6
S
ənin qayğın qoy birinci Başlanğıc
olsun, sonsuzluq v
ə ona oxşar, həm də
meyarlar, o m
əqsədə xidmət etsinlər ki,
biz o mövzunu müzakir
ə edirik.
Epikürün Pifokla m
əktubundan
ƏSASLAR
Oxuculra t
əqdim olunan bu kitab Kainatın bioqra-
fiyasına həsr olunmuşdur. Kainatda baş verən prosesləri
d
ərindən dərk etmək üçün sərrast təxəyyülə, yanaşma
üsuluna üstünlük veril
mişdir.
Kainatın dinamik görünüşü ciddi elmi əsaslara söykə-
n
ərək, əvvəlki modellərdən xeyli fərqlənir. Biz qəbul edirik
ki, dünya sabitl
əri (c-relyativist sabiti, G-cazibə sabiti, h-
Plank sabiti, T-mütl
əq temperatur) həqiqətən ümumdünya
sabitl
əri olub, ilk Başlanğıcdan bu günə kimi Kainatın hər
bir sah
əsi üçün eynidir. Biz artıq elmdə qərarlanmış dünya
sabitl
ərindən istfadə etməklə Kainatın dinamik, və daha
sonra parametrik modelini formal
laşdıra bilərik.
Kosmoloji t
ədqiqatlar göstərir ki, Kainat təqribən 15-
20 milyard il bundan
əvvəl yaranmışdır. Kainatda gedən
prosesl
əri başa düşmək ücün çox mühüm rol oynayan dünya
7
sabitl
əri axırıncı 300 ildə böyük mütəffəkkirlərin səyləri
n
əticəsində kəşv olunmuşdur.
Biz bu işimizdə sadə bir anlamla cGhT-nəzəriyəsinin
əsaslarını (dünya sabitləri nəzəriyyəsi) şərh etməyə və
Kainat dina
mikasının qanunlarını əsaslandırmağa çalışa-
cayıq. Problemlərin çətinliyini nəzərə alaraq, mən Başlanğıc
nöqt
əsinin mövcudluğunu qəbul edir və fərz edirəm ki, za-
man, miqyas v
ə energetika baxımından Kainatda cərəyan
ed
ən bütün proseslər məhz Başlanğıc nöqtə, dəqiq desək,
sinqulyar nöqt
ədən başlayıbdır. Biz Kainata bütövlükdə
baxır və Başlanğıcı sinqulyar nöqtədən sonra qəbul edirik.
Biz bilmirik ki, Başlanğıca qədər nə olub, yəqin ki, nə isə
olub, amma biz onun n
ə olduğunu dəqiq bilmirik, belə ki,
bizd
ə alınacaq nəticəni nə ilə isə müqayisə etməyə imkan
ver
ə biləcək bir metrika yoxdur.
M
ən dünya sabitlərindən istifadə edərək, Kainat dina-
mika
sının birinci qanununu formulə etdim. Kainat dinamika-
sının birinci qanunu - Başlanğıc haqqında qanun öz ifadəsini
kvazisinqulyar n
əzəriyyədə tapır. O vaxt zaman, məkan,
kütl
ə, temperatur, və s. plank vahidlərində idi. Əsas məsə-
l
ələrdən biri də budur ki, təbiətdə fundamental qüvvələr
kompleksini n
əzərə almadan, qarşılıqlı əlaqələri əsla başa
düşmək olmaz. Kainat dinamikasının əsaslarını yaratmaq
üçün ümumi n
əzəriyyənin də yaradılması vacibdir. Mən
8
fikirl
əşirəm ki, təbiətdə mövcud və elmə məlum olan bütün
qüvv
ələrin sintezindən istifadə edim və həm də nəzərə alım
ki, burada h
əmin qüvvələrin bir-birinə qarşılıqlı çevrilmə-
l
ərdən söhbət gedir.
Kainat dinamikasının ikinci qanunu elə bu əsasla ya-
radılmışdır. İkinci qanun - zaman, məkan və enerjnın (kütlə)
Plank vahidl
ərindən başlayaraq sonadək hesblanmasıdır.
İkinci qanundan istifadə edərək, biz göstəririk ki, təbiətdə
fundamental qüvv
ələr, cazibə və ətalət kütlələri mənaca
eynidir, y
əni biz bütün qüvvələrin Kainatın kütləsinə nisbə-
t
ən eyniliyini üzə çıxarırıq.
Bundan sonra biz Kaina
tda baş verən eynilik, izo-
tropiya, simmetriya v
ə uyğunluq proseslərinə öz anlamımızı
veririk. Bizim yaratdığımız nəzəriyyə həqiqətən sadədir, o
açıq və simmetrikdir, eyni zamanda Kainatın bütün təkamü-
lünün t
əsvirini yaratmağa imkan verir. Kainat dinamikasının
üçüncü qanunu Kainatda ged
ən dinamik proseslər haqqında
qanun, Kainatın bütün sahələrini (və yaxud demək olar ki,
bütün)
əhatə edir.
Hörm
ətli oxucu! Burada Sizinlə bir fikrimi bölüşdür-
m
ək istəyirəm. Mənə elə gəlir ki, bir qanunlar toplusu ilə
K
ainatın gündəliyini dəqiq yazmaq olmaz. Əlbəttə, kosmo-
loji modellerd
ə belə bir məfkurə mövcuddur ki, Başlanğıcda
baş verən proseslər zaman keçdikcə dəyişir. Mənə elə gəlir
9
ki, Kainatda t
əsir göstərən qanunauyğunluqlar zamanca də-
yişdiyindən, Kainatın təyinedici parametrlərini keçmişə və
g
ələcəyə - ümumilikdə on dörd milyard ilə ekstrapolyatsiya
etm
ək mümkün deyil. Əlbəttə ki, Kainat dinamikasının
qanunları Kainatın Başlanğı, təkamülü, inkişafı və sonu
haqqında qanunlardır, Kainatda gedən eynilik, izotropiya,
simmetriya v
ə uyğunluq proseslərini əhatə edir. Lakin bu
qanun
ların nəticələrini eksperimental və nəzarət ölçmələrin
n
əticələri ilə müqayisədə bir sıra uyğunsuzluqlar alınır. Bu
zaman biz Kai
natın parametrik modelini (KPM) yaratdıq ki,
KPM Kainat
da baş verən proseslərin başqa proseslərlə
(cazib
ə, istilik, kimyəvi və s.) Kainat dinamikasının qanun-
ları ilə ifadə olunan əlaqəsini yaradır.
Dostları ilə paylaş: |