16
şərtidir. Son illər ərzində xammalın ümumi istehlakında artım nəzərə çarpır.
Sahələrdə texniki irəliləməyə xərclərin artması xammalın istehlakının şiddətli
artmasının nəticəsi oldu və onların kapital həcminin artımına gətirib çıxardı. Belə
tendensiya
resursqənaətedici
texnologiyaların
hazırlanması,
tətbiqi,
konstruksiyaların material tutumunun azalması və xammalın təkrar istifadə
texnologiyalarının tətbiqi ilə bağlıydı. Bu şəraitdə məhsul keyfiyyətinin artırılması
resurslara rasional münasibətin ən əhəmiyyətli istiqamətlərindən biri oldu. Bu
halda nəzərə almaq lazımdır ki, məhsul keyfiyyətinin artırılması ikiqat rol
oynamağa başladı. Birincisi, məhsul daha çox uzunömürlü və təmirəyararlı ola
bilər ( yəni əvəzetməsiz daha çox uzun müddət ərzində müəyyən ehtiyacı təmin
etmək). İkincisi, belə məhsulun istismarı daha çox qənaətli olur. Bu səbəblərə görə
son illərdə bəşəriyyət xammalın çıxardılmış maksimal effektiv istifadəsinə səyləri
yönəldir, həmçinin məhsul keyfiyyətinin artırılması üçün istehsal və məhsulun
istismarı vaxtı xammala qənaət etməyə icazə35 verən yolları qəbul edir. Məsələn,
avtomobillərin istismarı vaxtı yanacaq iqtisadiyyatı son 15 il keyfiyyətin
artırılmasının əsas istiqamətlərindən biri idi. Nəticədə bu illər ərzində ABŞ-ın,
Yaponiyanın və Avropanın avtomobillərində yanacağın işlənməsi 30-40% azaldı.
Nəticə kimi, xammal resurslarının məhdudluğu bir sıra məhsulun keyfiyyətinin
artırılmasının əsasını yaratdı [1,2,3,4] . Daxildə onun rəqabətqabiliyyətinin və
beynəlxalq bazarların qiymətləndirilməsi məhsulun keyfiyyətinin rolunun
dəyişilməsində üçüncü ciddi şərt oldu. Məhsulun keyfiyyətinə münasibətin belə
dəyişikliyi hər şeydən əvvəl, bazarın doyulmasının və xammal resurslarının
məhdudluğunun nəticəsi oldu. Bundan başqa, keyfiyyət müasir təcrübədə
rəqabətqabiliyyətinin təminatının sərbəst amili kimi çıxış edir. Buna görə müasir
şəraitdə məhsul keyfiyyətinin artırılması və satışdan sonraki xidmətin təşkili
zamanı üstün tutulan ən əhəmiyyətli amil alıcıdır. Bu şəraitdə bazarda
müvəffəqiyyətin nailiyyətində keyfiyyətin artırılması obyektiv prosesdir və hər
müəssisənin fəaliyyətinin əsas məqsədi olur. Aşağı keyfiyyətli məhsuldan
istifadədən iqtisadi nəticələrin kəskin böyüməsi keyfiyyətin yüksəldilməsinin
17
dördüncü şərtidir, hansı ki, məhsulun istehsal-texniki təyinatı haqqında xüsusilə
söhbət gedir. Bu, hər şeydən əvvəl, müasir istehsalın kompleks xarakteriylə
bağlıdır, hansı ki, ayrı-ayrı məmulatın imtinası ağır maliyyə itkiləriylə istehsal-
texniki kompleksi işləməqabiliyyəti olmayan edir. Həmçinin keyfiyyətsiz
məhsulun tətbiqindən insanların və ekologiyanın təhlükəsizliyinə aid sosial
nəticələrin əhəmiyyətinin böyüməsi keyfiyyət rolunun artımının səbəbidir. Bizim
həyatımızın texnikayla doldurulması bütovlükdə ekoloji vəziyyətə və cəmiyyətin
təhlükəsizliyinə onun təsirini əks etdirən məhsulun keyfiyyət xarakteristikalarına
münasibətin yenidən baxılmasına səbəb oldu. Göstərilən obyektiv ilkin şərtlər
istehsalın təşkilində və konkret müəssisələrdə keyfiyyəti idarəetmədə ciddi
dəyişikliklərin keçirilməsi ehtiyacına şərt qoydu. Bazar iqtisadiyyatında işləyən
müəssisələr beləliklə ancaq təklif edilən məmulatların və xidmətlərin
keyfiyyətlərinə deyil, hər bir işçinin fəaliyyətinə aid olan keyfiyyət sahəsində
siyasəti işləyib hazırladılar. Siyasətdə konkret müəssisə36 üçün işin keyfiyyəti və
keyfiyyətin təminat sistemi aspektlərinin standartlarının səviyyələri aydın təyin
edilir. Bu halda verilmiş məhsulun keyfiyyəti verilmiş müddətə, verilmiş həcm və
münasib qiymətlə istehlakçıya təqdim olunmalıdır. Yaxın vaxtlara qədər hesab
edilirdi ki, keyfiyyətlə xüsusi bölmələr məşğul olmalıdır. Bazar iqtisadiyyatına
keçid keyfiyyət nailiyyətinə bütün xidmətlərin səyləri yönəldilmiş olmalıdır hesab
edən keyfiyyətdə yüksək nailiyyət əldə etmiş dünyanın aparıcı şirkətlərinin
təcrübəsinin öyrənilməsi ehtiyacına səbəb oldu. Kompleks anlayış, servis
xidmətinin keyfiyyətini daxil edən keyfiyyət mədəniyyəti, hesabat sənədləşməsinin
keyfiyyəti, istehsal əməliyyatlarının icra edilməsinin keyfiyyəti və başqaları çıxdı.
