312
SEDAT LAÇ‹NER/LAT‹N AMER‹KA’DA ...
değerini düşürmesi sonucunda dış ticaret açığı kapanmış, ancak bu
durum Arjantin’in ekonomik sorunlarının artmasına neden olmuştur.
22
Bu gelişmelerin sonucu olarak Brezilya’nın Arjantin’deki yatırımlarının
da 2 milyar Dolar civarında azaldığı tahmin edilmektedir.
23
Tabii gelinen
noktada Arjantin’de yaşanan ekonomik krizin de büyük rolü olmuştur,
ancak ülkelerin birbirlerinden daha bağımsız hareket ederek radikal
kararlar almaları MERCOSUR’u tehlikeye atmıştır denebilir. MERCO-
SUR’un toplam ticaretinin % 97’sinin bu iki ülke arasında cereyan ettiği
düşünülecek olursa Brezilya-Arjantin anlaşmazlığının ne kadar önemli
olduğu kendiliğinden anlaşılabilir.
MERCOSUR’un sonunu getirebilecek bir diğer tehlike olarak ise
ABD’nin Güney Amerika’ya dönük planları olarak görülmektedir.
ABD’nin Güney ve Orta Amerika ekonomilerini Kuzey ile birleştirme
çabaları başta Brezilya olmak üzere bir çok Latin Amerika ülkesi
tarafından Amerikan hegemonyasının kurumsallaşması olarak algılan-
maktadır. Ancak bu ülkelerin kendi sorunlarını kendi güçleriyle
çözmekte gösterdikleri zaaf ve Amerikan ekonomisinin sunduğu cazip
pazar gelecek dönem içinde ABD’nin etkisini arttıracaktır. Nitekim ABD
bölge ülkeleri ile yaptığı görüşmelerde Brezilya’yı rahatsız edecek
çalışmalar yapmaktadır. Daha önce söylendiği üzere Venezüella-
Brezilya ve ABD-Şili yakınlaşması örnekleri bu rekabetin somut bir
göstergesi olarak değerlendirilebilir. Brezilya MERCOSUR’u en önemli
dış politika önceliği olarak görmekte ve Güney Amerika’da pazarın
gerçek anlamda bütünleşmesinin ilk hedefi olduğunu söylemektedir.
Buna karşın ABD, Brezilya’yı aşarak tüm Amerika kıtasında büyük bir
serbest ticaret bölgesinin oluşturulması gerektiğini savunmakta ve bu
konuda Brezilya’ya, Brezilyalılar’ın beklediği oranda ‘danışmamaktadır’.
MERCOSUR’un karşılaştığı önemli bir diğer engel ise Latin Amerika
bürokrasinin karmaşıklığı ve kuralların uygulanmasındaki düzensizlik-
lerdir. Zamana ve kişilere göre değişebilen uygulamalar yatırımcıları ve
iş adamlarını entegrasyonda daha aktif bir rol oynamaktan alıkoya-
bilmektedir.
Sonuç olarak MERCOSUR Güney Amerika’nın en büyük ortak pazar
girişimidir. Ancak halen tam bir ortak pazardan söz etmek zordur. Fakat
son dönemde idealist ve iddialı girişimler de devam etmektedir. 2002
yılında en çok üzerinde tartışılan konu üye ülke vatandaşlarının tam
serbest dolaşımıdır.
24
Bu da entegrasyonun hâlâ canlı olduğunu ve tüm
zorluklara karşın devam etmek istediğini açıkça ortaya koymaktadır.
22
Jack Epstein, ‘The Bells Tolls For MERCOSUR’, Latin Trade, (Ocak 2002), Cilt 10, Say› 1.
23
Epstein, ‘The Bells...’.
24
Larry Rohter, ‘South American Trading Bloc Frees Movement of Its People’, The New York Times, (24 Kas›m
2002), s. 6.
