463
ZEYNALOĞLU CAHANGĠR - tarixçi. A zərbaycanın qədim dövrlərdən 1920 ilə qədərki tarixin i əhatə edən
"Müxtəsər Azərbaycan tarixi (elmi-publisistik və tarixi kitab)" əsərini çap etdirmiĢdir (1924, Ġstanbul). Əsərdə Azərbaycan
Xalq Cü mhuriyyəti tarixi xüsusi fəsil kimi ayrıca verilmiĢdir (bax Cahangir Zeynaloğlu).
ZEYNALOV Behbudəli MəĢədi Hə mid oğlu (2.12.1899, ġuĢa - ?) - Azə rbaycan
Xalq Cü mhuriyyəti Parlamentin in xüsusi qərarına (bax Xaricə təhsil almağa göndərihn
azərbaycanlı tələ bələr haqqında qərar) əsasən, dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə
göndərilmiĢ tələbələrdən b iri. ġuĢa realnı məktəbin i b itirmiĢdir (1918). Parlamentin 1919 il 1
sentyabr tarixli qəra rına əsasən, təhsilin i nəqliyyat sahəsində davam etdirmə k üçün
Berlin Un iversitetinə (Almaniya) göndərilmiĢdir. A zərbaycanda sovet hakimiyyəti
qurulduqdan sonra xa ricdə dövlət hesabına təhsil a lan a zərbaycanlı tələbələ rin və ziyyətini
öyrənən Azərbaycanlı Tələbələr İttifaqının 1923-25 illər üçün məlu matında onun
təhsilinin bit məsinə 2 il qaldığ ı göstərilirdi.
ZEYNALOV Zeynal Eynal oğlu (1876, Ba kı ya xın lığ ında Əmircan kəndi - 1935,
Əmircan) - ictimai-siyasi xadim; 2-ci Dövlət Du masın ın üzvü. Ev təhsili almıĢdır. Mədən
qulluqçusu olan Zeynalov sosial-demokratlara qoĢulmuĢ, Bakı fəhlələrinin 1901-04 illərdəki
tətil və nü mayiĢlə rində iĢtirak et miĢ, Bala xanıda fəhlə lər arasında inqilab i iĢ aparmıĢdır.
Birinci rus inqilab ı (1905-07) döv ründə "Hü mmət" təĢkilatında, Ne ft Senayesi Fəhlələ ri
Ġttifaqında çalıĢ mıĢ, bolĢevik "Təkamü l" qəzetində əməkdaĢlıq etmiĢdir. 1907 ildə Bakı
quberniyasından 2-ci Dövlət Du masına seçilən Zeynalov dumada "Trudoviklər" fraksiyasına
daxil olmuĢdur.
1907 ilin apre l-may ayla rında Q.Xasanovla birlikdə Peterburqda "Du ma" qə zetini nəĢr
etdirmiĢdi. Qəzetdə Zeynalovun Bakı fəhlələrinin vəziyyətinə dair yazıları dərc edilirdi. Aclıq
çəkənlərə və iĢsizlərə kö mək məsələsinin mü zakirəsi zamanı Zeynalov onlara kö mək göstərmək
üçün vahid komissiya yaradılmasını toklif edərək b ildirmiĢdi ki, aclıq çəkənlər çö rəklə təmin
olunmasa, tətillərin qarĢısını a lmaq mü mkün olmayacaqdır. Zeynalov Du ma ü zvlərinə
müraciətində, onları fəh lələrə və aclıq çəkənlərə kö mək etməyə çağırırdı: "bütün bunlardan
sonra xalq sizi eşidəcək, xalq görəcək ki, siz onlar üçün işləmək istəyirsiniz, onda xalq da sizə işləmək imkanı
verəcəkdir". Aqrar məsələ mü zakirə olunarkən Zeynalov baĢçılıq etdiyi ə məkç i müsəlman fraksiyası ad ından çıxıĢ edərək,
Bakı quberniyası kəndlilərinin vəziyyəti ü zərində ətraflı dayanmıĢ və demiĢdi ki, onlar torpaq sahələrini heç bir qiy mətlə
almaq iqtidarında deyillər, torpaqları kəndlilərə pulsuz vermək lazımd ır. Du manın aqrar ko missiyasında. Bakı quberniyası
torpaqlarının neft və zavod tikililəri üçün kəndlilərin əlindən alın ması faktları barədə bəyanat vermiĢ, yerli torpaq
ko mitə lərinin yaradılması məsələsində trudoviklərə tərəfdar olmuĢdur. Fəhlə lər ilə sənayeçilər arasında saziĢ əldə
olunmasına kö mək edən tədbirlər hazırlan masını təklif etmiĢdir. A zərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bir
sıra təsərrüfat vəzifələrində çalıĢmıĢdır.
