•
istehsal sisteminin səvi}^əsi [məsələn, müəssisənin
layihələndirilməsi];
•
alt
sistemin
səvİ3^əsi
[məsələn
,
yolların
layihələndirilməsi);
•
obyektlər
səviyyəsi[məsələn
konkret
binanın
layihələndirilməsi).
Sistem texniki yanaşmanı eləcədə "insan maşın ”
sisteminin layihələndirilməsində də tətbiq etmək zəruridir. Bu
halda prinsipial olaraq aşağıdakıların yerinə yetirilməsi
vacibdir: insan və maşınların üzərinə qoyulan funksialarm
təyini; insan və maşınların arasında olan zəruri tədris metodları,
köməkçi qurğular , kommunikasiya vasitələri kons-
tuksiyalarmm təyini; insan və maşınların xarici mühitlə
uzlaşmasının təmin edilməsi.
1,2.12,
Sistemə texnoloji müdaxilə
Sistemə texnoloji müdaxilə [STM) dəqiq elmlərin bazası
əsasımda yaranmışdır. STM-in tətbiqi ilə bir qayda olaraq "sərt
" layihələr işlənilib reallaşdınhr: bina və qurğulann
layihələndirilməsi və inşası, informasiya - idarəetmə sistemləri,
müəssisənin təşkili strukturunun idarəedilməsi və sairə. STM
tətbiq edilərkən menecmentdə mütləq la3nləndirmənin
reallaşma prosesinə işçi heyətin cəlb edilməsi təmin edilməlidir.
STM tətbiq olunduqda həyat tsiklinin üç fazası nəzərdən
keçirilir:
1.
Konsepsiyanın formalaşmasında buna nail olmaq üçün
məqsəd və meyarlar təyin edilir [diaqnostika və təsvir).
2.
Layihələndirmə . İdeyalar irəli sürüləndə , həll
variantları işlənilib modelləşdirilir.
3.
Həyata keçirilmə. Tədbirlər planları işlənilib həyata
----
22
keçirilir.
Sistemə texnoloji müdaxilənin ümumi modeli şəkil 1.1 -də
təqdim edilmişdir. STM -in reallaşması zamanı əsas rolu
layihənin himayəçisi (və ya sponsoru) oynayır ki, bu subyekt
layihənin qərarlarının razılaşdırılmasını və maliyyə dəstəyinin
məsuliyyətini öz üzərinə götürür. Təşkili inkişaf modeli
təşkilatın perspektiv inkişafının komplaks layihələndirilmə-
sinin işlənilməsində tətbiq edilə bilər. Bu yanaşmanın səciyyəvi
xüsusiyyətləri bunlardır:
•
həll edilən məsələ "qeyri şərtidir"- onun sərhədləri
aydın deyil(qeyri müəyyəndir);
•
daha çox davranış elmlərindən istifadə edilə bilər, ona
görə dəyişiklik prosesinə işçi heyətin cəlb edilməsi
xüsusi aktuallıq kəsb edə bilər;
•
əhəmiyyətliliyinə görə layihələri səviyyələrə ayırmaq
gərəkdir. Bunlar fərdi səviyyə, bölmə səviyyəsi,
bölmələr arasında əlaqəli hərəkət səviyyəsi, bütövlüklə
təşkilat səviyyəsi.
I
- diaqnostika (birinci faza) -dəyişmə nəticəsində açılan
imkanların daha dərindən tədqiqinə gələcəkdə layihələndirmə
mərhələsində geniş baxılacaqdır, lakin, bu mərhələdə praktiki
olaraq mütləq variantlar haqqında düşünülür, ancaq bu
layihələndirmə fazasında həyata keçirilir.
II
- layihələndirmə (ikinci faza) - dayanıqlılıq vəziyyətinə
qayıdış; dəyişmə təcrübəsinin qiymətləndirilməsi və ondan
nəticə çıxarılması.
1.2.13.
Layihələndirmə prosesinin
avtomatlaşdırılması sistemi
Layihələndirmə sistemlərinin avtomatlaşdırılması- nı şərti
olaraq üç kateqoriyaya ayırmaq olar - "asan",”orta".
"ağır". "Asan” sistemləri şəxsi kompyuterlərdə saxlanılır.
Onlara misal olaraq AVTOKOD və müxtəlif göstəricilər
bazalarını idarə edən sistemləri aid etmək olar.
Şəkil 1.1.
Sistemə - texnoloji müdaxilənin ümumi modeli
24
"Orta” sistemlər "Kompas-6", T-FLEX, CİMATRON- da
şəxsi kompyuterlərdə saxlanılır və aşağıdakı funksiyaları yerinə
yetirir:
•
hissələrimyığma vahidlərinin, məmulatların məkanının
modelləşdirilməsi:
•
konstruktor sənədlərinin sistemin vahid normalarına
müvafiq cizgi-qrafik sənədlərin hazırlanması və
buraxılışı;
•
layihələr və konstruktor sənədlərinin idarə edilməsi;
•
hissələrin və ya forma əmələ gətirən avadanlığın
rəqəmsay idarətmə proqramh dəzgahlarda hazırlanması
üçün idarətmə proqramlarının işlənməsi;
•
obyektlərin
həcmi
göstəriciləri
proqramlarının
işlənməsi;
•
məmulatın ölçmə nəticələrinin onun məkanı modelinin
qurulması üçün tətbiqi;
•
mühəndis
təhlili
sistemləri
ilə
inteqrasiya
(hesablamalar, proseslərin modelləşməsi və s.)
"Orta” modellər üzə çıxan məsələlərin 85%-ə qədərin' həll
etməyə imkan verir. "Ağır” sistemlər fasiləsiz "layihələ.ş-
dirməni-istehsahn texnoloji hazırlığını- dəzgahların idəıo
edilməsini” fasiləsiz təmin edir. Belə prosesin reallaşmasına
misal olaraq "Ford-2000”-i göstərmək olar.Sistemin yara
dılmasına 4 milyard dollar xərclənmişdir. Sistem müxtəlif
qitələrdə yerləşən müəssisələri peyk rabitəsi ilə əlaqələndirir.
Avtomobilin yeni markasının üçölçülü modelinin dəyişilməsi
işləmə prosesinin bütün iştirakçılarının (layihələndiri- cilər,
dizaynerlər, texnoloqlar, istehsalçılar, iqtisadçılar və s.} arasında
bir-neçə saat ərzində razılaşdırıla bilir. Sistem, yeni Ford-Focus
tipli avtomobilin işlənmə tsiklini 3 ildən 1,5 ilə qədər qısaltmağa
imkan yaratmışdır.
-
25
-
Dostları ilə paylaş: |