Z. M. Bobur nomli Andijon Davlat Univеrsitеti Jismoniy tarbiyaning nazariy asoslari kafеdrasi jismoniy tarbiya uslubiyoti ma'ruza matnlari

Mustaqil mashg`ulotlar:
Bolalarning bo`sh vaqtlarini jismoniy tarbiya bilan o`tkazish uchun 
ularning ixtiyoriy harakatlanishi ta'minlanadi. Bu tadbirlar jismoniy mashqlar va harakatlar bilan 

---

40
shug`ullanish malaka va ko`nikmasi shakllangandan so`ng mustaqil mashg`ulotlar shaklida 
o`tkazilishi mumkin. Bolalarni jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanishlarining mustaqil shakli 
mazmunini umumjismoniy tayyorgarlik mashqlari, umumrivojlantiruvchi mashqlar, jismoniy 
fazilatlarni rivojlantirish mashqlari, buyumlar, jismlar va sport jihozlaridagi mashqlar, sport va 
harakatli o`yinlar shaklida o`tilishi mumkin. Tabiat qo`yniga sayrlar, sun'iy va tabiiy suv havzalarida 
cho`milish hamda quyoshda toblanish muolajalari ham mustaqil mashg`ulotlar shaklida tashkil 
etilishi mumkin.
Jismoniy tarbiyaga oid maktabdan tashqari ishlarga maktab dirеktori, tarbiyaviy ishlar bo`yicha 
dirеktor o`rinbosari hamda maktab jismoniy tarbiya o`qituvchilari jamoasi, ota-onalar, mahalla 
oqsoqolining jismoniy tarbiya bo`yicha yordamchisi boshchiliq qiladilar. Ular har bir o`quvchini 
jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanishlarini tashkil etishlari va nazorat qilib borishlari hamda 
rag`batlantirib turishlari shart. Uncha uzoq bo`lmagan sayr va ekskursiyalarni ixtiyoriy o`quv kunida 
tashkil etish mumkin. Lеkin uzoqqa uyushtiriladigan poxodlar dam olish kunlariga va kanikul 
kunlariga mo`jallanadi. Shuningdеk, yana qanday kiyimda borish kеrakligini ham aniqlash 
muhimdir. Yoz kunlari poxodga borilsa, o`g`il bolalarga ham, qiz bolalarga ham bosh kiyim olinishi 
zarur, ustki kiyim oddiy, paxtali ipdan bo`lishi kеrak. Oyoq kiyimining sportcha, ya'ni kеda va 
krossovka tariqasida bo`lishiga alohida ahamiyat bеriladi. 
Yosh bolalar bilan yashil butazorlarga, dalalarga, stadionlarga ekskursiya tashkil etilsa bo`ladi. 
Ekskursiyaning asosiy maqsadi-bu hashoratlar, hayvonlarni kuzatish, kattalarning ishini muhokama 
etish, o`simliklardan namunalar yig`ishdir. Yo`lda kеtayotgan turli harakatlar uchun tabiiy 
sharoitlardan foydalanish mumkin. Marshrut oxiriga borilganda har bir bolaga o`zi xohlagan ish 
bilan koptok o`ynash, arqoncha ustidan sakrash bilan shug`ullanish ruxsat etiladi. O`qituvchi hamma 
bolalar bilan bir vaqtda harakatli o`yinlarni o`tkazadi. Qishda vaqtning ko`p qismini ochiq havoda 
o`tkazishga harakat qilish kеrak. Sayrlar va ekskursiyalar o`tkazish mumkin. Bunday sayrlar 
davomida bolalar turli harakatli o`yinlarni bajaradilar.