9-Tema: Shıǵıs xalq medicinasındaǵı emlew sistemasında isletiletuǵın dárilik ósimlikler. Reja

Yapon soforasi (máyekak) — Sophora japonica L. (Stuphnolobium japonicum (l) schott.
Yapon soforasi (máyekak) — Sophora japonica L. soblıqliler — Fabaceae tuqımlasına tiyisli. Boyı 20 m ga jetetuǵın úlken terek. Jas putalar túkli bolıp, jasıl -sarǵish reńli qabıq menen oralǵan. Japıraqları toq párli quramalı, qısqa baldaǵı menen shaqlarda izbe-iz jaylasqan. Japraqları (5—7 jup) sóziıq ellips tárizli, sazıq máyek tárizli yamasa keń lantset tárizli, ótkir ushlı, uzınlıǵı 23—53 mm, eni 11—21 mm. Gúlleri sarı reńli, gúbelek tárizli dúzilgen bolıp, rÓvak tárizli topgúldi payda etedi. Gúlkesashası naysha tárizli, bes tisli, atalıqları birlespegen, miywesi 3—8 sm uzınlıqtaǵı, pıskende ashılmaytuǵın, etli, qısqa baldaqlı, táspa tárizli soblıq. Soblıqlari túksiz, 2—8 tuqımlı, bir az shilimshiq-ashshılaw dámlı bolıp, toq qonır-qara renga boyalǵan.
İyun-iyul aylarında gúlleydı, miywesi avgust -sentyabrde jetiledi.
Geografiyalıq tarqalıwı. watanı Xitay hám Yaponiya, Ukraina hám Rossiyanıń Evropa bóleginiń qublasında, Zakavkaze, Orta Aziya Respublikaları hám Qazaǵistanıń qublasında dekóretıv terek retinde parklarda, baǵlarda, kóshelerde, kene llar boyında júdá kóp ósiriledi. Ukraina qublasında, Rostov wálayatı, Krasnodar hám Stavropol úlkelerı, Azerbaydjan, Gruziya hám Orta Aziya respubliklari hámda Qazaǵıstanıń qublasında tayarlaw múmkin. Ózbekstanǵa birinshi ret XVIII ásir ortalarında keltirilgen.
miyweler pısıwı aldından, uzınlıǵı 9—10 sm hám qalıńlıǵı 10—12 mm shireli bolǵan waqtında, tuqımlari irilesip qatqanda hám qaraya baslaǵanda jiynaladı. Jiynalǵan miyweler hawa kirip turatuǵın orında yamasa keptirgishlerde 25-30°C de quritiladi.
Ónimnıń sırtqı kórinisi. Ǵunshalar sazıq-máyek tárizli, uzınlıǵı 3-7 (kóbinese 4—5) mm, eni 1, 5—3 mm, gúl baldaǵı jińishke, 0, 5—4 mm uzınlıqta, tez sinatuǵın. Gúl kishkene kesesi naysha tárizli, 5 topır tisli, sarǵısh-jasıl reńli, bir az túkli (lupada kórinedi). Gúl tajı kishkene kese menen teń yamasa bir az odan shıǵıp turadı, ash-sarı reńli. ónim kúshsiz, ayrıqsha iyiske iye.
Ónim ızǵallıǵı 12%, ulıwma kuli 8%, gúl toplamın shaqları, gúlbaldaǵı hám japıraqlar aralaspası 3, 5%, organikalıq aralaspalar 0, 5%) hám mineral aralaspalar 1% ten aslam hámda ónim quramındaǵı rutin muǵdarı 16% ten kem bolmawı kerek.
miyweler pıskende ashılmaytuǵın, bir az tegis-tsilindr tárizli, kóp tuqımlı, uzınlıǵı 10 sm, eni 0, 5—1 sm, jasıl bawır ren hám sarı sobıqlı. Tuqımları toq bawır ren yamasa qara reńli, uzınlıǵı 1 sm ge shekem, eni 0, 4—0, 7 sm boladı. Mıywe iyisiz, ashshı dámli.
Ónim ıǵallıǵı 14%, ulıwma kuli 3%, 10% li xlorid kislotada erimeytuǵın kuli 1%, qorayǵan hám pispegen (shiyki) miyweler 10%, paqal hám japıraq aralaspaları 3%, organikalıq aralaspalar 0, 5%) hám mineral aralaspalar 1% ten kóp bolmawi zárúr.