1. Dövlətin anlayışı. Dövlətin formaları. Dövlət və dövlət hakimiyyəti. Dövlət və vətəndaş cəmiyyəti

гыса мцддятли (бир саата гядяр) хябярдарлыг тятили кечириля биляр. 
Тятиля ян эеъи 3 иш эцнц галмыш бу барядя ишяэютцряня йазылы  мялумат верилмялидир. 
 Хябярдарлыг  тятилиня  цмуми  йыьынъаг  (конфранс)  тяряфиндян  сечилмиш  вя  йа  щямкарлар  итти-
фаглары органынын гярары иля йарадылмыш тятил комитяси башчылыг едир. 
Тятил комитяси ашаьыдакы вязифяляри йериня йетирир: 
 ишяэютцрянля данышыглары давам етдирир;  
 ишяэютцрянин  вя  йа  онларын  нцмайяндяляринин,  щабеля  тятилдян  имтина  етмиш  ишчилярин  сяр-
бяст сурятдя мцяссисяйя (иш йериня) эялиб-эетмяляриня мане олан, бу шяхслярин саьламлыьына гясд 
едян, шяряф вя ляйагятини алчалдан щярякятлярин мцяййян едилмиш гайдада гаршысыны алыр;  
 ишяэютцрянин нцмайяндяляри иля бирликдя мцяссисянин ямлакынын мцщафизясини тяшкил едир;  
 тятил фонду йарадылмышса, онун идарячилийини щяйата кечирир;  
 тятил фондунун вясаитляринин хярълянмяси барядя ямяк коллективи вя йа щямкарлар иттифаг-
лары органы гаршысында щесабат верир.  
Ганунсуз  тятиллярин  давам  етдирилмяси  нятиъясиндя  ишяэютцряня  дяймиш  зийанын  юдянилмяси 
мящкямянин гярары иля тятил фондунун вясаитляриня йюнялдиля биляр. 
Тятил  баша  чатдыгда,  ганунсуз  елан  едилдикдя,  щярби  вя  йа  фювгяладя  вязиййятля  ялагядар 
гадаьан едилдикдя ишчилярин цмуми йыьынъаьынын (конфрансынын) вя йа мцвафиг щямкарлар иттифаг-
лары тяшкилатынын гярары иля тятил комитясинин сялащиййятляриня хитам верилир. 
Ганунсуз тятилляр. АР Конститусийасынын 36-ъы маддясинин икинъи щиссясиня ясасян ямяк мц-
гавиляси ясасында ишчилярин тятил етмяк щцгугу йалныз ганунла  нязярдя тутулмуш щалларда мящ-
дудлашдырыла биляр. АР ЯМ-ин тяляблярини позмагла елан едилмиш вя кечирилмиш тятил ганунсуз ще-
саб едилир. Щямин маддянин тялябиня эюря тятилин ганунсуз щесаб едилмясинин йеэаня ясасы онун 
АР ЯМ-ин тялябляринин позулмагла елан едилмяси вя кечирилмясидир. Бу гайда бцтцн мцяссисяля-
рин ишчиляриня шамил едилир. Тятилин ганунсуз щесаб едилмясинин ян эениш йайылмыш ясасы кими кол-
лектив ямяк  мцбащисясинин щялли проседурларынын позулмасыдыр. Беля позунтулар сырасына ашаьы-
дакылар аид едилмялидир. 
Тятилин ганунсуз щесаб едилмяси щаггында ишя тятил комитясинин олдуьу районун (шящярин) 
мящкямяси  ишяэютцрянин  яризясиня  ясасян  бахыр.  Лакин  АР  МПМ-си    тяиллярин  ганунсуз  щесаб 
олунмасы  щаггында  ишляря  бахылмасынын  спесифик  хцсусиййятлярини  нязярдя  тутмамышдыр.  Онлара 
фярди ямяк мцбащисяляри цчцн мцяййян олунмуш просессуал мцддятляря риайят олунмагла бахы-
лыр.    Мящкямя  бахышы  просесиндя  тяряфлярин  барышыг  сазиши  баьламасы  щаллары  истисна  едилмир.  Бу 
щалда  мящкямя иш цзря иъраата хитам верир. Тятилин ганунсуз щесаб олунмасына даир ишя бахыл-
масы заманы ганунвериъилийин позулмасы фактлары ашкара чыхарылдыгда мящкямя хцсуси гярардад 
чыхара биляр. 
Тятилин ганунсуз щесаб едилмяси барядя мящкямя гярары дярщал иъра олунмалыдыр. Ишчиляр тя-
тиля сон гоймалы вя мящкямя гярарынын тятиля башчылыг едян органа тягдим олундуьу эцнцн ер-
тяси эцнц ишя башламалыдырлар. 
Щярби вя йа фювгяладя вязиййят шяраитиндя АР ганунвериъилийиня уйьун олараг ишчилярин тятил 
щцгугу  мящдудлашдырыла  биляр.  Сийаси  мягсядляр  эцдян  тятилляря ися  йол  верилмир.  Гцввядя  олан 
ямяк ганунвериъилийи тятиллярин кечирилмяси гадаьан едилян сащяляри дя тясбит етмишдир. 
АР  ЯМ-ин  281-ъи  маддясиня  ясасян  инсанларын  саьламлыьы  вя  тящлцкясизлийи  цчцн  щяйати 
ящямиййят кясб едян бязи хидмят сащяляриндя (хястяхана бюлмяси, електрик енержиси тяъщизаты, су 
тяъщизаты, телефон рабитяси, щава вя дямирйол няглиййатыны идаряетмя хидмяти, йаньындан мцщафизя 
хидмяти) тятиллярин кечирилмяси гадаьан едилир. Бу сащялярдя йаранмыш коллектив ямяк мцбащися-
сини тяряфляр барышдырыъы цсулларла щялл едя билмядикдя мяъбури арбитраж тятбиг едилир. 
Мяъбури арбитраж мцвафиг иъра щакимиййяти органы тяряфиндян йарадылыр вя щямин орган тя-
ряфиндян тясдиг едилмиш ясаснамя ясасында фяалиййят эюстярир. Мяъбури арбитражын тяркиби мцба-
щися едян тяряфлярля разылашдырылмагла 5 няфярдян аз олмайараг тяк сайда тясдиг едилир. Мцвафиг 
иъра щакимиййяти органы мяъбури арбитражда мцбащисяйя тез вя гярязсиз бахылмасыны тямин едир. 
Мяъбури арбитражын гярарлары мцбащисядя иштирак едян бцтцн тяряфляр цчцн мяъбуридир вя дярщал 

