Jańa da`wir
-(XV-XVI asirden XX asirdiń I-ja`ha`n urusina
shekem) – kapitalizmniń payda boliwi, rawajlaniwi ha`m qarar
tabiwiniń pútin bir tariyxiy basqishina tuwri keledi. Ulli
geografiyaliq oylap tabiwlar Evropa
mustamlaka basqinlari
(ekspansiya) baslaniwina, xaliq araliq xojaliq baylanislariniń
pútin dúnyaǵa tarqaliwina tiykar boldi. Bul da`wirde İspaniya
ha`m Portugaliya eń iri mustamlakashilik ma`mleketlerine
aylandi. Sońinan manufaktura kapitalizminiń
rawajlaniwina
baylanisli halda Angliya,
Frantsiya, Niderlandiya,
Germaniya,
keyinshelik AQSh tariyx saxnasina shiqti. Mustamlakalar basip
aliw kúsheydi. Rossiya imperiyasi ha`m Turan-Túrkistan
subregioni
ma`mleketleri
ha`m
Rossiya
imperiyasi
mustamlakalariga yaki oǵan qaram aymaqlarǵa aylandi.
Dúnya siyasiy kartasınıń qáliplesiw basqıshları
Eń jańa dawir birinshi ja`ha`n urusi tamamlaniwi ha`m 1917 jil
Rossiyada Oktyabr ko`terilisinen baslap tap ha`zirgi kúnlerge shekem
bolǵan da`wirdi o`z ishine aladi. Bul da`wir to`mendegi úsh
basqishqa bo’linedi.
Birinshi basqish
(1917-1939 jillar) dúnya
kartasinda SSSR
(sotsialistik imperiya)niń payda boliwi, Evropa ha`m dúnyaniń basqa
bo`limlerinde arnawli aymaqliq o’zgerislerdiń payda boliwi menen
sipatlanadi.
Avstriya-Vengriya
imperiyasi
bo`lindi,
ko’p
ma`mleketlerdiń shegaralari o’zgerdi. Jańa ǵa`rezsiz ma`mleketler
Polsha,
Finlandiya,
Chexoslavakiya,
Yugoslaviya
(Serbiya,
Xorvatiya, Slovakiya patshaliqlari) ha`m basqalar payda boldi. Ulli
Britaniya, Frantsiya, Belgiya, Yaponiya mustamlakalari ko’beydi
ha`mde keńeydi.
Ekinchi basqish (1939-1990 jillar) Evropa siyasiy kartasinda júz
bergen o’zgerislerden tisqari, sotsialistik eksperimentniń keńeyiwi,
(Evropa ha`m Aziyadaǵi ayirim ma`mleketlerdiń sotsialistik jolǵa
o’tiwi), imperializm mustamlakachilik diziminiń tarqawi aqibetinde
Aziya, Afrika, Latin Amerikasi (Karib regioninda),
Okeaniyada
100den artiq erkin ma`mleketlerdiń payda boliwi menen esaplanadi.
Dostları ilə paylaş: 
