istifadə olunur, yaxud da avadanlığın müxtəlif hissələrin də sürtkü yağı kimi deyil, başqa məqsədlərlə istifadə olunur (transformator yağı, başqa qızdırıcı yağları kimi).
Ağ yağlar qida avadanlığında sürtkü üçün əczaçılıqda və başqa yağın təmizliyinin əsas şərt olduğu sahələrdə istifadə edilən yüksək rafinə olunmuş yağlarıdır (məsələn, mineral yağları).
yağı xammaldan əmələ gələn maddələrdir. 29 Onların tərkibindəki benzol və toluol neft-kimya müəssisələrində xammal və yarımfabrikat materialları kimi, yaxud da tam hazır məhsul kimi rəng həllediciləridir və quru təmizləmə mayeləri kimi istifadə olunur. Sürtkü yağlarının müxtəlif növləri maşın yağı ilə yağla qarışmayan maddələrin (bəzən sabun) qarışığı nəticəsində ələdə edilir. Sürtkü yağları böyük çənlərdə neft və yağlı turşuların qələvilərlə qarışığından alınır.
zamanı başlıca olaraq benzin, ağ neft sürtücü yağları alınır. Ağ neft. Bu yanacaq növü şəffaf maye olub, ağ və göyümtül rənginə çalır. Bunun qaynama temperaturası 150-300 0 C olur. Ağ neft neftin birbaşa qovulması zamanı benzindən sonra alınan ikinci məhsul növüdür. Ağ neft əsasən iki tipdə, yəni traktor və işıqlandırıcı, qızdırıcı cihazlarda istifadə olunan tiplərdə istehsal olunur. Traktor üçün istifadə olunan neftin oktan ədədi 40-dan aşağı olmamalıdır. Bunun rəngi sarıya çalan və göyümtül olmalıdır. Yanacaq üçün istifadə olunan ağ neft özü adi və yaxud işıqlandırıcı, habelə işıqlandırıcı ağır çəkili neftən ayrılır. Adi neftdən alınan əsas məhsullardan birisi sayılır. Bunun keyfiyyət göstəriciləri dedikdə 270 0 C temperaturda, 70% və 315 0 C temperaturda isə 98%-e qədər fraksiyalarla ayrılması ilə xarakterizə olunur. Ağ neft lampalarda açıq alovla hissiz və iysiz halda yanmalıdır. Yanan zaman hissiz alovunun hündürlüyü 20 mm- dən az olmamalıdır. İşıqlandırıcı xassəsi nə qədər yüksək olarsa, belə neft hissiz alovla yanmalıdır. Bunun alışma dərəcəsi 40-dan aşağı olmamalıdır. Neft nə qədər şəffaf olarsa, onun keyfiyyəti də bir o qədər yuxarı ola bilər. Bu xassəni isə standart göstərici ilə normalaşdırmaqla kalorimetrin köməyi ilə təmin edirlər. Yüksək keyfiyyətli ağ neftin tərkibində mexaniki qarışıqların, suyun və suda həll olan turşu qələvilərin olmasına qətiyyən icazə verilmir. İşıqlandırıcı ağ neft eyni zamanda məişət qızdırıcı cihazlalarında da yanacaq kimi həlledici və s. məqsədlərə də istifadə oluna bilir. 30 İşıqlandırıcı ağır ağ neft adi işıqlandırıcı neftdən daha yüksək sıxlığa malik olması və alışma dərəcəsinin yüksək olması ilə fərqlənir. Bunun alışma dərəcəsi qapalı tigeldə 90 0 C-ə bərabərdir. Bu neft növündən xüsusi təyinatlı lampalardan istifadə etməklə daha yüksək yanğın təhlükəsizliyi təmin edilmiş yerlərin işıqlandırılmasında istifadə olunur. Həlledicilər. Neftin emlından müxtəlif təiynatlı həlledicilər əldə olunur ki, bunlar da sərbəst formada və yaxud da digər üzvi həlledicilərlə birlikdə istifadə olunur. Bunlardan ən başlıcası xüsusi təyinatlı benzin-həlledici və ağ neft sayılır. Lak-boyaq sənayesinə benzin-həllediсi əsas material kimi geniş istifadə olunur. Bu maddə aşağı dərəcəliyini zəhərləyiсi xassəyə malik olmalı, tərkibində suyun, suda həll ola bilən turşu və qələvilərin, mexaniki qarışıqların olmasına iсazə verilmir. Yaxşı təmizlənmiş benzin damlasını ağ kağız üzərinə saldıqda onun buxarlanmasından sonra damlanın yerində yağ ləkəsi qalmamalıdır. Bu benzin növü əsasən qatı tərkibli boyaqların, lakların, əliflərin və s. həll edilməsində istifadə olunur. Bu benzin növünün sıxlığı 0,795-dən çox olmamalı, 165 0 C-də
qaynamağa başladıqdan sonra 200 0 C-də 98%-dən çoxu qovulmalıdır. Benzin həlledicinin tərkibində aromatik karbohidrogenlərin 16%-dən çox olmamalıdır. Sənaye texniki təyinatlı benzinlər əsasən geyimlərin və parçaların kimyəvi təmizlənməsində, antikorroziyalı yağlayıcı materialların yuyulmasında, süni gön və rezin istehsalında geniş istifadə olunur. Bu benzin növü nisbətən aşağı tərkibli fraksiyaya malikdir. Bunun qaynama dərəcəsi 45-ə bərabərdir. 88 0 C-də qayna- dıqdan tərkibinin 10%-i , 105 0 C-də 88%-i 145 0 C-də, 90%-i və 170 0 C-dən yuxarı temperaturda isə 97,5%-i ayrılmalıdır. Sürtücü yağları. Sürtücü yağları mazutun boşluq şəraitində qovulması nəticəsində əldə olunur. Sürtücü yağları özlülü xassəyə malik yağabənzər maye olub, açıq-sarı rənglərdən tutqun qəhvəyi rənglərə qədər çala bilir. Bu növ yağlar, əsasən bir-birinə sürtünən maşın xassələrinin sürtünmə əmsalını azaltmaq məqsədi üçün istifadə olunur. Sürtkü yağları bir neçə qruplara bölünürlər ki, bunlardan da ən vacibləri sənaye təyinatlıları (solyar, vereten, maşın və s.) və maşın traktor təyinatlı (avto,
Yüklə 457,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|