“ATA HOLDİNQ” AÇIQ TİPLİ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ
MALİYYƏ HESABATLARI ÜZRƏ QEYDLƏR
31 DEKABR 2007-Cİ İL TARİXİNDƏ BAŞA ÇATMIŞ İL ÜZRƏ (Davamı)
61
Kredit Departamenti monitorinq nəticələri üzrə planın hazırlanması, onun yerinə yetirilməsi və
monitorinq nəticələrinin qənaətbəxş olmadığı təqdirdə müvafiq tərəflərin məlumatlandırılması və
tədbirlər planı ilə bağlı tövsiyələrin verilməsinə görə məsuliyyət daşıyır. Kredit Departamenti
müəyyən edilmiş məbləğdən yuxarı olan bütün əməliyyatların monitorinqini aparır və bu məbləğdən
aşağı olan əməliyyatları seçmə üsulu ilə yoxlayır. Müəyyən edilmiş məbləğdən yuxarı olan bütün
əməliyyatlar üzrə monitorinq ilk olaraq kreditin ödənildiyi aydan əvvəl və ya ən azı bir ay
müddətində aparılır. Müvafiq olaraq, monitorinq cədvəlinə uyğun olaraq risklərə nəzarət olunur.
Kredit Departamenti qarşı tərəflərin kredit riskləri üzrə bütün məsələlər, o cümlədən bütün limitlərə
uyğunluq, risklər üzrə konsentrasiyalar, portfel üzrə tendensiyalar, vaxtı keçmiş kreditlər və defolt
statistikası, kreditlər üzrə ehtiyatlar və girov statistikasına dair məlumatların toplanması və təqdim
edilməsinə görə cavabdehdir. Müntəzəm aylıq hesabatlardan başqa, həmin departament seçilmiş
kredit prosedurlarına riayət edilməsinə dair hesabatlar tərtib edir.
Əlaqəli tərəflərə verilmiş kreditlər
Azərbaycan Respublikası Milli Bankı “əlaqəli tərəflər” kateqoriyası ilə bağlı dəqiq anlayışlar
müəyyən etmişdir. Bu kateqoriyaya əsasən Səhmdarlar və ya fiziki şəxslər və yaxud onların yaxın
ailə üzvlərinin mülkiyyətində olan/nəzarət etdiyi hüquqi şəxslər daxildir. Buraya həmçinin Qrupda
səlahiyyətli vəzifələrdə çalışan fiziki şəxslər daxildir. Fiziki şəxs olan əlaqəli tərəfə verilən ən böyük
kreditlər Qrupun konsolidasiya edilmiş kapitalının 3%-dən artıq ola bilməz. Müvafiq hüquqi şəxslər
üzrə isə bu limit 10% təşkil edir. Əlaqəli tərəflərə verilmiş kreditlər üzrə risklər üçün ümumi limit
20%-dir. Qiymətləndirmə və digər şərtlər tərəflərin müstəqilliyi prinsipi əsasında müəyyən
edilməlidir. Bəzən Bank əlaqəli tərəflər üçün verilmiş kreditlərə dair ARMB tərəfindən müəyyən
edilmiş prudensial normativləri poza bilər.
Vaxtı keçmiş, qeyri-işlək kreditlər
Qrup vaxtı keçmiş və qeyri-işlək kreditləri onların ödəmə müddətinin başa çatdığı ilk gündən
müəyyən etmək və hesabatlarda əks etdirmək üçün prosedurları tətbiq edir. 60 günədək vaxtı keçmiş
kreditlər əvvəlcədən hər hansı problemin müəyyən edilmədiyi təqdirdə, müvafiq biznes vahidləri
tərəfindən nəzərdən keçirilir. Fiziki şəxslərə verilmiş və 60 gündən çox vaxtı keçmiş təminatsız
kreditlər avtomatik olaraq Problemli Kreditlər Şöbəsinə ötürülür. Hüquqi şəxslərə verilmiş və 90
gündən çox vaxtı keçmiş kreditlərdə eyni departamentə ötürülür. 90 gündən çox vaxtı keçmiş
kreditlər faizləri hesablanmayan kreditlər statusuna aid edilir. Problemli Kreditlər Şöbəsi bu
öhdəlikləri toplaya bilmədikdə hüquqi prosedurlar həyata keçirilir. Kredit geri qaytarıla bilmədikdə,
müvafiq məbləğlərin silinməsinə dair təkliflər Kredit Komitəsinə və İdarə Heyətinə təqdim edilir.
Silinmə ilə bağlı son qərarı Müşahidə Şurası qəbul edir.
Bütün vaxtı keçmiş kreditlər haqqında məlumat ən azı ayda bir dəfə Kredit Komitəsinə təqdim
edilir. Hüquqi şəxslərə verilmiş vaxtı keçmiş kreditlər üzrə bütün məsələlər
barədə bilavasitə Kredit
Komitəsinə hesabat verilir.
Kreditlər üzrə ehtiyat – ehtiyat siyasəti
Qrup məruz qaldığı risk dərəcəsinin yarada biləcəyi zərərləri təmin edərək kreditlər üzrə ehtiyat
yaradır.
BMHS-na uyğun hesabatların hazırlanması məqsədilə, Qrup 39 saylı BMUS-da (Maliyə Alətləri –
Uçot və Qiymətləndirmə) əks etdirilən metodologiyadan istifadə edir.
