245
p
p
ishlab chiqarilgan mahsulot umumiy daromadni kamaytiradi. Shuning
uchun ham monopolist talab chizig`ining elastik bo`lmagan qismidan
qochishga harakat qiladi.
Agar monopolistning talab chizig`i raqobatlashgan bozordagi singari
gorizontal bo`lganda edi, u tovar hajmini o`zgartirishi bilan narxga ta`sir
qila olmas edi. Monopollashgan bozorda taklif chizig`i ma`noga ega emas.
Nima uchun deganda, ishlab chiqariladigan mahsulot (taklif) miqdori bilan
narx o`rtasida proportsional bog`liqlik yo`q. Monopolistning qancha
miqdorda mahsulot ishlab chiqarishi nafaqat chekli xarajatga bog`liq, balki
talab chizig`ining shakliga ham bog`liq bo`ladi.
Monopol bozorda talabning o`zgarishi narxning va taklifning
raqobatlashgan bozordagiday proportsional o`zgarishiga olib kelmaydi.
Monopolist, talab o`zgarganda mahsulot hajmini o`zgartirmasdan narxni
o`zgartirishi yoki narxni o`zgartirmasdan mahsulot hajmini yoki bir
vaqtning o`zida narxni hamda mahsulot miqdorini o`zgartirish mumkin.
Monopolistning maqsadi maksimal foyda olish bo`lsa, u tovar
narxini xohlagancha oshira olmaydi. Narx oshishi bilan mahsulotga talab
kamayib boradi, narx oshishi ma`lum darajaga etganda umumiy daromad
umumiy xarajatni qoplamaydi. Monopolist qanday narx strategiyasini
tutishini bilish uchun daromadning narxga ko`ra talab elastikligi bilan
qanday bog`liqligini eslash zarur bo`ladi. Talab chizig`ining elastik
bo`lgan qismida
E
1
narxning pasayishi umumiy daromadni o`sishiga
olib keladi
MR
0
, elastiklik birga teng bo`lganda
E
1
umumiy
daromad maksimumga erishadi (
MR=0
), elastik bo`lmagan qismida
narxning pasayishi umumiy daromadni pasayishiga olib keladi
MR
0
.
Shu sababli monopolist talab chizig`ining elastik bo`lmagan qismida
harakat
qilmaydi
.
Monopolist ham raqobatlashgan bozordagi firma kabi chekli harakat
bilan chekli daromadni tengligini ta`minlaydigan hajmda mahsulot ishlab
chiqarsagina maksimal foyda olishi mumkin (14.2-rasm).