T.Ş. Salavatov, M.Ə. Dadaş-zadə, X.İ. Dadaş-zadə “ yeralti hidravliKA” fənnindən mühazirə konspekti

1.3. Süzülmə qanunları

Süzülmə qanunları maye , qazın və onların qarışıqlarının məsaməli mühitdə hərəkətinin öyrənilməsinin təşkil edir. Təzyiq qradienti ilə süzülmə sürətli arasındakı asılılıq süzülmə qanunu adlanır və aşağıdakı kimi ifadə olunur,yəni

Məsaməli mühitdə süzülmə çox mürəkkəb şəraitdə baş verdiyindən süzülmə sürətinə bir çox quvvələr, belə ki, məsaməli mühit ilə hərəkət edən sistemlin qarşılıqlı təsirindən yaranan sürtünmə, ətalət , ağırlıq qüvvəsi , səthi gərilmə, kapillyar təzyiq qüvvəsi – P_k və s. təsir edir.Sürtünmə qüvvəsi dedikdə(özlülük - ); ətalət qüvvəsi (sıxlıq - ); ağırlıq qüvvəsi (xüsusi çəki - ); səthi gərilmə ( ) başa düşülür.Bütün bunlarla yanaşı ,süzülmə sürətinə məsaməli mühiti təşkil edən süxur dənəciklərinin diametri (d₁, d₂, d₃...d_n), temperatur (T), islanma bucağı -  və s. göstəricilər təsir edir. Ən başlıca hərəkətetdirici qüvvə isə P/l – yəni təzyiq qradientidir. Beləliklə, süzülmə sürəti üçün
 =  ( , , , , , T, , d₁, d₂...d_n) (1.10)
asılılığını yaza bilərik.
İndi isə (1.10) asılılığını aşağıdakı hallar üçün alınmasına baxaq:
Fərz edək ki, izotermik posesdə ,yəni (T = const) halında hərəkətə əsas təzyiq və sürtünmə qüvvələri təsir edir. Onda izotermik poses üçün (1.10) ifadəsi
 =  ( , , d₁, d₂...d_n) (1.11)
kimi yazılar.
Bu halda təzyiq qüvvəsi F₁() sürtünmə qüvvəsinin F₂() dəfinə sərf olunduğundan
F₁() = F₂() və (1.12)
olacaqdır.
Onda /  ya vahidə bərabər, ya da ölçüsüz kəmiyyət olmalıdır.  və d₁ parametrlərindən istifadə etməklə aşağıdakı ifadəni alarıq

Burada A – ölçüsüz sabit kəmiyyətdir. Buradan da süzülmə sürəti üçün


; (1.13)
yazmaq olar.
Ətalət qüvvələrinin özlü qüvvələrə nisbətən çox böyük olduğu halda isə (1.10) asılılığı belə ifadə olunar

 =  ( , , d₁, d₂...d_n) (1.14)