Əd.: S e y id za d ə D., A zərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar, B., 2004.
ZEYNALZADƏ Kərim Ġbadulla oğlu, K ə r i m Odər (1901, Bakı - 19.11.1981, Ġstanbul) - A zərbaycan mü-
hacirətinin görkə mli nü mayəndələrindən biri. Bakı tica rət litseyini bitirmiĢdir. Aprel işğalından (1920) sonra təzyiq və
təqibə məruz qalan Kə rim Odər Tiflisə. üç il sonra isə Türkiyəyə mühacirət et məyə məcbur olmuĢdur. Əvvəl xırda ticarət lə
məĢğul olan Kə rim Odər, sonralar bank sahəsində müxtə lif məsul vəzifə lərdə ça lıĢ mıĢdır. Rus, fransız, fa rs, alman, ingilis
dillərini bilən Kərim Odər "Azərbaycan" (Ankara) jurna lında fəal ə mə kdaĢlıq et miĢ, "Azərbaycan iqtisadiyyatı" adlı əsərin i
yazmıĢdır. Mühacirətdə Azərbaycanın istiqlalı, onun tarixin in, mədəniyyətinin, ədəbiyyatının tamn ması, təbliğ ed ilməsi
uğrunda fədakar mübarizə aparmıĢdır. Ölü mündən bir il sonra (1982) Ġstanbulda "Azərbaycan" adlı əsəri çapdan çıxmıĢd ır.
130-də k ə rəb, türk, a lman, rus, ingilis, sovet mənbələrindən bəhrələnən kitabda A zərbaycanın qədim za man lardan, sovet
hakimiyyəti illə ri də da xil o lmaqla , son dövrlərə qədərki tarixi, etnoqrafıyası, mədəniyyəti, me -marlıq, incəsənət, musiqi,
dil və ədəbiyyatı, ictima i və siyasi cərəyanları, ölkənin iqtisadi həyatı öz ə ksini tap mıĢdır. Kitabda xa lqın tarixində və
taleyində mühü m rol oyna mıĢ Ģ əxsiyyətlər barədə müfəssəl və maraq lı məlu mat lar verilir. M irzə Fətəli A xundzadə, Həsən
bəy Zərdabi, Əlimərdan bəy TopçubaĢov, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Əh məd bəy Ağaoğlu, Əli bəy Hüseynzadə,
Məhəmməd Had i, Hüseyn Cavid, Cəfə r Cabbarlı, Cə lil Mə mmədquluzadə, ġəhriyar, Səhənd, Sə məd Behrəngi və baĢqa
görkəmli xadimlərin xid məti yüksək qiy mətləndirilir.
ZƏHMƏTKEġ VƏ ĠS TĠS MAR OLUNAN XALQIN HÜQUQ BƏYANNAMƏSĠ -- Sovet dövlətinin əsas
prinsip və məqsədlərin i e lan edən konstitusiya aktı. Layihəsi V.İ.Lenin tərəfındən yazılmıĢ. 1918 il yanvarın 3 (16)-də
Ümu mrusiya Mərkəzi Ġcraiyyə Ko mitəsi tərəfındən qəbul edilmiĢdi. Müəssislər məclisinin bolĢevik fraksiyası yanvarın 5
(18)-də bəyannaməni Sovet hökumət i ad mdan mü zakirəyə təqdim etsə də, o, eser-menĢevik ço xluğu tərəfındən rədd
olunmuĢdu. Bəyannamənin layihəsi bəzi dəyiĢikliklərlə yanvarın 12 (25)-də Üçüncü