Az ərbaycan Respublikası Sə hiyy ə Nazirliyi kollegiyasının 29 mart 2010 -cu IL tarixli

 

24 

8. Dəmirin monitorinqi və 

onun defisitinin aradan 

götürülməsi 

 

 

 

 

9. Eyni zamanda kimyəvi 

terapiya almayan 

xəstələrdə anemiya 

 

 

 

 

 

 

 

 

10. Qeyri-mieloid şişləri 

olan, kimyəvi terapiya 

almış xəstələrdə 

anemiyanın müalicəsi 

Əvvəlcədən, rEPO ilə müalicə 

prosesində, onların kifayət qədər 

effektli olmadığı hallarda zərdab 

dəmirinin, ümumi dəmirbirləşdirmə 

qabiliyyətinin, transferinin doyma 

əmsalının və ya ferritinin səviyyəsinin 

tədqiq edilməsi vacibdir.  

Aşağı riskli MDS-lə şərtlənən anemiyalı 

xəstələrdə rEPO-nun istifadəsinin 

vacibliyi sübut edilmişdir. Hb-nin 

səviyyəsini 120 q/l-ə qaldırmaq üçün 

rEPO-nun istifadəsi solid və qeyri-

mieloid şişləri olan aktiv şiş prosesinin 

olmasına baxmayaraq nə şüa və nə 

kimyəvi terapiya almamış xəstələrdə 

ölüm riskini artırır. Eritropoezin 

stimulyatorları belə xəstələr üçün 

göstəriş deyil. 

ÇM, QHL, XLL-nin müalicəsinə 

kimyəvi terapiya (heç olmasa, 2-4 dövr 

aparılmalıdır) və/və ya 

kortikosteroidlərlə başlamaq, şişin 

reduksiyasına nail olmaq məsləhət 

görülür və sonra rEPO təyin edilir. Əgər 

Hb-nin qalxması qeyd edilmirsə, 

müalicə dayandırılmalıdır. Epoetinin 

kimyəvi terapiya ilə birgə istifadəsi 

tromboembolik fəsadlar riskini artıra 

bilər. Hemotransfuziyalar göstərişlərə 

əsasən aparılır.  

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

25 

Cədvəl 5. rEPO-nun dozasının təyini üzrə tövsiyələr 

(ASH/ASCO 2007-nin tövsiyələri) 

 

Doza və 

modifikasiya 

Epoetin alfa (Epreks) 

İlkin doza 

 

 

Dozanın artırılması 

 

 

 

 

 

 

Dozanın 

reduksiyası 

 

Kəsilməsi 

150 BV/kq dəri altına 

həftədə 3 dəfə 

 

300 BV/kq-dək həftədə 

3 dəfə, əgər 

hemotransfuziyalara 

tələbat azalmayıbsa və 

ya 8 həftədən sonra Hb 

artmayıbsa 

40 000 BV dəri 

altına həftədə 1 

dəfə 

60 000 BV-dək dəri 

altına həftədə 1 

dəfə, transfuziyalar 

aparılmadan 4 

həftədən sonra Hb 

> 10 q/l qalxması 

yoxdursa 

Dozanın  25  %  azaldılması,  əgər  Hb  120  q/l-ə 

çatıbsa və ya 2 həftə ərzində > 10 q/l qalxıbsa 

 

Əgər Hb 120 q/l-dən  artıqdırsa, müalicə Hb < 

110  q/l-ə  qədər  düşənədək  dayandırılır;  restart 

dozası əvvəlkindən 25% aşağı. 

 

EPO  terapiyasının  aparılması  zamanı  əsaslı,  bəzən  də  həlledici 

sayılan  faktor  orqanizmdə  dəmir  ehtiyatlarının  vəziyyəti  və 

eritropoez  üçün  vacib  olan  bu  elementin  metabolizmidir.  rEPO  ilə 

müalicə  fonunda  eritropoezin  sürətlənməsi  hesabına  dəmirə  olan 

tələbat artır, bu da onun defisitinə gətirib çıxara bilər. Sümük iliyinin 

rEPO-ya  cavab  reaksiyası  EPO  –  həssas  hüceyrələrin  dəmir 

təminatından  asılıdır.  Əgər  yeridilən  rEPO  dozaları  yüksəkdirsə  və 

mövcud funksional dəmirə uyğun deyilsə, o zaman bu sümük iliyinin 

zəif reaksiyasına və dərmanın lazımsız yerə itirilməsinə səbəb olur. 

