Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
dəli sayacaqlar səni. Millətimiz niyə bu gündədir, niyə adamlar cırlaşır, müəllim? Yox, Sarada günah yoxdur. Dəli olan bu cəmiyyətdir ki, onu başa düşmür. – Elmi işlə məşğulsanmı? – deyə soruşdu. – Bəli! – Mövzun nədir? – XIX əsr rus-Azərbaycan ədəbi əlaqələri. Ancaq məqalələrimi buraxmır Akademiyanın Elmi Əsərləri. Tək bir qəzetçi tapıldı ki, çəkinmədən iki məqaləmi çap elədi. – Kimdir o? – “Ədəbiyyat və incəsənət”də ədəbi tənqid şöbəsinin müdiridir: Altay Qızılbaş. Akademik adı çəkilən jurnalisti tanıdığını, aralarında xoş münasibət olduğunu demədi. Onun döyüş yolu və tarix elmindəki yeri haqqında neçə il öncə Altayın yazdığı Ziyad bəyi təsirləndirmişdi. Hətta qəzeti oxuyandan sonra durub tənbəllik etmədən redaksiyaya getmiş, müharibə veteranı dostlarından olan redaktorun yanında cavan jurnalistə təşəkkürünü bildirmişdi. Gülə-gülə onu da əlavə eləmişdi ki, “Mahirə xanım araya girməsəydi, söhbətimizi yarımçıq kəsib, qapını göstərəcəkdim sənə!” Söhbət zamanı qonağı olan gənc jurnalistin bir cümləsi ona atmaca kimi görünmüşdü: “Bu günün əyriliklərinə göz yumub, tarixin düz olanını axtarmaq, bugünkü zülmlər qarşısında susub, tarixdən yazanda cəsarətə gəlmək qorxaqlığın böyüyüdür və gözə kül üfürməkdir”. Ziyad bəyə elə gəlmişdi ki, qarşısındakı da son vaxtlar mətbuatda çoxalan və heç nə bilmədən, heç nə oxumadan hər yerə burnunu soxan, böyük-kiçik qanmayan, yekəxana gənclərdən biridir. Bu sözü cavan bir oğlanın onun gözünün içinə baxa-baxa, həm də öz evində deməsi öncə Ziyad bəyi əsəbiləşdirmişdi. Ərinin belə atmacalara və ya iradlara dözümsüzlüyünü bilən Mahirə xanım indicə tufan qopacağından ehtiyat edib, söhbəti dəyişməyə çalışmışdı. Belə halları az görməyib. Ən yumşaq halda qapını açıb jurnalistə yol göstərər, yəni sakitcə qovardı. Ziyad bəyin bu xasiyyətini bilməyən yox idi – onunla üzbəüz oturmuş jurnalistdən başqa. Ayağa qalxıb hirsli-hirsli otaqda dolaşanda da Altay suallarına və onunla bağlı nə yazmaq istədiyi barədə izahatına ara verməmiş və bəlkə də elə buna görə ev sahibini yumşaltmışdı. Əsərlərinin, keçdiyi yolların ən zərif nöqtələri, başqalarının diqqətini cəlb etməyən xırdalıqları barədə onun içini titrədən məsələlərə toxunması və danışığından millətinə sadəlövhcəsinə aşiq olmasının duyulması akademikin hirsini soyutmuş, əksinə, aralarında xoş münasibət yaratmışdı. Bu gənc oğlanın ona dərin hörməti o qədər aydın görünürdü, o qədər içdən və səmimi danışırdı ki, yəqin ev sahibi söhbəti yarımçıq kəssə də, inciməzdi. Ziyad bəy bunu hiss eləmiş və halını pozmadan öz müharibə yolları və elmi fəaliyyəti barədə danışığını davam etdirmişdi: –Elə bilirsən bu günümüzlə bağlı heç nə yazmırıq? Məqalələrimi, pamfletlərimi, parodiyalarımı oxumusan? – Oxumuşam, qələminizdən çıxan nə varsa, hamısını oxumuşam. Ancaq mənim fikrimcə, pamfletləriniz, həcvləriniz sizin tarixi əsərlərinizin yanında çox solğundur. Arıq, uca boylu, qıvrım saçları çiyninə tökülmüş, redaksiyada daim deyib-gülən Altay burda dəyişilmişdi, suallarını tələsmədən, təmkinlə verir, qarşısındakı adamın ürəyini oxumağa çalışır və eşitdiklərini sürətlə qara cildli dəftərinə qeyd edirdi. Ziyad bəy birdən-birə hiss eləmişdi ki, ondan müsahibə götürən və bəzi sualları ilə onu əsəbiləşdirən bu gəncin ötkəm səmimiyyətində nə isə izah oluna bilməyən bir güc var. Buna cazibə və ya səmimiyyət də demək olardı. Bəlkə də bu qüvvə onun ürəyə işləyən və anlaşılmaz bir kədərlə dolu gözlərində idi. Bu oğlan akademikə, nədənsə, uzaq müharibə illərində qucağında keçinmiş döyüşçü dostlarını xatırladırdı. Altay fikrini tamamlamaq istəyirdi: – Pamflet ayrıdır, xalqın inandığı sizin kimi