Səlahəddin Xəlilov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elm və təhsil
- Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri
Elm və təhsil - 139 - lənir, alimlər kənar qayğılardan azad edilirlər. Bir sözlə, bioloji genetika xüsusi rol oynamasa da, so- sial-mənəvi genetika inkişafın əsas hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir. Deməli, elmin inkişafına yönəlmiş dövlət si- yasətindən, sosial elm sisteminin nə dərəcədə sə- mərəli təşkil olunmasından çox şey asılıdır. Bizim respublikada bu sahədə vəziyyət hələ çox ağırdır. Elm adamı ancaq öz başını dolandırmaq haqqında düşünməli olur. Alimin vətəndaşlıq mövqeyini fərdi hadisə kimi başa düşənlər səhv edirlər. Ayrıca bir alim nə qədər böyük qeyrət sahibi olursa-olsun, heç bir böyük problemi həll edə bilməz. "Tək əldən səs çıxmaz" hikməti eyni dərəcədə elmə də aiddir. Adə- tən böyük kəşflərdən, dünya miqyaslı elmi nailiy- yətlərdən danışarkən gənclərin yadına qeyrət his- sini, milli iftixar hissini də salmağı unutmurlar. La- kin unudurlar ki, elm sosial hadisədir. Bizim elmi sahədə geri qalmağımız gənclərimizin intellektual potensialının və ya qeyrət hissinin zəifliyinə dəlalət etmir. Elm meydanı güləş meydanı deyil. Halbuki, müasir dövrdə hətta güləşdə və boksda da mübari- zənin taleyi rinqdə deyil, bundan xeyli əvvəl – pro- fessional məşqçi məktəbinin müntəzəm fəaliyyətin- də, kadrların seçilməsi və tərbiyəsi prosesində həll olunur. Elm üçün kadr hazırlığı nəinki aspirantura- dan və ya ali məktəbdən, hətta lap orta məktəbdən, bağçadan başlanır. Ona görə də, milli elmi kadrların Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri - 140 - həqiqi yüksəlişini görmək istəyənlər təhsil sistemin- də sağlam sosial-mənəvi mühit yaradılması işindən başlamalıdırlar. Lakin burada çox ciddi əks əlaqə də var. Təhsil sistemindəki vəziyyət də öz növbəsində elmi kadrların intellektual və mənəvi inkişaf səviy- yəsindən asılıdır. Ona görə də, təhsil siyasətinin tə- məlində sağlam elmi mühit yaradılması durmalıdır. Hər hansı bir sahədə atılan yeni bir addım bir ba- taqlıqdan başqa bataqlığa, bir xaosdan başqa xaosa gətirib çıxarmasın deyə ciddi elmi prinsiplərə əsas- lanmalıdır. Hazırda elmi, xüsusən ictimai elmləri təmsil edən adamlardan böyük əzmkarlıq, vətəndaş- lıq və qeyrət tələb olunur. Lakin bu hələ azdır. Elmi işçilərin ciddi meyar əsasında, prinsipial surətdə se- çilməsi, sağlam qüvvələrin səfərbər edilməsi, onlara qayğı göstərilməsi, elmin təşkilati strukturunun tək- milləşdirilməsi daha böyük səriştə, daha böyük və- təndaşlıq və qeyrət tələb edir. Respublikamızın gənc cəmiyyətşünas alimləri üçün elmi tədqiqat mərkəzləri açmağa, yeni təşkilati forma fikirləşib tapmağa vadar edən də ilk növbədə elmi mühitə olan ehtiyacdır. Zira şəxsiyyət sosial mühitin məhsulu olduğu kimi alim də elmi mühitin məhsuludur. Təəssüf ki, gənclərimiz məhz bu sarı- dan korluq çəkir, əsil elmi şəraitdə işləmək üçün xa- rici ölkələrin məşhur mərkəzlərinə ezam olunmağa çalışır, hansı isə qrantın, sponsorun sayəsində məş- hur bir alimin laboratoriyasına, məktəbinə "düşmə- Elm və təhsil - 141 - yi" üstün tuturlar. Lakin belə əlaqələr müvəqqətidir və respublikamızda tədqiqatları əsas, mərkəzi prob- lemlərə yönəltməyə, yerli elmi məktəblər yaratmağa kömək etmir. Bu mənada aspirant və doktorantların, ali təhsilli kadrların kənarda hazırlanması vəziyyət- dən əsil çıxış yolu deyil. Hamısı birdir, onlar da as- pirantlar kimi qayıdıb elmi mühitdən əsər-alamət ol- mayan bir şəraitə düşürlər və yaranmış ziya qığıl- cımları şölələnmək və başqalarının da yolunu işıq- landırmaq əvəzinə tədricən sönür. Bu tədbirlər yal- nız o zaman səmərə verər ki, respublikanın özündə elmi fikir ocağı olsun, necə deyərlər, "ümumdünya standartı" səviyyəsində elmi məktəblər olsun. Onda hər bir qığılcım elm ocağının daha da şölələnməsinə səbəb olar. Sual oluna bilər: Deyək ki, ictimai problemlər elmi şəkildə öyrənildi, bəs əldə olunan biliklər is- tifadə olunacaqmı və kim tərəfindən? Axı, bilmək azdır, tətbiqin özü də xüsusi professional mədəniy- yət və təşəbbüskarlıq tələb edir. Real iş elmi bilik- lərdən tətbiqi biliklərə, ondan isə əməli vərdişə keç- məyi nəzərdə tutur. Hər bir sahədə düzgün texnolo- giyaya, xüsusi metodikaya əsaslanan əməli vərdişlər əldə etmək çox çətindir. İctimai elmlərin tətbiq sahəsi daha çox cəmiy- yətin elmi əsaslarla idarə olunmasını əhatə edir. İn- diyədək bütün elmlər içərisində tətbiq üçün ən az rəhbər tutulan məhz ictimai elmlər olmuşdur. Öy- Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri - 142 - rənmək və tətbiq olunmaq hüququ bu elmlərin əlin- dən alınmış və təbliğat funksiyası ilə əvəz edilmiş- dir. Ona görə də, ən yüksək diletantizm məhz idarə- etmə sahəsində özünü göstərir. Rəhbərlik etməyə can atanlar rəhbərlik işinin yüksək professional ha- zırlıq tələb etdiyini və bu sahədə ictimai elmlərlə ittifaqın zəruri olduğunu unudurlar. Unudurlar, çün- ki uzun illər ərzində idarəetmə sistemində təşəbbüs- karlıq, müstəqillik onsuz da istisna olunurdu. Ona görə də, əksinə, rəhbərlik işlərinə elmə arxalanan, yaradıcı, təşəbbüskar adamlar əvəzinə, yaxşı icra- çılar cəlb olunurdu. Onlar sadəcə olaraq yüksək rüt- bəli rəhbərlərin – yuxarının göstərişi əsasında fəaliyyət göstərirdilər. Onların elmi biliyə ehtiyacı yox idi. Bu ənənə hələ tam aradan götürülməmişdir. Ona görə də, bizim vəzifəmiz yalnız yığılıb qalmış ictimai problemlərin səbəblərini, mahiyyətini üzə çıxarmaq və onların həll yollarını tövsiyə etməkdən ibarət ola bilməz. Biz həm də bu tövsiyələrin hə- qiqətən nəzərə alınması, həyata keçirilməsi işində elm adamlarının özünün iştirakını nəzərdə tuturuq. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|