308
SEDAT LAÇ‹NER/LAT‹N AMER‹KA’DA ...
12
MERCOSUR konusunda daha genifl bilgi için ayr›ca bkz.: Riordan Roett (der.), MERCOSUR: Regional
Integration, World Markets, (Boulder: Lynne Rienner Publishers, 1999); Victor Bulmer-Thomas (der.),
Regional Integration in Latin America and the Caribbean: The Political Economy of Open Regionalism,
(Londra: Institute of Latin American Studies, 2001); Jorge M. Guira, ‘MERCOSUR As an Instrument for
Development’, NAFTA: Law & Business Review of Americas, Cilt III, Say› 3, (Yaz 1997), ss. 53-102; Felix
Pena, ‘The MERCOSUR and Its Prospects: An Option for Competetive Insertion in the World Economy’,
içinde Prospects for the Process of Sub-Regional Integration in Central and South America, (Madrid: IRELA,
1992), ss. 97-110; Alexander J. Yeats, Does MERCOSUR’s Trade Performance Raise Concerns About the
Effects of Regional Trading Arrangements?, (Washington, D.C.: World Bank Policy Research Working Paper,
1997); A Survey of MERCOSUR: Remapping South America, The Economist Supplement, 12 Ekim 1996;
Luigi Manzetti, ‘The Political of MERCOSUR’, Journal of Inter Studies and World Affairs, Cilt 35, Say› 4, (K›fl
1993-1994), ss. 101-141; Marta, Haines-Ferrari, ‘MERCOSUR: A New Model of Latin American Economic
Integration?’, Case Western Reserve Journal of International Law, Cilt 25, Say› 3, Yaz 1993; Felix Pena,
II. A. 3. LAIA
(ALADI)
: Latin Amerika Entegrasyon Topluluğu
LAIA ya da İspanyolca kısaltması ile ALADI daha önce de belirtildiği
üzere 1980 yılında LAFTA’nın yerini almıştır. Merkezi Uruguay’ın
Montevideo şehrindedir. Kurucu antlaşma 1981 yılında yürürlüğe girer-
ken, kısa dönemde ilk hedef olarak üyeler arasında çalışır bir tercihli
ticaret bölgesinin oluşturulması benimsenmiştir. Uzun dönemli amaç
ise Latin Amerika ortak pazarının oluşturulmasıdır. LAIA hedeflerine
ulaşabilmek için bölgesel tarife tercihleri uygulaması, ticaretin geliştiril-
mesi, ikili tarife tercihlerinin uygulanması, kliring ve kredi düzeni
oluşturulmasını en temel araçlar olarak görmüştür.
LAIA’yı LAFTA’dan ayıran bir diğer özelliği de kademeli geçişe ve
üyelerinin gelişmişlik düzeylerine özel bir önem veriyor olmasıdır. Buna
göre nispeten az gelişmiş üyeler farklı oranlarda tarife indirimlerine
katılacaklardır. Nitekim örgüt üyeleri gelişmişlik düzeylerine göre üç
gruba ayrılmıştır: Gelişmiş üyeler (Arjantin, Brezilya ve Meksika), orta
gelişmişlikte üyeler (Şili, Peru, Kolombiya, Uruguay ve Venezüella) ve az
gelişmiş üyeler (Bolivya, Paraguay ve Ekvator).
Birliğin en büyük üyesi olan Brezilya’nın 4 Mayıs 1993 tarihinde
LAIA’dan çekilmiş olması birlik açısından önemli bir sorunu
oluşturmuştur. Aynı şekilde Meksika, Brezilya ve Arjantin krizleri bölge
ekonomilerini, dolayısıyla entegrasyon çabalarını olumsuz yönde etkile-
miştir.
LAIA’da Kosta Rika, Salvador, Guatemala, Dominik, Honduras,
İtalya, Nikaragua, Panama, Portekiz, Rusya, İsviçre ve Çin sürekli
gözlemci bulundurmaktadır.
