Xx əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər 379 barabana ötürülürdü. Karvenin düzəltdiyi bu dəzgah fırlanma səthinə malik pəstahın emalı üçün lazım olan mərhələləri müxtəlif işçi yerlərində eyni zamanda aparmağa imkan verirdi (şəkil 2.96) [2.74]. Şəkil 2.96. Karvenin çoxşpindelli torna dəzgahı, 1879. 1886-cı ildə alman mühəndisi Kollin (alm. Collin) şəkil 2.97-də verilmiş dəzgah üçün patent alır. Bu dəzgahda idarəedici val gövdənin yuxarı hissəsində yerləşmişdir. 1893-cü ildə amerikalı mühəndislər Henn və Hakevessell dördşpindelli çubuq avtomatını düzəldirlər. Bu dəzgah quruluşça Karver dəzgahına oxşayırdı. Dəzgahda, üzərində baraban və sərt yumrucuqlar bərkidilmiş val, alət sisteminin aşağı hissəsində yerləşirdi. Bu dəzgaha “Akmi” (ingl. Acme) adı verilir (şəkil 2.98). Çoxşpindelli torna dəzgahlarının ixtirası revolver dəzgahının ixtirasından 50 il sonra, torna emalının avtomatlaşdırılması yolunda edilən növbəti mühüm addım idi. Bu dəzgahların kütləvi istehsalda tətbiqi zamanı əldə olunan texnoloji və iqtisadi irəliləyiş, XIX əsrin sonunda Amerika və Avropada dəzgahlara olan tələbatı kəskin artırmışdır. İlk sənaye tətbiqi zamanı əldə olunan təcrübələr dəzgahların təkmilləşdirilməsində özünü göstərmişdir. Bu ərəfədə təkcə ABŞ-da yox, həmçinin Almaniyada da torna dəzgahlarının inkişafı yüksək həddə çatmışdır. Birşpindelli torna dəzgahlarının hazırlanmasında böyük uğurlar qazanmış müəssisələr çox- XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər 380 şpindelli dəzgahların hazırlanmasına başlayırlar. 1904-cü ildə Laypsiqdə Pittler öz firmasında çevrəvi fırlanan pəstah və sürəti dəyişiləbilən barabana malik çoxşpindelli torna dəzgahı düzəldir və bunun üçün patent alır. 1912-ci ildə Bilefelddə dəzgahqayırma firması Gildemeister&Comp.Akt.-Ges. çevrəvi hərəkətli pəstaha malik çoxşpindelli torna dəzgahı istehsal edir (şəkil 2.99). Şəkil 2.97. Kollinin çoxşpindelli torna dəzgahı, 1886. 1900-cü ildə Paris sərgisində nümayiş etdirilən tezkəsən alət poladı çoxşpindelli torna avtomatlarının böyük sürətlərə uyğunlaşdırılmasını tələb edirdi. Dəzgahların gövdəsinin sərtliyi, ötürmənin gücü və dövrlər sayı artırılmış, çuqundan olan dişli çarxlar poladla əvəz olunmuşdular. Bu istiqamətdə növbəti addım 1907-ci ildə Qeorq Qridli (ingl. George Gridley) tərəfindən aləti uzununa aparan başlığın ixtirası ilə əldə edilir. Bu başlıq emal dəqiqliyinin artırılmasına imkan vermişdir. Bu başlıqdan bu günə kimi də istifadə olunur. XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər 381 Şəkil 2.98. Akmi çoxşpindelli torna dəzgahı, 1894. XX əsrin əvvəlində dəzgahqayırmada edilən ən böyük nailiyyətlərdən biri də radial burğu dəzgahının ixtirası idi [2.73]. Radial burğu dəzgahının inkişafı bu istiqamətlərdə gedirdi: - statik və dinamik sərtliyin artırılması; - tezkəsən alət poladının tətbiqi ilə şərtlənən yüksək dövrlər sayı, veriş və ötürmə gücünün tətbiqi; - ötürmədə bəndlərin sayının azaldılması hesabına faydalı iş əmsalının yüksəldilməsi; - dövrlər sayı və verişin müxtəlif texnoloji tapşırıqlara uyğunlaşdırılması; - sadə idarə sisteminin tətbiqi. XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər 382 Şəkil 2.99. Gildemayster firmasının çoxşpindelli torna dəzgahı, 1912. Yeni əsrin əvvəlində bu dəzgahlarda daraq dişli ötürmə Amerikadan gələn yeni vint ötürməsi ilə əvəz olunur. Bu şpindelin sürətlə geriyə hərəkətinə imkan verirdi. Tezkəsən alət poladını tətbiq etmək üçün dövrlər sayının yuxarı həddi qaldırılmışdır. Dəzgahın gövdəsi, böyük quvvəyə tab gətirmək üçün möhkəm konstruksiya edilirdi. Yönəldicilər qaranquş quyruğu formalı tirlər və tənzim oluna bilən diyircəklərdən hazırlanırdı. Yivlərin kəsilməsi üçün ötürmə sistemində dönmə mexanizmi quraşdırılmışdır. 1910-cu ildən başlayaraq radial burğu dəzgahında da elektrik mühərriklərindən istifadə olunmağa başlayır. 1920-ci ildən etibarən tətbiq olunan, tənzimlənən dövrlər sayına malik elektrik mühərrikləri şaquli burğu dəzgahlarının effektivliyini artırmağa kömək etmişdir. Bu mühərriklər şpindelin uc hissəsində yerləşdirilərək alətlə bir başa əlaqəyə girirdi (şəkil 2.100). Radial burğu dəzgahlarının sadə və ucuz olması, tez mövqeləşdirmə imkanı və böyük işçi zonasına malik olması, onun qısa zamanda sənayedə geniş tətbiqinə gətirib XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər 383 çıxarmışdır. Bu dəzgahların mənfi cəhətlərinə: onların aşağı dəqiqliyə və sərtliyə malik olması, pəstah üçün böyük əmək tutumlu tərtibatın lazım olması aid oluna bilər [2.75]. Şəkil 2.100. Radial burğulama dəzgahı, Raboma firması, 1920. Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|