Dúnya
siyasiy
kartasınıń
qa`liplesiw
basqıshları
1.
Qa`dimgi da`wir
da`slepki ma`mleketlerdiń
payda
bolıwınan b.e. V a`sirine shekem.
2.
Orta a`sirler
da`wiri (V–XVI a`sirine shekem)
3.
Jańa da`wir,
(XVI a`sirden XX a`sir baslarına shekem)
4.
Eń jańa da`wir
(birinchi ja`han urısınıń tamamlanıwı ha`m 1917 jıl
Rossiyada Oktyabr awdarıspaǵınan baslap, II ja`han urısı ha`m urıstan
keyingi 1985 jıllarǵa shekem)
5.
Eń jańa da`wir
(ekinshi basqıshı (1985 jıllardan baslap
ha`zirgi da`wirge shekem bolǵan da`wir)
Dúnya siyasiy kartasınıń qáliplesiw basqıshları
Qa`dimgi da`wir
–(ma`mleketlerdiń da`slep payda bo’liniwdiń birinshi
basqishinan B E. V asirge shekem) qulshiliq dúzimi da`wirin o’z ishine
aladi. Jer sharinda birinchi ma`mleketlerdiń payda boliwi ha`m apatin
ko`rsetedi. Ma`selen, Qa`dimgi Misir,
Karfagen, Qa`dimgi Gretsiya,
Qa`dimgi Rim, Ulli Xun imperiyasi (B e. aldin. 207 jildan milodtiń 216
jilina shekem), ekinshi Ulli Xun imperiyasi siyaqli qa`dimgi ma`mleketler
dúnya tsivilizatsiyasiniń rawajlaniwina úlken úles qosqan. Turkiy
xaliqlardiń qa`dimgi a`wladlari bolǵan xunlar (skiflar) Orta Aziya, Kaspiy
teńiz boylari, Arqa Kakazǵa deyin sozilǵan úlken territoriyalarda o`z
ma`mleketlerin payda etken. Olar o’z jaziwina iye bolǵan a`skeriy
maqsetlerde kartalardan paydalanǵan. Xun a`wladlari Shiǵis ha`m
Batis
Evropaǵa barip, biziń eramizdiń 347 jilinan 469 jilina shekem Evropada
Xunlar imperiyasin dúzgen. Soniń menen bir qatarda bul da`wirde
a`skeriy
júrisler ha`mde urislar ma`mleket shegaralari ha`m
territoriyalariniń o`zgertiliwiniń tiykarǵi sebebi bolǵan.
Orta a`sirler
da`wiri-
(V-VI asirler) DSX feodalizm da`wiri
menen baylanisli halda payda bolǵan. Qulshiliq imperiyalari
bo`leklenip, olardiń orninda ko’p sanli úlken ha`m
kishi feodal
ma`mleketler payda boldi. Feodal ma`mleketlerdiń siyasiy
funktsiyalari qulshiliq da`wiri ma`mleketlerine qaraǵanda biraz qiyin
ha`m ha`r qiyli bolǵan. Bul da`wirde ishki bazar payda boldi,
regionlardiń basqalardan ajiralǵan halda bo`lek
jasawina shek
qoyildi. Ma`mleketlerdiń o’zlerinen uzaqta jaylasqan territoriyalardi
basip aliwǵa ha`reket qiliw ishtiyoqi kúsheydi. Dúnya materikleri
ha`m aymaqlari túrli ma`mleketler ortasinda bo`linip alindi. Bul
da`wirde
Muqaddes Rim imperiyasi, Angliya, İspaniya, Frantsiya,
Portugaliya, Kiev Rusi,
Hindistan, Qitay, Iran ha`mde Temuriyler
ha`m basqalar payda bolǵan.
Ulli geografiyaliq oylap tabiwlar da`wiri dúnya kartasinda kúshli
o’zgerisler payda boliwina alip keldi. Bazarǵa ha`m jańa bay
aymaqlarga talap payda boldi. Sol múnasebet penen jańa jerlerdi
oylap tabiw, dúnya boylap sayahatlarǵa shiǵiwǵa talap kúsheydi.
Dostları ilə paylaş: 
