Yetuklik darajasiga qarab

An’anaviy iqtisodiyot - deyarli hamma mamlakatlar bosib o‘tgan
tarixiy tizimdir. U hozirgi davrda ham ba’zi iqtisodiy jihatdan past
rivojlangan mamlakatlarda mavjud bo‘lib, ularda urf-odatlar, udumlarga,
an’analarga asoslangan iqtisodiy jarayonlar orqali amal qiladi.
An’anaviy iqtisodiyotda natural yoki mayda tovar xo‘jaligi hukmron
bo‘ladi. Bu yerda ishlab chiqarish, ayirboshlash, daromadlami
taqsimlash vaqti-vaqti bilan o‘matiladigan urf-odatlarga asoslanadi.
Merosxo‘rlik va sulola (tabaqa) shaxslaming iqtisodiy roli yuqori
bo‘lib, asosan ular hukmronlik qiladi, ijtimoiy-iqtisodiy turg‘unlik
aniq ifodalanadi. Texnika taraqqiyoti va yangiliklami joriy qilish keskin
cheklangan, chunki ular ko‘pincha an’analarga zid keladi va ijtimoiy
tuzum barqarorligiga xavf tug‘diradi. Iqtisodiy faoliyatga nisbatan
diniy va madaniy tartiblar birlamchi hisoblanadi
Bozor iqtisodiyotiga qarama-qarshi tizim ma’muriy-buyruqbozlik
iqtisodiyoti hisoblanadi. Bu tizim amalda barcha moddiy resurslarga
ijtimoiy, aniqrogi, davlat mulkchiligining hukmronligi va
ma’muriy organlar tomonidan iqtisodiy qarorlaming markazlashgan
tartibda qabul qilinishi bilan tavsiflanadi. Foydalanadigan resurslarning
hajmi, mahsulotning tarkibi va taqsimlanishi, ishlab chiqarishni
tashkil qilish kabilarga tegishli barcha muhim qarorlar markaziy
boshqarish organlari tomonidan qabul qilinadi.
Iqtisodiy taraqqiyotda muhim bosqich hisoblangan tizim bozor
iqtisodiyoti tizimidir. Bozor iqtisodiyoti tizimi asosan ikki bosqichga
egadir. Birinchisi erkin raqobatga asoslangan klassik bozor
iqtisodiyoti boiib, ba’zi adabiyotlarda uni sof kapitalizm deb ham
yuritiladi. Ikkinchisi esa hozirgi zamon rivojlangan bozor iqtisodiyoti
boiib, uni aralash iqtisodiyot tizimi deb ham yuritiladi
83. Ijtimoiy хujаlik shаkllаri.
Umumiy iqtisodiy
shakllaming tarixan birinchisi natural ishlab chiqarish hisoblanadi.
Ijtimoiy xo‘jalikning bu shaklida Yaratilgan mahsulotlar ishlab chiqa-
ruvchining o‘z ehtiyojlarini qondirish uchnn, xo‘jalik ichki ehtiyojlari
uchun mo‘ljallangan. Demak, o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab