164
normalar davlat hokimiyati (rasmiy ma’nodagi huquq manbai) tomonidan
bevosita ishlab chiqiladi yoki tasdiqlanadi. Iqtisod bilan bevosita
bog‘lanmagan va istalgan tarixiy turdagi huquqning shakllanishi va
rivojiga sezilarli ta’sir etadigan omillar orasida vorislik
muhim aha-
miyatga molikdir. Ko‘rib chiqilgan mamlakatlarda eski huquqiy
ustqurmaning unsurlari qatorida «vorislik» maqomini belgilovchi musul-
mon huquqini ham kiritish mumkin. Zotan, u uzoq asrlar mobaynida
dunyoning mazkur mintaqasida
asosiy mavqeni egallab, yangi tarixiy
sharoitlarda huquqiy normalarni shakllantirishda muhim o‘rin tutmoqda.
Ayni paytda huquqiy vorisiylikka xos ayrim eski jihatlarning tugatilgani
yoki qisman saqlab qolingani oila huquqi sohasida namoyon bo‘ladi
1
.
Har qanday mamlakatning huquqiga huquqiy madaniyat, huquqiy
ong, huquqiy mafkura va ruhiyat ta’sir ko‘rsatadi. Huquqiy sabablar,
qarashlar, g‘oyalar huquqiy normalarni
shakllantirishning bevosita
mafkuraviy va ruhiy manbaidir. Shundan kelib chiqib, musulmon huquqi
o‘ziga xos mavqega ega. Musulmon huquqining normalari ham huquqiy,
ham axloqiy, ham diniy mazmunda namoyon bo‘lmoqda. Musulmon
huquqi, eng avvalo, umumiy diniy-axloqiy ta’minot, har
qanday qilmishni
baholashning mezoni, rasmiy ma’noda esa yirik huquqiy tariqatlar
asoschilari va ular tarafdorlari fikrlarining majmui, yuzlab huquqiy
adabiyotlarda nazariy jihatdan bayon etilgan asosiy huquqiy tamoyillar va
muayyan vazifaning yechimidir.
Musulmon huquqi hozirgi kungacha ommaga katta ta’sir o‘tka-
zayotgan din bilan uzviydir. Hozirgi zamon dinlari orasida, islom siyosat,
davlat va huquq bilan juda yaqin aloqadadir. Bu o‘rinda musulmon
huquqining vazifasi ushbu tuzilmalarni bir-biriga bog‘lashdan iborat.
Ayni paytda u hozirgi zamon Sharq mamlakatlarining huquqiy rivojiga
huquqiy mafkura va ruhiyat vositasida ta’sir etadi. Aytish mumkinki,
musulmon huquqining mafkuraviy ta’siri uning muayyan normativ
yo‘riqlarini qo‘llash doirasidan ancha kengdir. Hozirgi
tadqiqotchilarning
tasdig‘icha, muayyan xulq-atvor qoidalari emas, balki norma – tamoyillar
musulmon huquqining tag-zamini va eng barqaror qismidir. Ular barcha
davr va xalqlar uchun musulmon huquqining amal qilishini kafolatlaydi.
Inson huquqlarini tartibga solish va himoya qilish milliy huquqda
ham, xalqaro huquqda ham eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi.
Ayni vaqtda islom inson huquqlarini himoya qilish tizimi e’tibordan
chetda qolib kelmoqda va deyarli o‘rganilmagan. Holbuki, dunyoviy va
1
Ԕɚɪɚɧɝ
:
Dostları ilə paylaş: