ÜNDƏricat ön söz
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.6 Bilik və münasibət
- Cədvəl 17
- Tütündən imtina
- Ġkincili tütün tüstüsü
- Əlçatanlıq və mövcudluq
24
bilik və münasibət – GYTS Azərbaycan, 2016. Cəmi Oğlan Qız Faiz (95% CI) Məktəblilər düşünür ki.… Tütün çəkməyə yeni başlayan insan üçün tütün çəkməyi tərgitmək çətindir 17.3 (14.2-20.9) 18.9 (15.1-23.4) 15.5 (11.9-20.0) Bayram, görüş və ya digər yığıncaqlarda insanların siqaret çəkməyi onların özlərini daha rahat hiss etməsinə təsir edir 25.1 (22.2-28.2) 26.5 (23.6-29.6) 23.3 (19.5-27.7)
17.3% məktəbli düşünür ki, tütün çəkməyə yeni başlayan insan üçün tütün çəkməyi tərgitmək çətindir, 25.1%-i (2011-ci ildə 27.6%) düşünür ki, bayram, görüş və ya digər yığıncaqlarda insanların siqaret çəkməyi onların özlərini daha rahat hiss etməsinə təsir edir. Cədvəl 17: Cinsi mənsubiyyətə görə 13-15 yaşlı məktəblilər arasında ikincili tütün tüstüsünə dair bilik və münasibət – GYTS Azərbaycan, 2016. Cəmi Oğlan Qız Faiz (95% CI) Məktəblilər düşünür ki,… Ətrafdakı insanların siqaret çəkməsi nəticəsində yaranan tüstü onların sağlamlığına zərərlidir 81.8 (76.6-86.0) 78.5 (73.8-82.5) 85.7 (79.7-90.1) Qapalı ictimai yerlərdə siqaretçəkmə qadağan edilməlidir 82.8 (79.9-85.3) 78.4 (74.9-81.5) 87.8 (84.5-90.5) Açıq ictimai yerlərdə siqaretçəkmə qadağan edilməlidir 80.0 (76.6-82.2) 76.4 (72.6-79.8) 84.3 (81.8-86.4)
Məktəblilərin 81.8%-i (2011-ci ildə 85.9%) düşünür ki, ətrafdakı insanların siqaret çəkməsi onların sağlamlığına zərər yetirir, 82.8%-i (2011-ci ildə 94.0%) qapalı ictimai yerlərdə, 80.0%-i isə acıq ictimai yerlərdə siqaretçəkmənin qadağan edilməsinin tərəfdarıdır.
25
4. M ÜZAKIRƏ 4.1 Nəticələrin icmalı Tütündən istifadə
Azərbaycanda, oğlanlar arasında daha çox, yəni 15.1% olmaqla, məktəblilərin 10.3%-i nə vaxtsa siqaret çəkib.
Hazırda (son bir ayda) tütün çəkənlərin sayı 7.3%, bu rəqəm oğlanlar üçün 11.6%, qızlar üçün 2.3% təşkil etmişdir.
Məktəblilərin 2.9%-i hazırda siqaret çəkir.
Evdə siqaret çəkənlərin sayı 13.4% təşkil etmişdir.
Hazırda hər gün siqaret çəkənlərin sayı 1%-dir.
Nə vaxtsa siqaret çəkənlərin 32.6%-i (əsasən oğlanlar) on yaşadək siqaret çəkməyə başlamasını qeyd etmişdir.
Heç vaxt siqaret çəkməyənlərin 8%-i növbəti il ərzində siqaret çəkməyə başlaya bilməsini vurğulamışdır. GYTS nəticələri Azərbaycanda orta məktəb şagirdləri arasında tütünçəkmənin yayılmasının hələ də yüksək olduğunu göstərir. Gənclər arasında siqaretçəkmə az yaşlı uşaqlara yönələn tütünə nəzarət qanunvericiliyi, siyasəti və müdaxilələrə dair səylərin lazımi dərəcədə olmaması şəraitində vəziyyətin yaxşılaşmamasını əks edən mühüm problemin mövcudluğunu vurğulayır. “Tütün və tütün məmulatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu tütün məmulatının istehsalı, idxalı və ticarətini tənzimləyir və tütün çəkilən yerlərə məhdudiyyətlər müəyyən edir. Qanunla tədris, tərbiyə, səhiyyə, sağlamlıq və mədəniyyət, habelə idman yarışları və kütləvi tədbirlərin keçirildiyi obyektlərdə siqaret çəkmək qadağandır. Lakin qadağaların tətbiq edilməsi kifayət qədər reallaşdırılmır və ya qanunda olan çatışmazlıqlar buna tam şərait yaratmır. Digər tərəfdən Tütünə qarşı mübarizə haqqında ÜST-nin Çərçivə Konvensiyasının 6-cı maddəsinin 1-ci bəndində xüsusi vurğulanır ki, qiymət və vergi tədbirləri əhalinin müxtəlif qrupları, xüsusən də gənclər tərəfindən tütünün istifadəsinin azaldılması yolunda effektiv və mühüm vasitədir. Tütün məmulatlarının qiymətinin bahalaşdırılması dövlət tərəfindən tütündən istifadənin azaldılmasına təsir göstərə biləcək ən səmərəli müdaxilədir. Öz növbəsində vergi tütün məmulatlarının qiymətinə təsir etmək baxımından dövlətin əlində olan ən güclü vasitədir. Vergilərin bütün tütün məmulatları üçün eyni olması tövsiyə edilir. Yüksək tütün vergiləri gənc və yeniyetmələri tütündən uzaq tutmağa imkan verir.
Hazırda tütün çəkən məktəblilərin 65%-i son bir il ərzində tütündən imtina üçün cəhd etmişdir.
Hazırda siqaret çəkənlərin 71.2%-i istədiyi vaxt siqaret çəkməyi tərgidə biləcəyini düşündüyünü qeyd etmişdir.
26%-i siqaret çəkməyi tərgitməklə bağlı nə vaxtsa mütəxəssisdən kömək və ya məsləhət aldığını qeyd etmişdir. 26
17.3% məktəbli düşünür ki, tütün çəkməyə yeni başlayan insan üçün tütün çəkməyi tərgitmək çətindir. Qeyd olunanlar yeniyetmələr arasında tütünçəkmənin azaldılmasına yönələn ictimai səhiyyə, təhsil və digər sahələrə aid müdaxilələrin hazırlanmasında nəzərə alınmalıdır. Ölkədə tütündən imtina üzrə yardım xidmətinin və qaynar xəttin yaradılması və yeniyetmələrin ehtiyaclarına uyğunlaşdırılması məsələləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Çərçivə Konvensiyasının 14-cü maddəsi dövlətlərin üzərinə tütündən asılılıq və tütündən istifadənin dayandırılması ilə bağlı tələbatın azaldılması üçün zəruri tədbirlər həyata keçirmək öhdəliyi qoyur. 14-cü maddənin həyata keçirilməsinin Rəhbər Prinsiplərində qeyd olunur ki, Çərçivə Konvensiyasının tərəfləri tütünçəkmədən imtina etməni motivasiya edən, eləcə də bu asılılığı tərgitmək istəyən tütün istifadəçiləri üçün lazımi dəstəyi təmin edən infrastruktur yaratmalıdırlar. Bu sahədə müvafiq siyasət qəbul edilməli, tütün asılılığından xilas olmaq üçün müvafiq müalicə xidmətləri mövcud olmalıdır.
Şagirdlərin 28.8%-i evdə tütün tüstüsünün təsirinə məruz qalıblar.
40.8%-i qapalı və 42.2%-i açıq ictimai yerlərdə tütün tüstüsünün təsirinə məruz qalıblar.
Məktəb binası daxilində və ya məktəbin həyətində kiminsə siqaret çəkdiyini 43.7% şagird görüb.
Yeniyetmələrin 82.8%-i qapalı ictimai yerlərdə, 80%-i isə acıq ictimai yerlərdə siqaretçəkmənin qadağan edilməsinin tərəfdarıdır. Ölkədəki tütünlə mübarizə səyləri təsiredici mexanizmlərin daxil edilməsi və ya mövcud tədbirlərin daha da inkişaf etdirilməsi, xüsusilə də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında qeyri-infeksion xəstəliklərlə mübarizəyə dair 2015-2020-ci illər üçün Strategiya” həyata keçirilməsi üzrə Səhiyyə Nazirliyinin Fəaliyyət Planı çərçivəsində mövcud qanunvericiliyin gücləndirilməsinə diqqət yetirməlidir. “Tütün və tütün məmulatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə heç də bütün ictimai və iş yerləri tütün tüstüsündən tam azad edilməyib. Qanun Azərbaycanda qapalı ictimai və ümumi iş yerlərində tütünçəkməni qadağan etsə də, müəyyən edilmiş yerlərdə siqaret çəkməyə icazə verir. Həmçinin İnzibati Xətalar Məcəlləsi yeni cərimələr təyin etsə və bir sıra əvvəlki cərimələri artırsa da bu cərimələrin tətbiq edilməsi mexanizmləri tam müəyyənləşdirilməyib və ya işlək deyil. Çərçivə Konvensiyasının 8-ci Maddəsi elmi araşdırmaların tütün tüstüsünün təsirinin ölüm, müxtəlif xəstəliklər və əlilliyə səbəb olduğunu birmənalı şəkildə sübut etdiyini vurğulayır. Ölkə qanunvericiliyi, xüsusilə də “Tütün və tütün məmulatı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 21-ci maddəsi bir sıra yerlərdə siqaret çəkməyi istisnalarla qadağan edir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinin Çərçivə Konvensiyasının 8-ci maddəsinə tam uyğunluğunun təmin edilməsi və 100%-lik tüstüsüz mühit yaradılması üçün bütün qapalı məkanlarda siqaret çəkilməsi istisnalar olmadan qadağan edilməlidir.
Siqaret çəkən məktəblilərin 75.2%-i axırıncı dəfə çəkdikləri siqareti mağazadan alıblar (əsasən oğlanlar).
Hazırda siqaret çəkən 64.8% məktəbliyə (əsasən oğlanlar) satıcı tərəfindən yaşlarının az olduğuna görə siqaret satmaqdan imtina edilməyib. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|