Toshkent moliya

Davr xarajatlari auditini tashkil kilish va utkazish

Respublikamizda audit bozori barkaror rivojlanayotgan sunggi yillarda iktisodiyotni modernizatsiyalash va diversifikatsiyalash jarayonlariga aloxida eʼtibor berilmokda. Zero, auditorlik xizmatiga bulgan extiyoj yildan-yilga oshib borayapti.

Uzbekistonda auditorlik faoliyatini xam rivojlantirish va xalkaro standartlar asosida tashkil etish davr talabiga aylanmokda. Auditorlik faoliyatining rivojlanishi va buxgalteriya xisobi tizimini takomillashtirishning xozirgi boskichi milliy va xalkaro standartlarning uzaro muvofikdigi masalalarini oldingi uringa chikardi va ularning dolzarbligi ushbu ikki (auditning xalkaro standartlari va moliyaviy xisobotning xalkaro standartlari) standartlarni amaliyotga joriy etishni takozo etdi. Taʼkidlash joizki, Uzbekiston Respublikasining “Auditorlik
40
faoliyati tugrisida”gi ^onuni bilan auditning xalkaro standartlarini kullash uchun kulay sharoit yaratilgan.
Uzbekistonda milliy audit standartlarini xalkaro standartlarga muvofiklashtirishga doir eʼtiborga molik vazifalar amalga oshirilishiga karamay, xozirgi davrda auditorlik amaliyotida auditorlik tekshiruvini rejalashtirish, utkazish va yakunlash jarayonida uz yechimini kutayotgan kator muammolarni bartaraf etish, ularning nazariy va uslubiy asoslarini takomillashtirish dolzarb va davr talabi xisoblanadi. Jumladan, bugungi kunda bunday muammolar tarkibiga buxgalteriya xisobi va auditorlik faoliyati buyicha amaldagi meʼyoriy-xukukiy xujjatlar talablarining auditorlik amaliyotida talab darajasida kullanilmayotganligi, Respublikamiz va xorij olimlari ilmiy tadkikotlari va konun xujjatlarida audit boskichlarining uslubiy jixatlari tulik va anik bayon etilmaganligi, auditorlik tekshiruvi natijalarini audit ish xujjatlarida umumlashtirish, baxolash va takdim etish jarayonining amaldagi talablarga tula javob bermasligi, audit ish sifatini nazorat kilish va auditorlik tashkiloti faoliyat samaradorligini baxolash uslubiyatini xalkaro standartlar talablari darajasida ishlab chikilmaganligi, milliy audit standartlari talablarini auditorlik faoliyatini tartibga soluvchi boshka meʼyoriy xujjatlar va xalkaro standartlar yoki ilgor xorij tajribasi talablariga tulik mos kelmasligi, auditorlik tashkilotlarida xalkaro standartlar asosida auditorlik tekshiruvini tashkil etish va utkazish amaliyotining talab darajasida emasligi masalasi kabilarni kiritish mumkin.²²
Xalkaro standartlarga utish aksiyadorlik jamiyatlari mutaxassislari va auditorlarning uzlarida muayyan amaliy kunikmalar va nazariy tayyorgarlik bulishini talab kiladi. Maʼlumki, barcha faoliyat uni rejalashtirishdan boshlanadi. Rejaning tugri tuzilishi uni samarali tashkil etilishi bilan izoxlanadi. Shu singari, davr xarajatlari auditini rejalashtirish
jarayoni xam “Auditni rejalashtirish” deb nomlangan

3. sonli auditorlik faoliyatining milliy standarti asosida tartibga

   
   

48
solinadi. (2.3-jadval) Shuningdek, auditorlik tekshiruvlari kam vakt talab kilishi va iktisodiy tejamkor bulishida rejaning optimal tuzilishi talab etiladi. Buning uchun esa, davr xarajatlari auditini rejalashtirishning maksadi, uning boskichlarini tulik urganish, undagi muammolarga xolisona baxo berish, ularni bartaraf etish asosida rejalashtirish jarayonini takomillashtirish zarur.
2.3-jadval