1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
143 nəyə nail olmaq istəyiblər? Arada silahlı münaqişə baş verməsin deyə, ispanları uşaq kimi aldatmaq? Onlar demək olar ki, buna nail ola bilmişdilər. Faktiki olaraq Vatikanda Müqəddəs Pyotrun taxt-tacında əyləşmiş müqəddəs ataların vasitəsilə portuqallar ispanları aldatmağa müvəffəq olmuşdular. Özü də bunu elə həyata keçirmişdilər ki, heç kimi ruhu da incimir. Əlbəttə, ən yaxşı üsul hər şeyi səhlənkarlığın boynuna yıxmaqdır. Necə ki, bunu 1500-cü ildə Pedro Kabral edir və istər-istəməz Braziliya kimi nəhəng ərazini Portuqal taxt- tacının mülkünə qatır. Kolumbun birinci səyahətindən sonra eyforiya içərisində olan sadəlövh ispanlar, hələ XV əsrin sonlarında uydurulan belə bir cəfəngiyyata inanmağa məcbur olmuşdular. Onlar Karib dənizi akvatoriyasında yerləşən əraziləri Braziliyadan üstün tutdular. 144 Əldə olunan nəticələr 1. Hər şeyi ardıcıllıqla araşdıranda bəlli olur ki, Pedru Kabralın kəşfində çoxlu qaranlıq məqmalar var. Ekspedisiya Yaşıl Burun adalarından sonra ekvator xəttini keçən kimi qərb istiqamətində hərəkəti davam etdirib, aprelin 22-də 17 0 c. en dairəsində Braziliya sahillərinə yan alır. San-Nikolau adası təxminən 24 0 qərb uzunluğunda, Braziliyanın Korumban burnu isə 39 0 qərb uzunluğunda yerləşir. Belə başa düşmək olar ki, eskadra yolda olarkən, cənub ilə hərəkət etdiyi xəttdən 15 0 qərbə doğru uzaqlaşır. Bu isə təxminən 1600 km. məsafə edir. Pedru Kabralın təsadüf nəticəsində “kəşf” etdiyi Korumban burnu qərbdə 17 0 c. en dairəsində yerləşir. Belə çıxır ki, ekspedisiya əsas marşrutdan yayınaraq 1600 km. yanlış istiqamətdə üzübdür, lakin belə bir səhvin baş verməsi təcrübəli heyətlə inandırıcı görünmür. Ona görə ki, kompas olduğu halda bu qədər məsafəni azmış şəkildə qət etmək absurd sayılır. Bundan belə nəticə çıxarmaq olar ki, portuqallar yolda azmamış və bilərəkdən əvvəlcədən müəy- yən edilmiş kursla Braziliya sahillərinə gedərək, həmin “kəşfi” həyata keçirmişdilər. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi həmin ekspedisiyada Bartolomeu Diaş, Dioqu Diaş, Duarti, Paşeku Pireyra kimi 145 təcrübəli komandor və kapitanlar iştirak edirdi və həmin dənizçilər şəxsi təcrübələrini genişləndirmək üçün hər gün qət etdikləri yolu öz gündəliklərində qeyd edir, hansı kursla hərəkət etdiklərini diqqətlə izləyirdilər. Heç kim də bilmə- sə, məhz onlar ekspedisiyanın əsas kursdan yayındığını hiss etməli və bu haqda Pedru Kabrala məlumat verməliydilər. Ekspedisiyanın gedişatı onu göstərir ki, komandoru belə bir səhv qane etmiş və o, okean keçidi zamanı marşrut kursunu köməkçilərinə həvalə etmişdi. Əlavə etmək olar ki, hava əlverişli olan zaman mütəmadi olaraq, səyyahların ən böyük dənizçilik silahı olan qladştok vasitəsi ilə üzdükləri coğrafi enliyi müəyyənləşdirmək mümkündür. Belə olan halda onlar yolda necə aza bilərdi- lər? deməli, onlar əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş kursla hərəkət etmiş və istədiklərinə nail olmuşdular. 2. Maraqlı odur ki, portuqallar sahilə çıxandan sonra, həmin ərazinin onların krallığına məxsus olduğunu bildirən əlamət olan daş padran yox, taxtadan düzəldilmiş böyük xaç qoyurlar. Bu nədir, növbəti səhlənkarlıq, yoxsa kəşf etdikləri ərazinin xüsusi önəm daşımamasıdır? Halbuki hər hansı bir dəniz səyyahı belə bir qeyri-adi kəşfə ciddi yanaşmalı idi. Ona görə ki, portuqallar on illər idi Atlanti- kanın bu hissəsində torpaq ərazisi axtarırdılar və qəribə olsa da bu xoşbəxtliyə nail ola bilmirdilər. Lakin birdən-birə 146 Kabralın başına səadət quşu qonur o, isə belə bir “kəşfə” biganəlik göstərir. Məlumdur ki, Braziliya kəşf edildikdən düz 10 gün sonra ekspedisiyanın rəhbəri Qaspar de Lemuşu gəmisi ilə birlikdə, yazdığı məktubla Portuqaliyaya yola salır. Bu o vaxt edilirdi ki, kəşf edilən coğrafi məntəqə xüsusi əhəmiyyət kəsb edirsə, onda həmin məlumat tələsik halda lazımi yerə çatdırılmalıydı. Deməli, Braziliyanın kəşfi əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş və bu haqda dünya ictimaiy- yəti xəbərdar olmalıydı. 3. Tordesilyas müqaviləsindən sonra ispan monarxları mütəmadi olaraq Cənubi Amerikanın, xüsusən də Brazili- yanın sahillərinə ekspedisiyalar göndərməyə başladılar. Visente Pinson 8 0 , Diyeqo Lepe 10 0 , 5 0 30 / , Bartolome Roldan 5 0 30 / , Alonso de Mendosa isə təxminən 7 0 c.en dairəsində sahilə çıxıb, orada tədqiqat işləri aparmışdılar. Visente Pinson, Diyeqo Lepe, Pedro Alonso Ninyo, Alonso Oxeda sahilə yan alan kimi şimal-qərb, Bartolome Roldan, Alonso de Mendosa isə cənub-qərb istiqamətində Braziliya sahillərini tədqiq etmişdilər. Hətta onlardan biri Pedro Alonso Ninyo demarkasion xətdən qərb tərəfə çıxıb həmin ərazilərin tədqiqi ilə məşğul olmuşdu. Visente Pinsonun ekspedisiyasında iştirak edən Ameriqo Vespuççi 5 0 -6 0 c.en dairəsində Braziliya sahillərinə yan alır Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|