Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QARA SİYAHININ AXTARIŞI
böyüklərin səhvi daha qorxulu olur. Sənin tariximizə vurduğun ziyanı on ilə, iyirmi ilə düzəltmək olmaz. Bu halınla erməni tarixçilərindən nə fərqin qaldı ki? Sən dünyada tanınan bir midiyaşünassan. Allah can sağlığı versin, araşdır o dövrü! Ancaq sənin Midiyadan əvvəlki, sonrakı tarixlə, Atabəylərlə, Xürrəmilərlə, ümumiyyətlə türk tarixiylə, yeni tarixlə nə işin? Qafarı od götürmüşdü: – Məni bəyənmirsənsə, buyur gəl, başçılıq elə Tarix İnstitutuna! Ziyad bəy halını pozmadı: – Sənin yerində gözüm yoxdur, narahat olma, ancaq sizin konsepsiyaları bir kənara qoyub milli tariximizi hazırlayacağıq. Akademiya prezidenti mübahisənin dərinləşdiyini görüb: –Yaxşı, kəsin bu mübahisəni. Söhbət Heydər Hüseynovun qızından gedirsə, tapşıraram, Muzeydə ondan muğayat olarlar. Müdafiəsini sürətləndirər, – dedi. *** Bu qalmaqallı yığıncaqdan bir müddət sonra İran mətbuatında azərbaycanlı akademik Ziyad Şıxlının guya antiislam təbliğatıyla məşğul olması barədə yazıların ağzı açıldı. Bir sıra dini məzmunlu kitabların, islam tarixiylə bağlı maraqlı araşdırmaların müəllifinə belə böhtan atılması inandırıcı görünmürdü. Bəziləri isə belə hesab edirdi ki, bu, alimin kitablarına cavab tapa bilməyən erməni, fars tarixçilərinin İrandakı güclü erməni ailələrinin, erməni yanlılarının işidir... QARA SİYAHININ AXTARIŞI Yaxın tarixlərin gizli sənədlərinə yol tapmaq uzaq tarixlərin nadir əlyazmalarını əldə etməkdən, oxumaqdan daha çətinmiş. Döşündəki Qızıl Ulduz da köməyə çatmadı və otuzuncu illərin DTK arxivlərində işləməyə icazə almaq üçün illərlə gözləməli oldu. Təhlükəsizlik Komitəsinin Bakıdakı arxivlərinə getməzdən əvvəl aylarla Moskva, Sankt-Peterburq kitabxanalarından çıxmamışdı; 30-cu illərin qəzetlərini dişi bağırsağını kəsə-kəsə vərəqləmişdi. Qəzetlərin tozuyla birgə o illərin satqınlıqlarının, cahilliklərinin, hər şeyə boyun əyən qul psixologiyasının ağır qaramatı dolmuşdu içinə və indi onu partdadırdı. Ona elə gəlirdi ki, repressiyanın paslı maşını hələ də dayanmamışdır və bunun günahının bir ucu da alimlərin, Akademiyanın həqiqi və müxbir üzlərinin, elmi institut direktorlarının, yəni öz həmkarlarının çiynindədir... “Atlar ölüb, itlərin bayramıdır”. Allah bilir hansı acı ovqatla deyilmiş sözdür. Kobud olsa da, hər halda dünyada yaxşıların yerini pislərin tutmasından irəli gələn bir yanğıdan doğulub. Daha yumşaq şəkildə, “hər yeni gələn köhnənin atasına rəhmət oxutdurur” deyirlər. Köklü ailələrdə doğulmuş, dünyanın qabaqcıl ölkələrinin ali məktəblərində oxumuş, yüksək mədəniyyətli, təcrübəli, ağıllı, dünyanın altını-üstünü bilən böyük ziyalılarımız 20-ci yüzillik boyu davam edən vətəndaş müharibələrində, qonşu savaşlarında, inqilab, repressiya adı altında, əslində niyyəti türkün kökünü kəsmək olan cəhənnəm girdablarında boğulub getmişdilər. Arvad-uşaqlarına, qohum-əqrəbalarına da aman verilməmişdir. Cənubi Qafqaz türklərinin sürgün xəritələri çəkilsə, Azərbaycanın ərazisindən yüz dəfə, iki yüz dəfə böyük olar. Bir ucu Şimal Buzlu okeanı, bir ucu günçıxanın Sakit okeanı, bir ucu İranın cəhənnəm püskürən səhraları. Sibir, ucsuz-bucaqsız qazax- qırğız çölləri... Hələ indiyə qədər kimsə sürgün marşrutlarına düşüb o böyük insanların xatirələrini, ömürlərinin Vətəndən kənardakı