Yazılmış ilk ve en önemli çalışmalardan biridir. Platon bu diyaloğunda
Yüklə 197,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KARŞILAŞTIRILMASI TAŞDELEN, Vefa
- Anahtar Kelimeler
- Key Words
| 383 BİR GÜZELLİK VE SEVGİ FELSEFESİ: PLATON’UN ŞÖLEN DİYALOĞU İLE FUZÛLÎ’NİN LEYLÂ VE MECNUN MESNEVÎSİNİN KARŞILAŞTIRILMASI TAŞDELEN, Vefa TÜRKİYE/ТУРЦИЯ ÖZET Platon’un Sempozyum diyaloğu, güzellik ve sevgi konusu üzerine yazılmış ilk ve en önemli çalışmalardan biridir. Platon bu diyaloğunda güzelliğin ve sevginin kaynağını araştırmış ve insan varoluşu üzerindeki büyük etkilerinden söz etmiştir. Buna göre insan, güzelliğe ve sevgiye eğilimli bir doğaya sahiptir. Sevginin kılavuzluğuna giren kişi göreli güzellikten başlayan bir varoluşsal aşamalar sistemi içine girer. Göreli güzellikten düşünce güzelliğine, düşünce güzelliğinden davranış güzelliğine, davranış güzelliğinden bilgi güzelliğine, oradan mutlak güzelliğe geçerken, sevginin büyük gücü ile kendini de güzelleştirir, eğitir ve terbiye eder. Bu çabası, aslında ölümsüzlük isteğinin bir ifadesi olarak ortaya çıkar. Benzer bir yaşantı, Fuzulî’nin Leylâ ve Mecnun mesnevîsinde de görülür. Orada da, göreli güzellikten mutlak güzelliğe doğru gelişen bir sevgi deneyiminden ve bu deneyimin kişiye kazandırdığı erdemlerden söz edilir. “Bir Güzellik ve Sevgi Felsefesi” başlığını taşıyan bu bildiride, Platon’un Şölen diyalogu ile Fuzulî’nin Leylâ ve Mecnun mesnevîsi karşılaştırılacak, iki sevgi deneyimi arasındaki benzerlik ve farklılar üzerinde durulacaktır. Anahtar Kelimeler: Platon, Şölen, göreli güzellik, düşünce güzelliği, davranış güzelliği, bilgi güzelliği, mutlak güzellik, Fuzulî, Leylâ ve Mecnun. ABSTRACT Plato’s Symposium dialogue is the first and one of the most important work has been written on beauty and love so far. Plato inquired the sources related to beauty and love in this dialogue, and told about their great effects on human being. According to this, human nature tends to be beauty and
384 full of love. The person being guided by love enters the progressive system of existential sphere. While passing from relative beauty to beauty of thought, from beauty of thought to beauty of behaviour, from beauty of behaviour to beauty of knowledge, and then to absolute beauty, he/she makes himself/herself beauty, and also educates himself/herself. This effort of person comes into existence as an expression of his/her immortality desire. This type of an experience is also seen in Fuzuli’s mesnevî of Leylâ and Mecnun. In this mesnevi, love experience being developed from relative beauty to absolute beauty and wisdoms being gained by person through this experience is addressed. In this paper named “An Beauty and Love Philosophy”, Plato’s Symposium dialogue is being compared to Fuzulî’s Leylâ and Mecnun mesnevî according to their similarities and differences. Key Words: Plato, Symposium, relative beauty, beauty of thought, beauty of behaviour, beauty of knowledge, absolute beauty, Fuzûlî, Leylâ ve Mecnun. Giriş İnsanlar, bilinen ilk öykülerinden bu yana güzelliğe tutkun ve eğilimli olmuşlardır. Bunun başlıca nedeni, güzellikteki etkileme gücü ve insandaki etkilenme eğilimidir. İster doğal, ister sanatsal, isterse insanî güzellikler olsun, etkilemek güzelliğin, etkilenmek de insanın doğasında vardır. İnsanlar sevmekle, güzellikten etkilenmekle kalmamışlar, güzelliği ve sevgiyi anlamaya da çalışmışlardır. Bu nedenle, yüzyıllardan beri, hayata ve ölüme dâhil olan diğer varoluşsal temaların yanında, güzellik ve sevgi konularında da düşünülmüşler, güzelliğin ve sevginin esiniyle ölümsüz eserler ortaya koymuşlardır. Yalnız şiirlerde, türkülerde, masallarda, efsane ve romanlarda değil, kültür ve uygarlığın hemen her alanında bu esinin izleriyle karşılaşabiliriz. Düşünce tarihinde, güzellik ve sevgi konusunda çeşitli yaklaşımlar vardır. Bunlardan