541a Texniki mexanika kollek cavabları Texniki mexanika haqqında qısa məlumat

541a Texniki mexanika kollek cavabları

1. Texniki mexanika haqqında qısa məlumat :

Texniki mexanika kursunun məqsədi qeyri -maşınqayırma ixtisaslarında tədris
alan mühəndis kadrlarında «Nəzəri mexanika», «Materiallar müqaviməti», «Maşın
və mexanizmlər nəzəriyyəsi» və «Maşın detalları və konstruksiyaetmənin əsasları»
fənləri əsasında ümumi mühəndis hazırlığının özülünü yaratmaqdır
Texniki mexanika – maşın və mexanizmlərin quruluşunu - strukturunu, onların
təhlilini – analizini, tələb olunan hərəkəti icra edə biləcək mexanizmlərin
yaradılmasını – sintezini öyrədən bir mexaniki fəndir. Texniki mexanika fənni dörd
fundamental mexanika fənlərinin əsasında formalaşmışdır:
1. Nəzəri mexanika – maddi nöqtələrin və sistemlərin statikasını, kinematikasını
və dinamikasını öyrənir;
2. Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi – mexanizmlərin analiz və sintezini
öyrənir;
3. Materiallar müqaviməti – qüvvə təsiri altında konstruksiya elementlərinin
deformasiyalarını, gərginliklərini və möhkəmliyə hesablanmasının əsaslarını
öyrənir.
4. Maşın detalları və konstruksiyaetmənin əsasları – ümumi təyinatlı maşın
detallarının yaradılmasını, möhkəmliyə hesablanmasını, real konstruksiyaların,
mexaniki ötürmələrin layihələndirilməsini, dizayn və konstruksiya edilməsini
öyrənir

2.Nəzəri mexanikanin əsas anlayışları

Nəzəri mexanika” kursu 3 əsas
bölmədən – statika, kinematika və dinamika bölmələrindən ibarətdir.
Statika bölməsi – mexanikanın bir bölməsi olub, xarici qüvvələrin təsiri altında
maddi cisimlərin nisbi müvazinət halını öyrənən bölmə, kinematika bölməsi
tərpənən sistemə nəzərən maddi nöqtənin nisbi hərəkətini öyrənən bölmə,
dinamika bölməsi isə xarici yükün təsiri altında olan maddi cismin hərəkətini
öyrənən bölmədir.
“Nəzəri mexanika” kursunun birinci bölməsi olan statika bölməsi aşağıdakı
anlayışları özündə əks etdirir:
1. Əgər cisimlər biri digərinə nəzərən yerdəyişmə etmirlərsə, onda deyirlər ki,
bu cisimlər nisbi müvazinət və yaxud sükunət halındadır. Başqa cisimlərin
müvazinət halı öyrənilən nöqtə isə hesablanma nöqtəsi adlanır. Mühəndis
hesablamalarında hesablanma nöqtəsi kimi adətən Yer qəbul edilir.
2. İstənilən cisim ona tətbiq olunan qüvvənin təsirindən öz həndəsi formasını
dəyişir, yəni deformasiya olunur. Nəzəri mexanika kursunda bu
deformasiyalar nəzərə alınmır,yəni ancaq deformasiya olunmayan (mütləq
bərk) cisimlər nəzərdən keçrilir. İstənilən iki nöqtəsi arasındakı məsafəsi
sabit qalan cismə mütləq bərk cisim deyilir.
3. Cisimlərin qarşılıqlı mexaniki təsirinin ölçüsü kimi qüvvə qəbul edilir.
Qüvvə vektorial kəmiyyət olub tətbiq nöqtəsi, istiqaməti və modulu ilə
xarakterizə olunur. Beynəlxalq vahidlər sistemində (Sİ ) qüvvənin vahidi
kimi Nyuton- (N) qəbul edilir.
4. İstənilən cismə təsir edən qüvvələr toplusu qüvvələr sistemi adlanır.
Qüvvələr sistemini mötərizə içərisində böyük hərflərlə işarə edirlər.
Məsələn, n ədəd qüvvədən ibarət qüvvələr sistemi{F1,F2,.....Fn}kimi işarə
olunur.
5. Əgər cismin fəzada bəzi hesablama nöqtələrinə nəzərən yerdəyişməsi heç nə
ilə məhdudlaşmırsa, onda cisim sərbəst cisim adlanır. Sərbəst cisimlərə
misal olaraq kometaları, planetləri və kosmik peykləri misal göstərmək olar.
6. Əgər bərk cismə təsir edən qüvvələr sistemi onun vəziyyətini dəyişmirsə,
onda bu qüvvələr sistemi tarazlaşdırıcı və ya sıfra ekvivalent qüvvələr
sistemi adlanır. Məsələn, əgər bərk cisimlər tarazlaşdırıcı qüvvələr sistemi tətbiq olunana qədər hesablama nöqtəsinə nəzərən öz vəziyyətini
dəyişməzsə, onda onlara tətbiq olunan qüvvələr sistemi onun vəziyyətini
dəyişməz. Tarazlaşdırıcı qüvvə aşağıdakı kimi işarə olunur {F1,F2,.....Fn}
0 (burada - ekvivalentlik işarəsidir.)
7. Fərz edək ki, bərk cismə {F1,F2,.....Fn} qüvvələr sistemi tətbiq olunmuşdur.
Bu cismə birinci qüvvələr sistemi ilə tarazlıqda olan əlavə
{Q1,Q2,.....Qn}qüvvələr sistemini tətbiq edək. Bu halda {Q1,Q2,.....Qn}
qüvvələr sistemini tarazlaşdırıcı qüvvələr sistemi adlandırırlar. Əgər
tarazlaşdırıcı qüvvələr sistemi yalnız bir ədəd qüvvədən (Q) ibarət olarsa,
onda bu qüvvə {F1,F2,.....Fn} sistemi üçün tarazlaşdırıcı qüvvə adlanır.
8. Əgər hər iki {F1,F2,.....Fn} və {Q1,Q2,.....Qn} qüvvələr sistemi bir
{P1,P2,.....Pn} qüvvələr sistemi ilə tarazlıqda olarsa, onda birinci iki qüvvələr
sistemi bir-birinə ekvivalent olacaqdır.
{F1,F2,.....Fn} {Q1,Q2,.....Qn}
9. Əgər verilmiş qüvvələr sistemi bir qüvvəyə ekvivalent olarsa, onda bu
qüvvə verilmiş qüvvələr sistemi üçün əvəzləyici qüvvə adlanır.

