Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali farmakognoziya

 

Baliq skleti sxemasi asosida mavzuni mustaxkamlang 

 (Muammoni aniqlang va sablarni toping) 

 

 

 

 

 

       МУАММО 

---

 

 

 

 

 

Ishning  borish  tartibi: 

1  g  yog’  +  10  ml  efir  +  10  ml  spirt  +  f.f 

















)

1

,

0

(

н

NaOH

ёки

KOH

  30  sekund  ichida  o’zgarmaydigan  pushti  rangga  kirguncha 

titirlanadi.  

O’simlik yog’larining kislotali soni quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:  

 

P

V

С

К

61

,

5







 

V

 - titirlashga ketgan ON ni ml miqdori (0,1 n) 

R

 - yog’ni g. miqdori 

5,61 - titrlashga ketgan 1 ml ishqor tarkibidagi KON ni 

(0,1N) milligramm miqdori. 

 

 

Olingan natijalar quyidagi jadvalga to’ldiriladi. 

 

№ 

O’simlik yog’lari 

Kislota soni 

1. 

Paxta yog’i 

 

2. 

Kungaboqar yog’i 

 

3. 

Zig’ir yog’i 

 

4. 

Bodom yog’i 

 

5 

Kanakunjut yog’i 

 

6 

Makkajo’xori yog’i 

 

7. 

Kunjut yog’i 

 

 

Olingan natijalar bo’yicha xulosa yoziladi. 

 

 

b) Kanakunjut, bodom, zig’ir, kunjut, makkajo’xori va kungabaqor moylarining yod 

sonini aniqlash. 

Yod  soni  deb,  100  g  yog’  tarkibidagi  to’yinmagan  yog’  kislotalarining  qo’sh  bog’larini 

to’yintirish uchun ketadigan yodning g miqdoriga aytiladi. Reaktsiya quyidagi ko’rinishda amalga 

oshadi: 

CH

3

-CH

2

-CH≈CH-CH

2

-COOH+J

2

→CH

3

-CH

2

-CH-CH-COOH 

to’yinmagan yog’ kislotasi 

Yog’  glitseridlarini  tashkil  etgan  yog’  kislotalar  tarkibida  to’yinmagan  bog’lanishlar 

kancha ko’p bo’lsa, ularni to’yintirish uchun shuncha ko’p galoidlar sarf etiladi, shu bilan birga 

yod  soni  ham  kattalashadi.  Agar  yog’  kislotalar  to’yinmagan  qo’shbog’lar  hisobiga  oksidlansa, 

yoki  yog’larga  boshqa  aralashmalar  (mineral  yog’lar,  parafin)  qo’shilgan  bo’lsa,  yod  soni 

pasayadi. Har xil guruhdagi kuriydigan yoki qurimaydigan yog’ bir-biriga aralashib ketganida ham 

yod sonining miqdori o’zgaradi. Suyuq moylarning tarkibida to’yinmagan yog’ kislotalari qancha 

ko’p bo’lsa, shuncha sifati yaxshi bo’ladi. Zig’ir va kunjut moylarida boshqa moylarga nisbatan 

yod soni yuqori bo’ladi. Xulosa kilib aytganda, yod soni yog’larning qaysi guruxga mansubligini, 

---

tozaligini aniqlashda va identifikatsiya kilishda katta ahamiyatga ega. 

Davlat  standarti  bo’yicha  yog’lar  yodli  soni  quyidagilardan  kam  bo’lmasligi  zarur: 

kungaboqar yog’i –104-144, bodom yog’i – 93-102, kanakunjut yog’i – 82-88.

  

Ish uchun kerakli asbob-uskuna va reaktivlar: 

kimyoviy stakanlar, o’simlik  yog’lari, 

distillangan suv, 96% etil spirt, yodning 0,1 n spirtdagi eritmasi, 1% kraxmal eritmasi, natriyning 

tiosulьfat (Na

2

S

4

O

6

) 0,1 n eritmasi. 

Ish  tartibi:

  Stakanga  0,1-0,2  g  yog’  (tajriba  sifatida),  boshqa  stakanga  0,1-0,2  g 

distillangan  suv  (nazorat  tarzida)  solinadi.  So’ngra  ikkala  stakanga  5  ml  96%  li  etil  spirtidan 

qo’shib  aralashtiriladi.  Uning  ustiga  yodning  0,1  n  spirtdagi  eritmasidan  5  ml  solinadi  va 

aralashtirib  15  minut  qoldiriladi.  So’ngra  ikkala  stakanga  1%  li  kraxmal  eritmasidan  1  ml  dan 

solinadi  va  natriyning  tiosulьfat  (Na

2

S

4

O

6

)  ning  0,1  n  eritmasi  bilan  ko’k  rang  yo’qolguncha 

titrlanadi.  

0,1 n 1 ml yod eritmasi o’z tarkibiga 0,01269 g yod saqlaydi.  

Yodli son quyidagi ifoda  yordamida aniqlanadi.  

 

𝑺 =

(𝑩 − 𝑨) · 𝟎, 𝟎𝟏𝟐𝟔𝟗 · 𝟏𝟎𝟎

𝒂

 

Bu yerda:  

C –yog’larning yodli soni, % 

B – nazoratni titrlash uchun ketgan natriy tiosulьfat miqdori, ml 

A – tajribani titrlash uchun ketgan natriy tiosulьfat miqdori, ml 

0,01269 – 0,1 normalli yod eritmasining 1 ml da erigan yodning g miqdori 

100 – 100 g yog’ hisobi 

a – tajriba uchun olingan yog’ miqdori, ml 

Tajriba davomida kuzatilgan va olingan ma’lumotlar quyidagi jadvalga to’ldiriladi. 

 

№ 

O’simlik yog’lari 

Yod soni 

1. 

Paxta yog’i 

 

2. 

Kungaboqar yog’i 

 

3. 

Zig’ir yog’i 

 

4. 

Bodom yog’i 

 

5 

Kanakunjut yog’i 

 

6 

Makkajo’xori yog’i 

 

7. 

Kunjut yog’i 

 

 

Topshiriq: Tezkor –so’rov savollari. 

1. Lipidlar nima?  

2. Lipidlarning guruhlanishi ayting. 

 3. Yog’larni tibbiyotda ishlatilishi.  

4. Issiq va sovuq usulda olinadigan yog’lar va ularni aniqlash yo’lini tushuntiring.  

5. Yog’lar tarkida sovun aralashmasi qanday aniqlanadi?  

6.  Yog’larning  kislota  va  yod  sonining  ahamiyati  nimada,  ularni  aniqlash  yo’llarini 

tushuntiring. 

 

 

---

“

Romashka uyini

”

 

O’kituvchilar tomonidan oldindan rangli kogozdan romashka tayyorlanadi. Xar bir 

talaba bittadan gulbargini uzadi, uning orka tarafida mazkur maveu buyicha savol yozadi va 

ramashka gulbarlarini yig’ib oladi keyingi talaba javob berishi lozim bo’ladi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Guruxlarga bo’linib o’zaro savol- javob va aktiv ilg’or talabalarni rag’batlantirsh 

 

Olingan natijalar bo’yicha xulosa yoziladi va test savollarini tuzing. 

 

 

 

 

 

Липидлар 

нинг 

гуруҳланиши 

айтинг

 

---