1-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Odam organizmi anatomik fiziologik asoslari. Organizm bir butunligi. Funktsional tizimlar haqida tushuncha

Tuhumdan rivojlanish.

Sudralib yuruvchilar (reptiliyalar)
Qushlar
Tuxum qo‘yuvchi sutemizuvchilar

Bachadonda rivojlanish.

• Odam va yuksak sutemizuvchilarda ona qornida rivojlanish kuzatiladi.
• Urug‘langan tuxum - tuxum yo‘lida rivojlanadi, bunday holatda embrion bilan ona organizm o‘rtasida yo‘ldosh orqali bog‘lanish yuz beradi.
• Embrionning barcha hayotiy jarayonlari (oziqlanish, nafas olish, ayirish) yo‘ldosh orqali ona organizmi hisobiga ta’minlanadi.
• Bachadonda rivojlanish embrionning tug‘ilishi bilan tugallanadi.

Ontogenez

Embrional rivojlanish
Postembrional rivojlanish

Embrional rivojlanish davri.

• Bu davr zigota hosil bo‘lishidan boshlanib tug‘ulgungacha yoki tuxum qobig‘idan chiqqunga qadar davom etadi.
• Embrional davri maydalanish, gastrulatsiya, organogenez bosqichlariga bo‘linadi.
• Zigota - ko‘p hujayrali organizmlarning bir hujayrali bosqich bo‘lib, bunda mitozga tayyorgarlik kuzatiladi.

Maydalanish.

• Zigota hosil bo‘lganidan bir necha soatdan keyin maydalanish bosqichi boshlanadi.
• Hujayralar mitoz usuli bilan bo‘lina boshlaydi, bo‘lingan hujayralar o‘smaganligi uchun hosil bo‘lgan hujayralarning o‘lchami tobora maydalashib boraveradi.
• Zigotaning qanday maydalanishi tuxum hujayrada sariq moddaning miqdoriga bog‘liq.
• Sariqlik miqdori kam va sitoplazmada bir xil taqsimlangan bo‘lsa, zigota to‘liq va bir tekis maydalanadi (lansetnik).

Agar sariqlik moddasi ko‘p bo‘lib, hujayrada notekis taqsimlansa, zigotaning maydalanishi ham to‘liq bo‘lmay, notekis yuz beradi.

• Agar sariqlik moddasi ko‘p bo‘lib, hujayrada notekis taqsimlansa, zigotaning maydalanishi ham to‘liq bo‘lmay, notekis yuz beradi.
• Sariqlik moddasi hujayraning bo‘linishiga xalaqit beradi.
• Bunday rivojlanish sariqlik moddasi ko‘p bo‘lgan tuxum hujayralar qush, sudralib yuruvchilarda kuzatiladi.
• Maydalanishda zigota dastlab meridian tekisligi bo‘ylab bo‘linadi va bir-biriga teng ikkita hujayra hosil bo‘ladi.
• Bular blastomerlar deb ataladi.