Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

13

Zveli istorikosebi da mogzaurebi 

saqarTvelos Sesaxeb

herodotem  Herodotus (Zv. w. 480­427 ww.), 

istoriis mamam, pirvelma mogvca msoflios 

sistemuri istoria. mis `istoriaSi~ Histories 

(II,  103­105) vkiTxulobT, rom Zv. w. me­19 

saukuneSi kolxeTi daipyro egviptelma 

faraonma sesostris III­m (Sesostris) da rom 

kolxi xalxi egviptelebis STamomavalia. 

qsenofonte  Xenophon (Zv. w. 427­355 ww.), 

berZeni meTauri da sokrates moswavle, 

msaxurobda sparseTSi daqiravebul ja­

ris 

kacad da monawileobda axalgazrda 

kirosis laSqrobaSi. omSi damarcxebis 

Semdeg (Zv. w. 401­400 ww.) qsenofontem xel­

mZRvaneloba gauwia aTi aTas jariskacs, 

rom lebic somxeTisa da saqarTvelos gav­

liT midiodnen Savi zRvis napirisaken, 

saidanac saberZneTSi apirebdnen gacurvas 

navebiT. qsenofonte `anabazisSi~ (harvar­

dis universitetis presa, kembriji) 

`Anabasis~ (Harvard  University  Press,  Cambridge) 

wers, rom erT­erTi jariskacTagani iyo 

mona da man icoda am xalxis ena. ad 

gi­

lobrivebi acxadebdnen, rom isini `mak­

ronebi~ (Macronians) iyvnen. makronebi 

exmarebodnen berZnebs xeebis moWrasa da 

gzis gayvanaSi, raTa kolxeTis sazRvramde 

misuliyvnen. SemdgomSi berZnebma tra­

pi zonamde  (Trapezus) ganagrZes gza. tra­

pizoni iyo berZnebis dasaxlebuli qalaqi 

evqsinis zRvasTan (Euxine  Sea). msvlelobis 

dros qsenofonte Sexvda da aRwera pro­

to 

qarTuli tomebi: xalibebi, taoelebi, fasianebi da mosinikebi 

(Chalybes,  Taochi,  Phasian  and  Mossynoecians).

straboni (Strabo) (Zv. w. 63­18 ww.) `geografiaSi~ (Geography) sa­

qarTvelos Sesaxeb wers: `es mTebi (igulisxmeba kavkasioni) kedeliviT 

aris aRmarTuli kaspiisa da pontos zRvebs Sua. is aris sazRvari 

albaneTisa da iberiisa samxreTiT, xolo CrdiloeTiT samartaes vakeebi~. 

---

14

yvela sxvadasxva enaze laparakobs, radgan gabneulad cxovroben da 

ar aqvT urTierToba erTmaneTTan. yvela maTgani kavkasielia (Caucasii). 

qveyanas aqvs araCveulebrivi produqti, mxolod Tafli aris cota 

mware. didi yuradReba eqceva gemTmSeneblobas. xalxi dakavebulia 

TeTreulis, kanafisa da cvilis damzadebiT. maTma selis produqciam 

saxeli Sors da farTod gaiTqva; es produqcia gahqondaT eqsportze; 

didi saxeli hqonda am qveyanas miTebSi, 

romelic exeboda iazonis eqspedicias. 

amJamad mosxebis (Moschian) saxelmwifo 

gayofilia sam nawilad: erTi nawili 

uWiravT kolxebs, meore iberielebs da 

mesame somxebs~.

marko polom (Marco  Polo) (1254­1324 

ww.) saqarTveloSi 1293 wels imogzaura, 

rac Tavis `mogzaurobebSi~ `The  Travels~ 

aRwera: `qarTvelebi simpaTiuri rasaa, 

romelTa Soris arian mamaci meomrebi da 

kargi mSvildosnebi. isini qristianebi 

arian da berZnuli bizantiuri eklesiis 

wesebs icaven. mravladaa qalaqebi da 

soflebi. didi raodenobiT iwarmoeba 

abreSumi. ulamazesi naqsovi tansacmeli 

mzaddeba abreSumis fabrikebSi. sak­

mao raodenobaa yvelafris maragis, 

warmoebis da vaWrobis aRmavlobis 

Tval 

sazrisiT. am qveyanaSi aris Seda­

rebiT didi dasaxlebis qalaqi – 

Tbilisi, garSemortymuli qalaqebiTa 

da gareubnebiT. mosaxleoba qris 

tia­

nuli religiis arian (aseTebia qarT­

velebi da somxebi), garda amisa, cota 

saracinebi da ebraelebi, Tumca arc 

ise bevri. es is qveyanaa, romliTac 

aleqsandre makedonelma ver SeZlo 

Crdi 

loeTSi gadasvla, radgan gza 

Zalze viwro da saxifaToa. erT mxares 

aris zRva, xolo meore mxridan garSemortymulia maRali mTebiT. 

tyeebi cxenebisTvis gauvalia. aleqsandrem aq koSki da cixe aago, raTa 

mosaxleobis Tavdasxma aecilebina Tavidan. amas erqva rkinis karibWe 

Iron  Gates.

---

15

saqarTvelos istoriis ZiriTadi safexurebi:

mtkvar­araqsis kultura – Zv. w. IV­II aTaswleuli

argonavtebi (kolxebi) da troas omi – Zv. w. 1200 w.

protoqarTuli tomebis gaerTianeba (muSkebi, diaoxebi, kolxebi da 

sxv.), aleqsandre didi makedoneli – Zv. w. 356­325 ww.

qarTuli anbanis warmoSoba, farnavazi – pirveli wlebi qristes 

Sobidan

gaqristianeba – Cv. w. me­4 saukune 

bizantielebi da sparselebi saqarTveloSi – me­4­6 saukuneebi

arabebi da Turq­seljukebi saqarTveloSi – me­8­11 saukuneebi

qarTuli `oqros xana~ – me­11­13 saukuneebi

monRolebi da Cingizebi saqarTveloSi – me­13­14 saukuneebi

osman­Turqebi saqarTveloSi – me­15­18 saukuneebi

iranelebi saqarTveloSi – me­16­18 saukuneebi

rusebi saqarTveloSi – me­19­20 saukuneebi

Mtkvari-Araxes  culture – 4-2  thousand  years  BC

Argonauts (Colchis)  and  Trojan  War – 1200  BC

Unification  of  proto-Georgian  tribes (Mushki,  Diaochi,  Colchis,  etc),  Alexander

the  Great  Macedonian – 356-325  BC

Introduction  of  Georgian  alphabet,  Pharnavaz – beginning  AD

Christianization – 4  c.

Byzantines  and  Persians  in  Georgia – 4-6  c.

Arabs  and  Seljuk  Turks  in  Georgia – 8-11  c.

Georgian `Golden  Age~ – 11-13  c.

Mongols  and  Chingizides  in  Georgia – 13-14  c.

Ottoman  Turks  in  Georgia – 15-18  c.

Iranians  in  Georgia – 16-18  c

Russians  in  Georgia – 19-20  c.

 

---