---

иъра едилмялидир. 
Эюстярилян  сащялярин  ишчиляри  тяряфиндян  мцяййян  олунмуш  мящдудиййятляря,  гайдалара 
ямял етмямяси онларын кечирдикляри тятилин ганунсуз щесаб едилмясиня там ясас верир. 
АР ЯМ-ин 286-ъы  маддясиня ясасян ганунсуз елан едилмиш тятили давам етдирян шяхсляр ишя-
эютцряня вурулан зийана эюря мящкямянин мцяййян етдийи мябляьдя мадди мясулиййят дашыйыр-
лар. 
Диэяр  ишяэютцрянляр  тятилин  малиййяляшдирилмясиня  эюря  ишяэютцряня  вурулан  зийанын  (ялдян 
чыхмыш газанъ да нязяря алынмагла) там мябляьиндя мясулиййят дашыйырлар. 
 Мадди мясулиййятля ялагядар ишляря мцлки мящкямя иъраатынын гайдаларына уйьун олараг 
бахылыр. 
Ишяэютцрян  ганунсуз  елан  едилмиш  тятилин  давам  етдирилмясини  тяшкил  едян  ишчиляри  интизам 
мясулиййятиня ъялб едя биляр. 
 

---

MÖVZU 7.     CİNAYƏT HÜQUQUNUN ƏSASLARI 
   
P L A N 
 1.  Cinayət hüququnun anlayışı və vəzifələri. 
 2.  Cinayət qanunu və cinayətin anlayışı.  
 3.  Cinayət məsuliyyətinin anlayışı və əsasları. 
 4.  Yetkinlik yaşına çatmayanların cinayət məsuliyyəti.    
 5.  Əməlin cinayət olmasını aradan qaldıran hallar.  
 6.  Cinayətdə iştirakçılıq. 
 7.  Cəzanın anlayışı və məqsədi. 
  8. Cəzanın sistemi və növləri. 
 
