Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

Ikkinchi   bosqich   ishlab   chiqarishning   sanoatlashuv   davriga   to’g’ri 

kelib,   yirik   mashinalashgan   ishlab   chiqarishning   vujudga   kelishi   va 

tadbirkorlarning ko’’roq foyda olishga intilishi tashqi savdoni deyarli barcha 

milliy xo’jaliklarning tarkibiy qismiga aylantirib qo’yishi natijasida XVIII-XIX 

asrlarda rivojlangan jahon bozori ‘aydo bo’ldi. 

Uchinchi bosqich XIX-XX asrlarga to’g’ri kelib, bu davrda jahon xo’jaligi 

tizimi shakllandi. 

To’rtinchi   bosqich   XX   asrning   60-yillaridan   boshlab,   ya’ni   ko’’lab 

---

mustamlaka mamlakatlarning siyosiy qaramlikdan ozod bo’lishi natijasida 

zamonaviy   jahon   iqtisodiyotida   ijobiy   o’zgarishlarning   yangi 

tendenstiyalarini   ‘aydo   bo’lishi   bilan   bog’liq.   Bu   tendenstiyalar 

quyidagilardan iborat: 

• iqtisodiy manfaatdorlik asosidagi xalqaro hamkorlik; 

• ishlab chiqarishning baynalminallashuvi; 

• jahon miqyosidagi bozor makonlarining kengayishi; 

•    jahon xo’jaligi aloqalari majmuining rivojlanishi.

“Jahon   xo’jaligi”,   “butunjahon   xo’jaligi”,   “jahon   iqtisodiyoti” 

tushunchalari bir xil ma’noni anglatib, ba’zi manbalarda ularning keng va tor 

ma’nolari farqlanadi. Keng ma’nosiga ko’ra, jahon xo’jaligi – bu jahondagi 

barcha milliy iqtisodiyotlarning yig’indisidir. Tor ma’nosiga ko’ra – bu milliy 

iqtisodiyotlarning faqat tashqi dunyo bilan o’zaro aloqada bo’lgan qismlari 

majmuidir. Biroq, bu ikkala ma’no o’rtasidagi tafovut borgan sari sezilmay 

qolmoqda, chunki barcha mamlakatlarda tashqi dunyo bilan bevosita yoki 

bilvosita   aloqaga   kirishmagan   tarmoq   yoki   sohalar   tobora   kamayib 

bormoqda.

Demak, jahon xo’jaligi – bu xalqaro mehnat taqsimoti, savdo-ishlab 

chiqarish,   moliyaviy   va   ilmiy-texnikaviy   aloqalar   orqali   birlashgan   turli 

mamlakatlar xo’jaliklari tizimidir.