II. A. 4. MERCOSUR (Güney Amerika Ortak Pazarı)
12
MERCOSUR
(Common Market for the Sothern Cone of America –
Mercado Comun del Sur)
Latin Amerikan entegrasyon çabalarının en
309
AVRASYA DOSYASI
başarılılarından biri olarak ortaya
çıkmıştır. Şu an geldiği nokta
itibariyle MERCOSUR ortak pazarı
1 trilyon doları aşan pazar derin-
liği ve 200 milyonluk nüfusuyla
entegrasyon girişimleri içinde tüm
dünyada üçüncü sırada yer
almaktadır (İlk ikide NAFTA ve AB
bulunmaktadır).
13
Ayrıca, MERCO-
SUR Güney Amerika bölgesinde
en etkili ortak pazar girişimi
olarak anılmaktadır.
14
MERCOSUR, organik bir bağlantı olmasa da LAIA’nın bir devamı veya
bir tür türevi olduğu da söylenebilir. 26 Mart 1991 yılında kurulan MER-
COSUR iki kademeli uzun bir görüşme sürecinin sonunda kurulabil-
miştir. Kurulma aşamasında Brezilya ve Arjantin arasındaki ikili
görüşmelerin rolü büyüktür. Güney Amerika’nın iki devi 1980
Montevideo Anlaşması çerçevesinde görüşmelere başlamışlardır. Bu
süreçte ilk olarak 1986 görüşmeleri sonucunda 1988 yılında Brezilya
ve Arjantin arasında Entegrasyon, İşbirliği ve Kalkınma Anlaşması imza-
lanmıştır. Buna göre iki tarafı kapsayan bir ortak Pazar 10 yıllık süre
içinde oluşacaktır. Ortak pazarın başlangıç tarihi olarak 31 Aralık 1994
tarihi belirlenmişse de taraflar arasında 1 Temmuz 1990’da imzalanan
yeni bir anlama bu tarihi 31 Aralık 1990 olarak öngörmüştür.
15
Öngörülen tarihten üç ay sonra ise, yani 26 Mart 1991’de Asuncion
Anlaşması imzalanarak MERCOSUR resmen kurulmuştur. Anlaşma 31
Kasım 1991’de yürürlüğe girmiştir. 17 Aralık 1994 tarihli Ouro Preto
Protokolü ile 1995 yılından geçerli olmak üzere gümrük birliğine
dönüşmüştür.
Brezilya ve Arjantin’in özel çabalarıyla kurulan Ortak Pazar Paraguay
ve Uruguay’ın katılımıyla daha geniş bir yapı olarak belirmiştir. 1995
yılında Şili ve Bolivya’nın ortak üye
(associate member)
olarak kabulüy-
le daha da genişlemiştir. 1995 yılında ise Avrupa Topluluğu ile bir
anlaşma imzalanmış ve MERCOSUR ülkeleri ile Topluluk arasında
‘Strategies for MacroeconomicCoordination: reflections on the Case of MERCOSUR’, içinde Peter H. Smith
(der.), The Challenge of Integration: Europe and Americas, (New Brunswick: Transaction, 1993), ss. 183-199;
P. Cammack, ‘MERCOSUR: From Domestic Concerns to Regional Influence’ içinde G. Hook ve I. Kearns
(der.), Subregionalism and World Order, (Londra: Macmillan, 1999), ss. 95-115.
13
Jack Epstein, ‘The Bells Tolls For MERCOSUR’, Latin Trade, (Ocak 2002), Cilt 10, Say› 1.
14
Peter H. Smith, ‘Whither Hemispheric Integration?’, Business Economics, (Temmuz 1999), s. 41.
15
Pires-O’Brien, ‘Latin...’, s. 283.
Özellikle Avrupa Birliği
örneği ile kıyaslandığında
Latin Amerika 'büyük bir
hayal kırıklığı' olarak da
değerlendirilebilir. Ancak
daha detaylı ve farklı
yaklaşımlar içeren bir
analiz oldukça farklı bir
sonuca götürecektir.