1. Cinayət hüququnun anlayışı və vəzifələri 
Cinayət hüququ, hüququn müstəqil bir sahəsi olub, xüsusiyyətləri özünün predmet və metodu 
ilə müəyyən edilir. Cinayət hüququnun tənzim edilməsinin predmetini yalnız cinayətin baş verməsi 
ilə  əlaqədar  olan  ictimai  münasibətlər  təşkil  edir.  Cinayət  hüquq  pozuntusunun  subyekti  kimi 
cinayət törətmiş şəxslər və hüquq tətbiqedici orqanlar şəxsində dövlət çıxış edir. 
Cinayət  hüququnun  ictimai  münasibətlərin  nizama  salınması  metodu  qanunla  cinayət  hesab 
edilən əməllər və onların törədilməsi ilə tətbiq edilən cəzaların müəyyən edilməsindən ibarətdir. 
Cinayət  hüququnun  xüsusiyyətləri  həmçinin  onun  vəzifə  və  funksiyalarında  özünü  göstərir. 
Cinayət  hüququnun  əsas  vəzifəsi-cəmiyyəti  ən  təhlükəli  hüquq  pozuntularından  (cinayətlərdən) 
müdafiə  (mühafizə)  etməkdir.  Buna  görə  də  cinayət  hüququnun  əsas  funksiyası  -  mühafizəedici 
funksiyadır.  Bununla  belə,  cinayət  hüququ  ümumi  və  xüsusi  xəbərdaredici,  həmçinin,  tərbiyəvi 
funksiyaları da həyata keçirir. 
Cinayət hüququ hüququn bir sahəsi kimi mövcud ictimai münasibətlər sistemi üçün təhlükəli 
əməllərin  cinayət  olmasını  və  cəzalandırılmasını,  həmçinin  cinayət  məsuliyyəti  və  ondan  azad 
etməni  müəyyən  edən,  ali  hakimiyyət  orqanları  tərəfindən  təsbit  edilən  hüquq  normalarının 
məcmusudur. 
Azərbaycan  Respublikasının  qüvvədə  olan  yeni  Cinayət  Məcəlləsi  qəbul  edilərkən  ictimai 
həyatın  son  illərdə  siyasi,  iqtisadi  və  sosial  sahələrində  baş  verən  keyfiyyət  dəyişiklikləri  nəzərə 
alındı.  Bu,  xüsusilə,  cinayət  hüququnun  mühafizə  etdiyi  sahələrdən  hansının  daha  çox  üstünlük 
təşkil  etməsində  özünü  göstərdi.  Şəxsiyyətin,  onun  hüquq  və  azadlıqlarının  cinayət-hüquqi 
vasitələrlə müdafiəsi birinci yerdə durdu. Bundan başqa, mülkiyyətin, formalarından asılı olmayaraq 
bərabər  qaydada  mühafizə  edilməsinə  göstəriş  verildi.  Təbii  mühit,  ictimai  və  dövlət  mənafeləri, 
hüquq  qaydaları,  bəşəriyyətin  təhlükəsizliyi  və  sülhün  təmini  cinayət-hüquqi  mühafizənin  əsas 
obyektləri sırasına daxil edildi. 
 Cinayət hüququ cinayətkarlıqla mübarizədə strateji və taktiki cəhətləri müəyyən edən cinayət 
üzrə  siyasətin  həyata  keçirilməsi  vasitəsidir.  Müasir  mərhələdə  bu  siyasət  iki  əsas  tendensiya  ilə 
xarakterizə  olunur.  Birincisi,  ağır  cinayətlər  törədən,  yaxud  cinayət  qanununu  dəfələrlə  pozan 
şəxslərə (xüsusilə residivistlərə, peşəkar cinayətkarlara-mafiya strukturlarının, yaxşı təşkil olunmuş 
cinayət qruplarının rəhbərlərinə) sərt cəza tədbirlərinin tətbiqi. İkincisi, böyük ictimai təhlükə hesab 

---