313
AVRASYA DOSYASI
25
ANDEAN konusunda ayr›ca bkz.: Karluk, Uluslararas›..., ss. 467-468; www.comunidadandina.org; ‘NAFTA is
not Alone’,
The Economist, (18 Haziran 1994); Paul W. Moore ve Rebecca K. Hunt, ‘The ANDEAN Pact: In
the Forefront of the Integration Movement’, Business America, May›s 1994, Cilt 115, Say› 5; ‘The Business
of the American Hemisphere’, The Economist, (24 A¤ustos 1991).
II. A. 5. ANDEAN (CAN) ORTAK PAZARI (ANDEAN PAKTI/GRUBU)
25
Güney Amerika entegrasyon çabaları içinde en köklü yapılanmalar-
dan biri de ANDEAN Ortak Pazarı
(ANDEAN Common Market –
Comunidad Andina)
girişimidir. İspanyolca isminden dolayı ‘CAN’
olarak da anılır. 26 Mayıs 1969’da Kolombiya’da imzalanan ve 24
Kasım 1969’da yürürlüğe giren Cartagena Anlaşması ile kurulmuştur.
İlk bakışta dikkat çeken en önemli özelliği üyelerinin Latin Amerikanın
nispeten küçük ülkeleri olmasıdır. LAFTA’nın birbirine diğerlerine
nazaran daha fazla benzeyen üyeleri olan Bolivya, Kolombiya, Ekvator,
Peru ve Venezüella ANDEAN’ın da üyeleridir. Temel hareket noktası
Brezilya, Arjantin ve Meksika gibi bölgesel devler karşısında bir tür
denge unsuru sağlayabilmektir. Buna ek olarak diğer entegrasyon
çabalarında gözlendiği gibi ekonomik serbestleşme ve işbirliği yoluyla
verimliliği arttırmak, ticareti arttırmak, rekabet gücünü yükseltmek de
hedefler arasındadır. Ayrıca siyasî, kültürel ve sosyal alanlarda
kazanımlar da umulmuştur. ANDEAN kazanımların adil dağılımı
üzerinde özel bir şekilde durmuş ve özellikle nispeten zayıf üyelerine
(Örneğin Bolivya ve Ekvator) bazı ayrıcalıklar tanımıştır. Anlaşmanın
imzalanmasından sonra bu üyeler diğerlerinin aksine gümrüklerdeki
sınırlamaları tedricen kaldırmayı taahhüt etmişlerdir. Buna karşın daha
gelişmiş üyeler olan Şili, Kolombiya ve Peru anlaşmanın imzalanması-
nın ardında 175 maddeye uygulanan gümrük sınırlamalarını
kaldırmışlardır.
13 Şubat 1973’te Venezüella da Cartagena Anlaşması’na katılmıştır.
Denebilir ki 1970’lerin ilk yıllarında grup önemli ilerlemeler kaydet-
miştir, ancak ikinci yarısında ekonomik serbestleşme alanında ciddi
sorunlar ile karşılaşılmıştır. Bunun en önemli nedeni olarak kurucu
anlaşmanın yeterince gerçekçi olmaması ve üyeler arasındaki büyük
farklar gösterilebilir. Örneğin Şili ulusal gümrük oranlarını yükseltmeyi
reddetmiş ve 1976’da Pakt’tan ayrılmıştır. Bu ve diğer bazı olumsuzluk-
lara karşın ANDEAN Paktı’nın 1970’li yıllarda önemli başarıları da
olmuştur. Örneğin grup üyeleri arasındaki ticarette bu 10 yıllık süre
zarfında ciddî bir artış yaşanmıştır. 1970’de 112 milyon Dolar olan iç
ticaret 1979’da 1.113 milyon Dolar’a ulaşmıştır. Buna ek olarak Eylül
1978’de ANDEAN Rezerv Fonu’nu oluşturulmuştur. Fon’un amacı en-
tegrasyon sürecinde üyelerin kaldıramayacakları zararlarının hafifletil-
mesinde yardımcı olmak ve yeni işbirliği yöntemleri geliştirmektir. 240