10-variant 10 ichida qo‘shish va ayirishni o‘rganish metodikasi. O‘quvchilarni 10 ichida qo‘shish va ayirish amallari bilan tanishtirishda ko‘rgazmalilik. „O‘nlik“ mavzusi bo‘yicha dars parchasini tuzing 10 ichida qo‘shish va ayirishni o‘rganish

I.Tayyorgarlik bosqichi. 100 ichida ko‘paytirish va bo‘lish 2-sinfda o‘qitiladi, ammo 
tayyorgarlik 1-sinfdan boshlanadi, 10 va 100 ichida nomerlashga bog‘liq holda sanash orqali 
qo‘shish va ayirish ham o‘rgatilib boriladi. 2-sinf boshida 1-sinfdagi misollardan murakkabroq 
misollar unga bog‘lab tushuntiriladi. Yil oxiriga kelib o‘quvchilarda sonlaming tarkiblari 
haqidagi bilim ortadi va kengayadi, bu esa bir xil topshiriqlami bajarish imkonini beradi. M: 16 
ning ichida 2 soni 8 marta bor; 4 tadan 4 
marta bor; 8 tadan 2 marta bor. Quyidagilarni bir xil qo‘shiluvchilaming yig‘indisi 
ko‘rinishidatasvirlang: 
 
 
Bo‘lish amalini o‘rganishda ham 1-sinfdan tayyorgarlik ishlari olib boriladi. M.:―8 ta 
doiracha oling va uni 2 tadan qilib qo‘ying‖ 
II.Ko‟paytirish va bo‟lishning jadval usulining ongli o‘zlashtirish uchun asos 
bo‘ladigan nazorat masalalarini qarash. Endi o‘quvchilarga bir xil qo‘shiluvchilar yig‘indisini 
ko‘paytirishga almashtirishga mos bo‘lgan misollami berish kerak. 
Masalan, ―har qaysi taqsimchada 5 tadan olma bor. 4 ta taqsimchada qancha olma borq 
Rasmli tasvir bilan 5+5+5+5=20 misolni yechadilar‖. Shunga o‘xshash misollar yordamida 
o‘qituvchi bir xil sonlarni qo‘shish-ko‘paytirish degan yangi amalni berishni aytadi, quyidagi 
mashqlar bilan qo‘shishni ko‘paytirishga almashtirish mustahkamlanadi. 
1.Qo‘shishni ko‘pytirishga almashtiring. 
3+3+3+3+3= 6+6+6+6= 
≪ 
2.Natijalarni hisoblang, o’z o’mida qo’shishni ko’paytirishga almashtiring. 
8+8+8+7= 9+9+6= 
3.Ko’paytirishni qo’shishga almashtiring. 4*2= 5*3= 
4.Ifodalarni taqqoslang va >,< yoki = belgilami qoying.

79 

4+4+4+4...4*3, 9*6... 9+9+9+9+9, 7*4...7+7+7+7+7 
5.Namuna bo’yicha natijalami hisoblang. 
5*7=35,5*8= 8*3=24, 8*4= 
Bo’lishning aniq ma’nosi bo’lishga doir masalalar yechishda, so’ngra teng 
qismlarga doir masalalar yechishda ochib beriladi. Ko’paytirishning o’rin almashtirish 
xossasi va komponent va uning natijalarining nomiga bog’liq holda bo’lishning 
komponentlari va natijasi nomi bilan tanishadilar.