günlərini qələmə almamışdır. Gedib gəzmək, görmək, material toplamaq bir yana, heç olmazsa, arxivlər araşdırılmamışdır. Hələ İkinci Dünya müharibəsində əsir və itkin düşüb Avropanın, Amerikanın müxtəlif guşələrinə səpələnən və ailələri incidilməsin deyə, adlarını dəyişib izlərini itirən minlərlə insanın taleyini düşün! Onların da arasında gələcəyin böyük alimləri və mütəfəkkirləri vardı. Yerlərini müharibədən qaçan, fərarilik edən, həmkarları haqqında anonimlər yazan, sağ qalmaq üçün elmi də, ədəbiyyatı da satan, qapılarda quyruq bulayan, növbənöv mədhiyyəçilik üslubları yaradan kiçik adamlar – insanlar tutdu. Kimlərsə bunu Moskvanın təzyiqi hesab edir, ancaq Azərbaycanda, ya Özbəkistanda universitet adına bir müəssisənin və ya əsas iş mərkəzin təlimatlarını yerlərdə yaymaqdan ibarət olan ortabab elm-təhsil müəssisələrinin, yaradıcılıq birliklərinin olması Moskva üçün yetərli idi. Ana damarlardan gələn çirkli qan ildırım sürəti ilə bu kapilyarlarla ölkənin ən ucqarlarına işləyəcək. Döşü orden, medalla bəzənmiş və adının önünə bir xeyli gurultulu titullar qoşulmuş və hələ də yaşamaqda davam edən o professor, akademik, məsul işçi və s. “böyüklərin” 30-cu illərdə millətin nə qədər say-seçmə insanının qətlinə fərman verdikləri və ya dost-yoldaş qanı axıdan nə qədər sənədə imza atdıqlarını millət hələ də bilmir. Heç imza da əsas deyil, imza atmır, amma susur, antimilli mövqe tutur; elə bu da satqınlıq və riyakarlıqdır. Cəhənnəm olsun Əzizbəyov, Caparidze qarışıq bütün 26-lar! Şaumyan öldürüldü və ya Hindistanda öldü, heç bir anlamı yoxdur... Harda gəbəribsə, gəbərib. Zatən onların hamısı Şaumyan kimi xain və bizə düşməndilər. Biri qəhrəman, biri satqın sayılırsa və hər birinin kimliyi qəzetlərə çıxırsa, bu izi tutub gedənlər olacaq. Qaranlıq qalan 20-ci illərdən sonrakı işlərdir. SSRİ-nin yaranmasından, kəndli üsyanlarından, kollektivləşmədən çox yazıblar. Lakin milli hökumətin yetişdirdiyi ziyalı nəslinin sonrakı taleyindən, aqibətindən yazan yoxdur, daha doğrusu, yazmağa qadağa qoyublar. Ancaq o, qəhrəman idi, döşündəki Qızıl Ulduz göz çıxarırdı. Ona nə edəcəkdilər? Dilini kəsəcəkdilər, qələmini sındıracaqdılar? Yenidən cərimə batalyonuna gön- dərəcəkdilər? Son vaxtlar bu düşüncələr ona rahatlıq vermirdi. Gücünün aşıb-daşdığı illər ən qiymətli vaxtını uzaq tarixlərə sərf etməsi üzürdü onu. Dəb dalınca qaçan olmasa da, indi belə görünürdü ki, o da ümumi axına qoşulub. 1980-ci illərin ortalarından sonra ölkədə yaranmış şərait buzları əridir, bağlı dillər açılır, toz basmış örtüklər qaldırılır. Hamı yazır. Bacaran da, bacarmayan da. Sərbəst nəşrlər, müstəqil qəzetlər, redaktor əli dəyməyən, senzor görməyən məcmuələr, alternativ tarixlər, baş-ayaq nəzəriyyələr... bir çoxunu da saxtalaşdırılmış şəkildə DTK özü ötürür dövriyyəyə. Ağlından keçənləri dünən yazsa, qəhrəmanlıq olacaqdı, bu gün artıq icazəlidir və qəhrəmanlıq sayılmaz. Bu gözlənilməz imkanlar əvvəlki qadağaları inanılmaz edib. Həmin qadağalardan danışanda gənclərin ağlına batmır. Elə bilirlər, köhnə nəsil xidmətlərini qabartmaq və ya cəsarətlərini nümayiş etdirmək üçün hər şeyi şişirdir. “Doğrudanmı düz sözü demək, həqiqəti yazmaq bu qədər çətin imiş”. Onlarda günah yoxdur. Sosializmi yaşamadan köhnələrin nələr çəkdiyini anlamaq Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|