Satış bazarları üçün mübarizədə əhəmiyyətli alət olaraq, keyfiyyətin artırılması
malın rəqabətə davamlılığını təmin edir. O məhsulun texnoloji səviyyəsi və
funksional, sosial, estetik, erqonomik, ekoloji xüsusiyyətləri vasitəsilə istehlakçı
üçün malın faydalılığı durur. Bu halda rəqabətə davamlılıq istehlakçının
sorğularını, həmçinin uyğun olan xərclərlə malın istehlakını təmin edə bilən malın
keyfiyyəti və dəyər xüsusiyyətlərinin məcmusuyla təyin edilir. Keyfiyyətin
18
artırılmasının mənası kifayət qədər müxtəlifdir. Bu problemin həlli sahələr
arasında və sahələrin daxilində yeni və proqressiv nisbətləri təyin etməyə imkan
yaradacaq. Bu nisbətlərə məhsulun istehsalat texnikasının təkmilləşdirilməsi və
onun əlverişliliyinin artımı yolu ilə nail olmaq olar. Məhsulun keyfiyyətinin
artırılması istehsal təyinatının və ya xalq istehlakı məmulatlarının istehlak
xüsusiyyətlərinin
istənilən
yaxşılaşmasında
ifadə
edilir.
Məmulatların
keyfiyyətinin təməli planlaşdırma vaxtı qoyulur, istehsal prosesində təmin olunur
və istismarda dəstəklənir. Buna görə keyfiyyətin yaxşılaşması problemi - bu
kompleks problem olmaqla, yeni materialların və proqressiv texnologiyanın
tətbiqi, kadrların ixtisasının artırılması, birləşdirilmiş əlaqələr sisteminin
yaxşılaşması, məmulatların konstruksiyalarının təkmilləşdirilməsi və başqaları
əsasında həll edilir. Məhsulun keyfiyyətinin artırılması üzrə yolları müəyyən
etməzdən və tədbirləri hazırlamazdan əvvəl keyfiyyəti müəyyən edən amilləri
dəqiqləşdirmək lazımdır, məsələn, məhsulun xarakteristikalarının yaxşılaşmasında
müxtəlif kateqoriyalı işçilərin rolu və başqalarını. Həmçinin anket sorğusu və fərdi
söhbətlər vasitəsi ilə keçirilən xüsusi seçilən yoxlamaların materialları da
faydalıdır. Belə, xüsusi müainə prosesində təyin edilmişdir ki, təxminən beş
qüsurdan biri əsasən təcrübənin çatışmazlığına görə işçilərin günahı üzündən
buraxılır. Soruşulmuşların fikrincə, hadisələrin 80 %-i istehsalın özünün
çatışmazlıqlarıyla yaranır ki, xüsusilə hazırlama və məhsulun keyfiyyəti üçün
dəstək sistemlərin tətbiqi vaxtı nəzərə almaq əhəmiyyətlidir. Administrasiya
işçiləri həvəsləndirərək keyfiyyətin artırılmasını stimullaşdırmağa çalışır, halbuki
yaranan qüsurlar onlardan asılı olmur [2,3,4]. Onların əhəmiyyətinin azalması
müddətində qüsurların səbəbini yoxlanmış müəssisələr üzrə növbəti sırada
yerləşdirdilər: avadanlığın natamamlığı, alət, texnoloji proses; çatışmazlıqlar
şəraitində və iş yerində əməyin təşkili; məmulatın konstruksiyasının natamamlığı,
texniki sənədlərin qeyri-dəqiqliyi; plan tapşırıqlarının ustalar tərəfindən verilməsi
vaxtı səhvlər; ustanın və ya texnoloqun köməyinin yoxluğu; başqa işçilərin
səhvləri; aşağı keyfiyyətli xammal; detalın keyfiyyətinin yoxlanması üçün vaxtın
Dostları ilə paylaş: |