biri, güzelliğin ve sevginin aşkın bir evrende kaynağını bulduğu yönündedir. Tek tek bedenlerde cisimleşen bu bir ve tek olan güzelliğin yansımasıdır. Bu yansımanın izini sürdüğümüzde, aşama aşama güzelliğin kaynağına doğru ilerleriz. Bu ilerleme duygu, düşünce ve davranış biçimi açısından varoluşsal düzlemde önemli değişikliklere neden olur. Bu tür bir yaklaşımın haklı gerekçeleri olabilir. Zira sevgi, insanın yeryüzünde yaşayabileceği en üst ve en etkileyici tecrübelerden biridir. İnsanlar yalnız kendi aralarındaki kimi ilişkileri açıklamak için değil, kozmosun oluşumu, birey ve Tanrı ilişkisi gibi konuları açıklamak 385 için de bu tecrübeye başvurmuşlardır. Platon, Plotinos, İbn Sina, İbn Arabî, İbn Hazm, Mevlâna, Kierkegaard gibi pek çok filozof, bu anlayışla eserler kaleme almışlardır. Platon (M.Ö. 427-347), Symposion diyaloğu ile bu görüşün ilk, en güçlü ve en ileri örneğini vermiştir. Bu diyalogda güzellik idesine, güzelliğin özüne, mutlak güzelliğe (auto tu kalon) giden bir süreç, bir aşamalar zinciri vardır. Sevginin kılavuzluğunda, “göreli güzellik” (pros ti kalo) aşamasından başlayan süreç, sırası ile düşünce, eylem ve bilgi güzelliklerinden geçerek güzelliğin özüne kavuşur. Bu mutlak güzellik aşamasıdır. Symposion diyaloğunda sözü edilen mutlak güzellik, Fuzûlî’nin (1495?-1556) Leylâ
tek güzellikler, Tanrısal güzelliğin bir bedendeki, bir varlıktaki tezahürü, ışıması ve yansımasıdır. Bu ışıma aile yokluk varlığa gelir, yokluktan çıkıp varlığa kavuşur. Işıma, yalnız varlıktaki güzellik değil, kusursuzluk ve mükemmelliktir de (Fuzûlî, 2006: 337). Varlıktaki güzellik, tanrısal gizin, görkemin ışımasıdır, tezahürüdür (Fuzûlî, 2006: 49). Bu yansıma, varlığın her zerresindedir. Her var olan, salt güzelliğin özünden iz taşır. Fuzûlî, Leylâ ve Mecnun mesnevisinin önsözünde (dibâce), güzelliğinin ortaya çıkışının sevgiye sebep olan, sevgisi ile kâinat binasını ömürlü kılan Tanrı’ya yakarışla başlar. Niyetinin mecaz yolu ile gerçeklere ulaşmak, hikâye söylemek bahanesi ile gizleri açıklamak olduğunu belirtir (Fuzûlî, 2006: 25). Diyalog, felsefi söylem biçiminin ortaya çıkmasına imkân tanıyan bir tarzdır. Bu tarzın kuşkusuz en iyi bilinen örneği, Platon’un diyaloglarıdır. Mesnevî ise öncelikle felsefî değil, daha çok edebî bir tarzdır. Bu tarzda metaforik anlatım ön plandadır. Şiirin ve düz yazının bir bileşkesi gibidir. Düz yazı gibi bir öyküyü, bir konuyu anlatır, ama anlatımını şiirsel tarzda, şiir formunda yapar. Anlattığı hikâyeler, getirdiği mesellerle, anlattığının ötesinde bir anlama işaret eder, ifade güçlüğü olan kimi konuları varoluş evreninden sunduğu fragmanlarla örnekler. Bununla birlikte metafora, öykülemeye, örneklemeye uygun bir tarz olduğundan felsefi söylemin oluşumuna da imkân tanır, hatta yalın ve anlaşılabilir anlatımıyla, Mevlâna’nın Mesnevî’sinde olduğu gibi, felsefi söylem içinde bir zenginlik oluşturduğu bile söylenebilir. Leylâ ve Mecnun, mesnevî olarak, öncelikle bir sanat eseridir. Bir öyküyü anlatır. Pek çok söz sanatını ve söyleyiş güzelliğini kendi içinde barındırır. Öykü etrafında şekillenen metaforik söylem, ona felsefi bir derinlik kazandırarak düşüncenin, zengin, çağrışımı bol ve sanatsal bir tarzda ifadesine imkan tanır. Felsefi içeriği Kataloq: wp-content -> uploads -> 2015 2015 -> Biblioqrafiya 2015 -> Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University 2015 -> Ümumi məlumat 2015 -> Ə sasnam ə s I Xırdalan şəhəri 09-17 may 2015-ci IL 2015 -> Bariş BƏYİN Əhvalati panika pozuntusu 2015 -> Sacayaq – iki qadın, bir kişi 2015 -> O’zbеkistоn rеspublikаsi sоg’liqni sаqlаsh vаzirligi tоshkеnt tibbiyot аkаdеmiyasi davolash fakulteti asab kasalliklari kаfеdrаsi 2015 -> Hedonist ve püRİtan etik sarmalinda postmodern gençLİk bayhan, Vehbi 2015 -> Biro psikologi katarsis Yüklə 197,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|