21-Ma'ruza. Kimyoviy kinetika tushunchalari

A - noaniq integral doimiysi. Uning fizik ma’nosi aniqlaymiz:
t0 bо‘lsa u holda
o’rniga qо‘ysak,

Agar: bо‘lsa,

Agarda A va V moddalarning dastlabki konsentratsiyalari har hil bо‘lsa yuqoridagi tenglama quyidagicha bо‘ladi.



Uch molekulyarli reaksiyalarning (amalda kam uchraydigan) tezlik konstantasi – reaksiyaga kirishuvchi moddalarning konsentratsiyasi о‘zaro teng bо‘lsa, tezlik konstantasini quyidagi tenglamadan aniqlash mumkin

Reaksiyaga kirishuvchi moddalar miqdorlari teng bо‘lmasa tenglama ancha murakkab kо‘rinishda bо‘lib, uni yechish uchun odatda EXM lardan foydalaniladi.
Murakkab reaksiyalar.
Amaliyotda, yuqorida keltirilgan va bir bosqichda boradigan reaksiyalar kam uchraydi. Kо‘pincha reaksiyalar ketma-ket yoki yonma-yon boradi. Bunday reaksiyalarga murakkab reaksiyalar deyiladi.
Murakkab reaksiyalardagi oddiy reaksiyalar yonma-yon borayotgan bо‘lsa, bu murakkab reaksiyalarning umumiy tezligi oddiy reaksiyalar tezliklarining algebraik yig‘indisiga; agar ketma-ket borayotgan bо‘lsa, eng sekin borayotgan reaksiya tezligiga teng.
Ba’zi murakkab reaksiyalarni kо‘rib chiqamiz:
Qaytar reaksiyalar. Bu xil reaksiyalarni umumiy tarzda quyidagicha ifodalash mumkin:

Bunday reaksiyalarning umumiy tezligi



bu yerda k₁ – tо‘g‘ri reaksiyaning tezlik konstantasi, k₂ – teskari reaksiyaning tezlik konstantasi.
Reaksiya uchun dastlab B xajmda A moddadan a mol va V moddadan v mol’ olingan deb faraz qilaylik. t vaqt о‘tgandan keyin A moddaning x moli reaksiyaga kirishsin. Bu vaqtda A moddadan (a-x) mol qoladi va B moddaning miqdori (bx) molga teng bо‘ladi. Demak, A moddaning reaksiyaga kirishgan tezligi (V xajmda)

yoki
Agar k₁a-k₂bk₁k₂yKa-bK1 deb belgilasak ( bu yerda Kk₁k₂) bо‘ladi. Integrallansa dxdt(k₁k₂)(y-x) K₁K₂1t ln yy-x
Reaksiya muvozanat xolatga kelganida
bu yerda K-muvozanat kostantasi