məşhur bir adamın bu günün dərdlərini qələmi ilə dünyaya çatdırması ayrı. Xalqın fikrincə, müharibə qəhrəmanı həm də bu günün qəhrəmanı olmalıdır. Ziyad bəy sanki söhbəti bu ağır mövzulardan uzaqlaşdırmaq məqsədilə soruşdu: – Yaxşı, Altay qədim bir addır, yer adıdır, veriblər sənə, başa düşdüm, bəs bu Qızılbaş hardan çıxıb? Altay güldü: – Atam da sizin kimi müharibə iştirakçısıdır, qədim tariximizlə çox maraqlanır. Altayın türklər üçün müqəddəs yer olduğunu bilirdi. Tez-tez qonşu kənddə yaşayan təkləlilərdən bir kişinin vəsiyyətini xatırladırdı. Kişi ölümqabağı qardaşlarını, övladlarını yığıb vəsiyyət edir ki, məni aparıb Dağlıq Altayda basdırarsınız. Övladları etiraz edirlər: biz burda, sənin qəbrin orda, necə gəlib-gedərik? Kişi sözündən dönmür: “Üstümə gəlib-getmək lazım deyil. Ordakılar da doğma adamlardır; beşiyimiz oradır, məzarımız da orda olsun” Sonra başa salıb ki, sıxıntınız olmayacaq, Dağlıq Altaya gedib-gəlmək xərcini özüm tədarük eləmişəm... Yəqin atam tarixə marağına görə verib mənə bu adı. Qızılbaş da təxəllüsümdür. Kökümüz Savalan ətrafına bağlıdır. Bir neçə saat davam edən bu söhbət Altayın bir neçə gün sonra dərc olunan yazısında akademikin gözləmədiyi bir ictimai rənglə, yeni dövrdə xalqın aydınlardan umduqları barədə fəlsəfi düşüncələri də içinə alan, uzaq və yaxın tarixlərin davam edən dialoqu şəklində təqdim edilmişdi. Müsahibə Ziyad bəyin iç qovğaları və tarixlərin münaqişələri ilə dolu olan həyatını incəliklərinə qədər göstərməklə, onun düşüncələrini alt-üst etmiş, içindən təmiz hava kimi keçib getmişdi. Altay kimi gənclərin gözünə necə görünməsi və gəncliyin onun haqqında düçüncələri onu sevindirir. Əslində, bu müsahibə onun çoxdan başlamaq istədiyi yeni yaradıcılıq yolunun uğurlu bir yerə aparacağına ümidlərini daha da gücləndirmişdi. Məşhur akademikin redaksiyaya gəlişindən qürurlanan baş redaktor da ona qoşulub işçisini xeyli tərifləmişdi. Bu, Altayın baş redaktordan indiyədək eşitmədiyi və onu qanadlandıran sözlərdi: “Güclü qələmi var, təkcə publisistik yazılar yazmır, həm də sizin akademiyada müdafiə edib, alimdir. Amma mən onu daha çox şair kimi bəyənirəm.” Yenə qalxıb pəncərəyə yaxınlaşdı. Cavid öz qəhrəmanlarının yüzilləri aşan tükənməz səbrində boğulub qalmışdı və sanki ondan sonra kimsəsiz qalmış qızı Turanın taleyini düşünürdü. “Bizim əsl halımız budur. Bu əsrdə nə çəkdiyimizi bilmək istəyənlər mənim kimi arxivlərdə qurdalanmaqdansa, elə bu üç qızın həyatına baxsınlar – Hacı Zeynalabdinin qızı Sona, Cavidin qızı Turan, Heydər Hüseynovun qızı Sara. Üçü də yalqız, kimsəsiz... Sovet hökuməti hər ailəyə bir cür dərd verib. Amma bunların hamısının bir adı var: “Düşmənçilik, bir millətin kökünü kəsmək...” Bu fikirlə dönüb Saraya baxdı və: – Səni heç kim ixtisara sala bilməz. Buna imkan vermərəm. Çap elətdirmək istədiyin məqalələri də gətirərsən mənə! – dedi. Ürəyində bu qıza elə onun özü kimi zərif bir rəğbət hissi dolaşdı. Yazığı gəldi ona. Yəqin bizim mühitdə onu heç dindirib-danışdıran da yoxdur. Təklik bir yana, dərdini birisi ilə bölüşə bilməmək öldürür onu. Buna görə qızı söhbətə tutub otaqda yubatmaq istədi: – Atanın yetirmələrindən tanıdığın varmı? – soruşdu. Qızın qəddi düzəldi. Atasından danışmaq ona güc verirdi: – Qorxudan ona yaxınlığını boyun çəkməzlər. Tək bircəciyini tanıyırdım. – Hardadır o? – Ziyad Şıxlını maraq götürdü. Qız istehzalı təbəssümlə: – Atamın yanında, – dedi. – Atamın intiharından sonra çağırıb əsərini verirlər ki, dəyişsin. Atamın qəbul etmədiyi, tarixə uyğun olmayan ideoloji yanaşmanı onun əliylə kitaba saldırmaq istəyirmişlər. “Mən bacarmaram” – deyib. Müəlliminə Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|