3.Statistika, kinematika və dinamika bölmələri haqqında qısa məlumat.

Kinematika–cismin və ya cisimlər sisteminin hərəkətini, bu hərəkəti doğuran səbəbləri
nəzərə almadan öyrənir. Dinamika–cisimlərin hərəkətini, bu hərəkəti doğuran bu və ya digər
səbəblərlə birlikdə öyrənir. Nəhayət, statika–cisimlərin tarazlıqda olma hallarını öyrənir.
4. Mexanik struktur analizi
Mexanizmin kinematik sxeminin layihə edilməsinə struktur sintez deyilir.
Mexanizmin yaradılması prinsipini ilk dəfə 1916-cı ildə Peterburq Politexnik
İnstitutunun professoru L.V. Assur vermişdir. Sərbəstlik dərəcəsi sıfra bərabər
olan belə kinematik silsiləyə struktur qrup və yaxud Assur qrupu deyilir. Assur
aparan bəndi I sinif mexanizm adlandırmışdır. Ən sadə olan struktur qrupdur n= 2 və P n= 3. Adətən belə adlanır ikinci struktur qrupu.
5. Kinematik cütlərin təsnifatı.
Bir-birinə toxunan iki bəndin hərəkətli birləşməsinə kinematik cüt deyilir (Şəkil 1). Kinematik cütlərin toxunma yerinə cütün elementi deyilir. Əgər kinematik cütün bəndləri səth üzrə toxunarsa buna ibtidai kinematik cüt, xətt və ya nöqtə üzrə toxunarsa buna ali kinematik cüt deyilir.
Kinematik cütü təşkil edən cisimlərə bənd deyilir.Bənd bir və ya bir neçə hərəkətsiz birləşdirilmiş bərk cismdən ibarət ola bilər.
Bir bəndin digərinə nəzərən mümkün asılı olmayan hərəkətinə kinematik cütün sərbəstlik dərəcəsi deyilir.
“Nəzəri mexanika” kursundan bizə məlumdur ki, mütləq bərk cismin (sərbəst bəndin) fəzada 6 sərbəstlik dərəcəsi vardır. Şəkil 2-də göstərildiyi kimi həmin cism x, y və z oxları ətrafında həm fırlana bilər, həm də həmin oxlar üzrə irəliləmə hərəkəti edə bilər.
Lakin iki bənd kinematik cüt vasitəsilə birləşdikdə onların bəzi hərəkətləri məhdudlaşacaqdır. Məhdudlaşan hərəkətlərin sayına rabitə şərti deyilir və S hərfi ilə işarə olunur.
Kinematik cütlər iki üsulla sinifləşdirilir:
a) rabitə şərtlərinin sayına görə
b) sərbəstlik dərəcəsinin sayına görə.
Rabitə şərtlərinin sayına görə kinematik cütlər beş sinfə bölünür. Burada kinematik cütün sinfi rabitə şərtlərinin sayı ilə müəyyən edilir.
6. Kinematik silsilələr və mexanizmlər


7. Mexanizmlərin sərbəstlik dərəcəsinin təyini

8. Assur qrupları

Mexanizmin kinematik sxeminin layihə edilməsinə struktur sintez deyilir.
Mexanizmin yaradılması prinsipini ilk dəfə 1916-cı ildə Peterburq Politexnik
İnstitutunun professoru L.V. Assur vermişdir. Sərbəstlik dərəcəsi sıfra bərabər
olan belə kinematik silsiləyə struktur qrup və yaxud Assur qrupu deyilir.
Bu ifadəP1=3/2n, ibtidai cütlü struktur qrupun tənliyidir.
Bəndlərin və kinematik cütlərin sayı tam ədəd olduğundan Assur qrupunun
bəndlərinin sayı yalnız cüt ədəd ola bilər.
Göründüyü
kimi bu qrup iki bənddən ( n=2) və üç ibtidai kinematik cütdən (P1=3) ibarətdir.
Bu qrupa II sinif Assur qrupu deyilir (Şəkil 2,a). İndi isə cədvəlin ikinci sütununu
nəzərdən keçirək. Göründüyü kimi qrup dörd bənddən (n=4) və altı kinematik
cütdən (P1=6) ibarətdir. Deməli dörd bənddən, üç daxili və üç xarici kinematik
cütdən ibarət olan qrupa III sinif Assur qrupu deyilir (Şəkil 2,b). Tərkibində dörd
daxili cüt olan qrupa isə IV sinif Assur qrupu deyilir.
9.Yastı mexanizmlərin kinematik tədqiqi
Mexanizmlərdə yerdəyişmə, sürət və təcilləri yüksək dəqiqliklə tapmaq üçün analitik üsuldan istifadə olunur. Bundan ötrü mexanizmin tipindən asılı olaraq hesablama tənlikləri tərtib edilməlidir. Təcrübədə adətən vektorlu qapalı konturlar üsulundan istifadə edilir.
Vektorlu qapalı kontur üsulu ilə mexanizmin kinematik analizini öyrənək.