1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Riyaziyyatçılar Xuntası”
- “Zic Elxani”
147 və oradan cənub istiqamətində hərəkət edir. Onun missiya- sına Braziliyanın cənub sahillərinin hara kimi uzandığını müəyyənləşdirmək idi. Lakin o, da həmin missiyanın öhdəsindən gələ bilmir. Sanki onların hər birinə ayrı- ayrılıqda xüsusi tapşırıq verilmişdi ki, oranın hər bir qarış torpağı ispanların diqqətindən yayınmasın. İspanların əsas məqsədi ondan ibarət idi ki, portuqalla- rın rəsmi şəkildə özləri üçün müəyyənləşdirdikləri demar- kasion xəttin üzərində torpaq ərazisi var, ya yoxdur? Kəşfiyyat ekspedisiyaları həmin akvatoriyaya göndərilən- dən sonra ispanlar başa düşürlər ki, portuqallar onları aldadıblar. Lakin aldatmanın miqyası dəqiq müəyyən olmadığından ispanlar elə bir ciddi etiraz bildirmədilər. Hazırda onları yalnız bircə şey maraqlandırırdı, Tordesil- yas müqaviləsinə əsasən, portuqalların əldə etdikləri ərazi nə boydadır və hansı enliklərdə yerləşir? Paralellər arasındakı məsafə hesablananda onların həddindən artıq böyük əraziyə malik olduqları üzə çıxır. Deməli, belə çıxır ki, portuqal dəniz səyyahları heç bir əziyyət çəkmədən həddindən artıq böyük əraziyə sahib çıxmışdılar. Axı, onlar ikinci bölgü zamanı demarkasion xəttin birdən-birə 270 liq artırmağa müvəffəq olmuş və indiki Braziliya boyda iri bir ərazini ispanların əlindən ala bilmişlər. Əgər, elədirsə, onda 148 portuqallar 1494-cü il müqaviləsinə qədər Braziliyanın mövcudluğundan xəbərdar imişlər. 4. Məlumdur ki, Kolumb ilk olaraq öz layihəsini Lissa- bonun “Riyaziyyatçılar Xuntası”na təqdim edir, onlar isə genuyalı dəniziyə yox cavabı verirlər. Lakin Atlantik okea- nın qərbində torpaq axtarılması gözlənilmədən fələməngli dənizçi Ferdinand van Olmenə tapşırılır. O, birbaşa kral II Juanın tapşırığı ilə səyahətə yollanmış və Kolumbun layihəsini praktiki cəhətcə yoxlamalıydı. 1487-ci ilin yaz fəsilində van Olmen iki karavella ilə səyahətə başlayır. O, Atlantik okeanını 40 gün müddətinə qət edəcəyini nəzərdə tutur. Xatırlatmaq istəyirəm ki, 1492-ci ildə Kanar adalarından Baham adalarına kimi olan məsafəni Kolumb 36 gün (genuyalı dənizçi bildirmişdi ki, o, istədiyi sahilə 30 günə çatacaq) müddətinə qət etmişdi. Bu ondan xəbər verir ki, portuqallar Kolumbu məlumatlandırmadan məhz onun layihəsi ilə səyahətə yollanaraq, istədikləri torpaqları aşkarlamaq fikirində olmuşdular. Lakin kifayət qədər hazırlıqlı olmadıqları üçün onlar həmin işin öhdəsindən gələ bilmədilər. Hələ 1462-ci ildə kral V Alfons Voqado adlı bir kəsi Atlantik okeanın qərb hissəsində yerləşən naməlum adaları kəşf etmək üçün ekspedisiya başında həmin səmtə göndər- mişdi. Telles adlı digər dənizçi okeanın qərb hissəsində 149 Antiliyanı və yaxud da “Yeddi şəhər adası”nı axtarmışdı. Bir çoxları onların ardınca səyahətə yollanır, amma heç kim müvəffəqiyyət əldə edə bilmir. Bütün bunları nəzərə alaraq mən belə bir nəticəyə gəldim ki, 1493-cü ilə qədər portuqallar Braziliya sahilləri- nin mövcudluğundan xəbərsiz olublar. Əgər, onlar Cənubi Amerikanın sahillərində olmuşdularsa, onda 1494-cü ildə Tordesilyasda bağlanan müqavilə zamanı II Juanın nümayəndələri demarkasion xəttin Yaşıl Burun adaların- dan qərbə tərəf 370 liq yox, Kolumbun kəşf etdiyi Antil adalarına kimi 470 liq çəkilməsini tələb edərdilər. Deməli, portuqallar Atlantik okeanında Kanar, Madeyra, Azör və Yaşıl Burun adalardan qərbdə hər hansı bir adanın və ya iri torpaq ərazisinin mövcudluğundan xəbərsiz idilər. 5. Portuqalların uğursuzluğu ondan ibarət idi ki, onlar Paolo Toskanellinin hesabatlarını rəhbər tutaraq səyahətə yollanmışdılar. Kolumb isə alimin ortaya qoyduğu Yer kürəsi çevrəsinin uzunluğunun ölçüsü ilə razılaşa bilmirdi. Genuyalı dənizçi P. Toskanellinin fikirləşdiyi kimi Asiya qitəsinin Kanar adalarından 10000-12000 km. kənarda qərb istiqamətində yerləşdiyinə şübhə ilə yanaşmış və fərdi şəkildə hesablamalar aparmışdı ki, Atlantik okeanının qərb hissəsində yerləşən quru ərazi Avropadan təxminən 4500- 5000 km. aralıdadır. Belə çıxır ki, həmin torpaq Köhnə 150 Dünyaya bəlli olmayan, tamamilə başqa bir torpaqdır. Lakin Atlantikanın qərb hissəsində bir neçə ekspedisiyanın köməyi ilə tədqiqat işini aparan portuqallar, sonda əmin olmuşdular ki, okeanın həmin hissəsində heç bir torpaq ərazisi yoxdur. 6. Bir çox alimlər iddia edirlər ki, X. Kolumba qədər bir neçə dənizçi Amerika sahillərində, o cümlədən Braziliyada olmuşdular. Alonso Sançes de Uelva, Jan Kuzen, Martin Behaym və başqaları adı çəkilən sahillərdə üzəndən sonra, həmin torpaqların varlığı barəsində məlumatlar yaymışdı- lar. Deyilənə görə Uelva ilə olan görüşdən və Paolo Toskanellinin 1474-cü ildə tərtib etdiyi xəritədən sonra, Kolumb özünün məşhur transatlantik layihəsini tərtib etmişdir. Lakin mən başqa fikirdəyəm və uzun-müddətli tədqiqatlardan sonra bildirmək istəyirəm ki, o, yola düşməmişdən əvvəl Nəsirəddin Tusinin tərtib etdiyi “Zic Elxani” astronomik kataloqun köməyi ilə öz layihəsini hazırlamışdı. Bəs, Kolumbun Braziliya sahillərinə nə aidiyyatı var? İş ondadır ki, məhz onun birinci səyahətindən sonra portuqallar tələsik halda məxfi şəkildə ekspedisiya təşkil etmiş və qısa müddət ərzində Pedro Kabrala qədər Brazili- yanın harada yerləşdiyini müəyyənləşdirə bilmişdilər. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|