EPO-terapiyasının 

aparılması 

zamanı 

xəstələrdə 

dəmir 

çatışmazlığının  meydana  çıxmasının  mümkünlüyünü  nəzərə  almaq 

lazımdır. Dəmir çatışmazlığı nisbi, funksional, mütləq və həqiqi ola 

bilər. 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

26 

Dəmirin  funksional  çatışmazlığı  –  bu  elə  bir  vəziyyətdir  ki, 

orqanizmdə  dəmir  ehtiyatı  normal  və  ya  hətta  yüksəkdir,  lakin 

dəmirin  sümük  iliyinə  çatdırılması  eritroid  sələf  hüceyrələrin  ona 

olan  tələbatına  qeyri-adekvatdır.  Həqiqi  çatışmazlıq  uzun  müddət 

rEPO-nun  yeridilməsi  və  dəmirin  depodan  eritron  hüceyrələrinə 

keçməsinin  proqressivləşməsi  zamanı  inkişaf  edə  bilər.  Funksional 

dəmir  defisiti  normal  dəmir  ehtiyatı  olan  xəstələrdə  rEPO-ya 

eritropoetik  reaksiyanın  başlanğıc  mərhələsində  qeyd  edilir.  Bu 

mərhələdə  zərdab  dəmirinin  səviyyəsi  normal  və  ya  aşağıdır  və 

transferrinin  doyması  bu  vəziyyət  üçün  qeyri-adekvat  aşağıdır. 

Anemiyalı  xəstələrdə  rEPO-ya  zəif  cavabın  daha  çox  rast  gəlinən 

səbəbi  dəmirin  funksional  çatışmazlığıdır.  Bununla  əlaqədar  olaraq, 

rEPO  ilə  müalicəyə  başlamazdan  əvvəl  və  müalicə  dövründə  bütün 

xəstələrdə dəmirin miqdarının yoxlanılması məsləhət görülür. 

Ən sadə üsul zərdabda dəmirin tədqiqidir, lakin bəzi hallarda bu 

göstərici  norma  daxilində  və  ya  hətta  yüksəlmiş  olsa  da,  dəmirin 

utilizasiyası  pozulmuş  olur.  Gizli  dəmir  defisitini  (funksional) 

qiymətləndirmək  üçün  əlavə  müayinələrin  aparılması  vacibdir 

(ferritinin  zərdab  konsentrasiyasının  və  transferrinin  doyma 

əmsalının təyini). 

Ferritinin  100  mkq/l-dən  və  ya  transferrinin  doyma  əmsalı 

20%-dən  aşağı  olduqda  dəmirin  təyin  edilməsi  EPO-terapiyasını 

aparan həkimlər üçün bir qayda olmalıdır. 

Əvəzedici terapiya qismində  gündə 200-300 mq  Fe

2+ 

(elementar 

dəmir)  daxilə  və  ya  100  mq  Fe

3+ 

həftədə  bir  dəfə  vena  daxilinə 

məsləhət  görülür.  Lakin  göstərilən  parametrlər  iltihabi  reaksiyanın 

təsirinə  məruz  qalır,  buna  görə  də,  son  vaxtlar  dəmirin  statusunu 

qiymətləndirmək 

məqsədi 

ilə 

çox  zaman  daha  spesifik 

göstəricilərdən istifadə edilir. Transferrinin həll olan reseptorunun 

zərdab  konsentrasiyası  (sTFR),  hipoxrom  eritrositlərin  faizi  (>5-

10%),  bir  eritrositdə  Hb  orta  miqdarı  (MCH<28)  və  retikulositdə 

Hb konsentrasiyası (<29). Hətta bu göstəricilər barədə məlumatlara 

malik  olmaqla  belə  xronik  xəstəliklərlə  bağlı  anemiyalarda  dəmirin 

həqiqi  statusunu  həmişə  qiymətləndirmək  mümkün  olmur.  Dəmir 

defisitinin diaqnostikasında qızıl standart kimi qiymətləndirilən daha 

bir göstəricinin – Berlin lazuru ilə boyanmış sümük iliyi aspiratının 

müayinəsi təklif olunur. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---