“ATA HOLDİNQ” AÇIQ TİPLİ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ
MALİYYƏ HESABATLARI ÜZRƏ QEYDLƏR
31 DEKABR 2007-Cİ İL TARİXİNDƏ BAŞA ÇATMIŞ İL ÜZRƏ (Davamı)
62
Kredit riskinin maksimum səviyyəsi
Qrupun balans üzrə məruz qaldığı kredit riskinin maksimum səviyyəsi, adətən, balans hesabatında
maliyyə aktivlərinin qalıq dəyərində əks etdirilir. Potensial kredit riskinin azaldılması üçün aktiv və
öhdəliklərin əvəzləşdirilməsi imkanı böyük əhəmiyyət kəsb etmir.
Balansdankənar maddələr, xüsusilə akkreditivlər və zəmanətlər üzrə kredit riskinin maksimum
səviyyəsi öhdəliyin ümumi məbləğini əks etdirir. Qrupun balansdankənar maddələr üzrə kredit riski
30 saylı “Təəhhüdlər və Şərti Öhdəliklər” Qeydində açıqlanır.
Balansdankənar maliyyə alətləri üzrə kredit riski həmin maliyyə aləti üzrə əməliyyatların digər
iştirakçısı tərəfindən müqavilə üzrə öz öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsi nəticəsində zərərin
yaranması ehtimalı kimi müəyyən edilir. Qrup şərti öhdəlikləri və balans üzrə maliyyə alətləri ilə
əlaqədar əməliyyatların təsdiqlənməsi prosedurları, riskləri məhdudlaşdıran limitlərdən istifadə və
monitorinq prosedurlarına əsaslanan eyni kredit siyasətini tətbiq edir.
Sığorta risklərinin idarə olunması
Sığorta riski
Hər hansı sığorta müqaviləsi üzrə risk dedikdə, sığorta hadisəsinin baş verməsi və nəticədə irəli
sürülə biləcək iddianın hansı məbləğdə olacağının qeyri-müəyyən qalması nəzərdə tutulur. Sığorta
müqaviləsinin bilavasitə mahiyyəti üzrə, risk müxtəlif vaxtlara təsadüf edə bilər və bu səbəbdən hər
bir ayrıca sığorta müqaviləsi üçün proqnozlaşdırıla bilməyən bir hadisə olur.
Qiymətləndirmə və ehtiyatlara münasibətdə ehtimal nəzəriyyəsinin tətbiq olunduğu sığorta
müqavilələri portfelinə münasibətdə, sığorta müqavilələri üzrə Qrupun üzləşdiyi əsas risk sığorta
öhdəliklərinin qalıq məbləğinin faktiki iddialar və ödənişlər məbləğindən aşağı olması ilə
əlaqədardır. Buna səbəb iddiaların tezliyi və ya yüksək məbləği, habelə ödənişlərin qiymətləndirilən
məbləğlərdən artıq olması səbəb ola bilər. Sığorta hadisələri müxtəlif vaxtlarda olmaqla baş verə
bilər və iddiaların faktiki sayı və məbləği ildən ilə statistik metodlar əsasında müəyyən edilmiş
göstəricilərdən fərqlənə bilər.
Qrup özünün sığorta riskini təsdiq edilmiş daxili prosedurlar vasitəsi ilə idarə edir və həmin
prosedurlara sığorta məbləğləri barəsində qərarların qəbul olunması hədlərinə məhdudiyyətlərin
qoyulması, qiymətləndirmə siyasəti, təsdiq edilmiş təkrar sığortaçılar siyahısı və mütəmadi
monitorinq daxil olur.
Sığorta zərərləri üzrə ehtiyatların təxmin edilməsi
Zərər üzrə ehtiyatlar Qrupa aid tarixi məlumata istinadən hesablanır. Ödənilməmiş iddiaların
təxmini məbləğini hesablayarkən (bu zaman həm təqdim edilmiş olan həmçinin də təqdim
edilməmiş iddialar nəzərə alınır), Qrupun qiymətləndirmə metodları sırasına zərər üçün nisbətə
əsaslanan qiymətləndirmələr məcmusu (bu zaman zərər nisbəti dedikdə, sığorta üzrə iddiaların
yekun qiyməti ilə həmin iddialar üçün hansısa bir maliyyə ili ərzində qazanılmış sığorta haqqının
nisbəti nəzərdə tutulur) və əvvəlcədən müəyyən edilmiş düstura istinadən faktiki iddialar üzrə
təcrübəyə əsaslanan təxminlər istifadə olunur (sonuncuya münasibətdə, vaxt keçdikcə faktiki
iddialar təcrübəsinə daha böyük qiymət verilir).
İlkin zərər nisbəti proqnozu qiymətləndirmə işi üzrə əhəmiyyətli ehtimal təxminlərini təşkil edir,
əvvəlki ilin təcrübəsinə əsaslanır və sığorta haqqlarındakı dəyişikliklər, proqnozlaşdırılan bazar
mühiti və iddialar üzrə tarixi inflyasiya kimi amillərə istinadən dəqiqləşdirilir. Cari il üçün istifadə
olunan ilkin zərər nisbəti proqnozu (təkrar sığortadan qabaq) cari və əvvəlki il ərzində qazanılmış
mükafata istinadən risklərin növləri üzrə təhlil olunur.