Təsdiq edirəm k e. d., prof. S. R. Hacıyeva
Yüklə 210,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
11
hazırlanması zamanı yaranan ekoloji problemlər Qısa icmalı: neftin ilkin emalı qurğusunda alınan benzin fraksiyasının həmin qurğuda müəyyən qədər qələvi məhlulundan təmizlənməsindən sonra alınan, saxlanılan benzin fraksiyası katalitik riforminq qurğusunda müxtəlif markalı və tərkibində əsasən kükürdün miqdarının maksimum halda minimuma endirilərək və yüksək oktan ədədinə malik olan əmtəə benzin məhsulları alınır. Katalitik riforminq zanmanı benzinin tələb olunan səviyyədə əmtəə məhsulu kimi hazırlanan zaman külli miqdarda SO 2 , H
2 S və s. tullantı qazları alınır ki, bu qazlar neftayırma sənayesində ,istehsalat məşəl təsərrüfatında yandırılaraq zərərsizləşdirilir. Kerosin və dizel yanacaqlarının əmtəə məhsulu kimi hazırlanması sonuncu illərə qədər bütün dünya ölkələrində neft emalı sənayesində əsas etibarilə kerosin, dizel distillatlarının tərkibində olan kükürd və naftn turşularının təmizlənməsi üçün əsas etibarilə qələvi məhlulu ilə təmizlənməsi üzrə texnoloji üsullarından istifadə olunmuşdur və hal hazırda bu üsullardan bir çox ölkələrin neft emalı sənayesi müəssisələrində istifadə olunur. Bu proses zamanı həmin fraksiyaların tərkibində olan RSH, disulfidlər, RCOOH NaOH-la reaksiyaya girərək naften turşularının natrium duzlarını əmələ gətirir. Bu zaman külli miqdarada qələvi tullantıları adlandırı- lan istehsalat tullantısı alınır ki, onun tərkibində RCOONa, NaOH, kerosin, dizel fraksiyalarının müəyyən qarışığından, xüsusi spesifik iyə malik olan tünd-çəhrayı rəngli tullantıların yenidən təmizlənməsi aparılaraq külli miqdarda naften (neft turşuları) alınır. İstər ilkin istərsə də, sonrakı təmizləmədə alınan istehsalat tullantı sularının tərkibində xeyli miqdarda fenol tipli birləşmələrin natrium duzları olur ki,onların suda yaxşı həll olmaları ilə əlaqədar olaraq həmin sula- rın təmizlənməsi və su hövzələrinə buraxılması zamanı çox böyük ekoloji problemlərin yaranmasına səbəb olur. Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və lazımi səhifələr göstərilməklə): 1.
жающей среды в нефтеперерабатываю-щей про- мышленности. Мосk. Изд-во «Химия», 1980, 176 с. 2.
проблемы нефтепереработке: Учеб. пособие. – М.: РУДН, 2010 г. – 175 с. 3.
работников нефтеперерабатывающей и нефтехимичес- кой промышленности. Мос., Изд. «Химия», 1980, 376 с. 4.
2005-2015гг. 2015
12
Mövzu № 8. Neft yağlarının istehsalı zamanı yaranan ekoloji problemlərinin həlli üsulları Qısa icmalı: Vakuum kolonunda ilkin olaraq yağ distillatları alınan zaman xeyli həcmdə vakuum tullantı qazları alınır. Bu qazların tərkibində neft karbohidrogenləri, hidrogen sulfid, kükürd oksidi və digər zərərli üzvi birləşmələr əmələ gəlir ki, bunların da həmin texnoloji qurğuların sobalarında yandırılması həyata keçirilərək zərərsizləşdirilməsi aparılır. Bəzi hallarad isə bir hissəsi zavodun istehsalat məşəl təsərrüfatına buraxılaraq məşəl qüllələrində yandırılaraq zərərsizləşdirilməsi həyata keçirilir. Yağların istehsalatı zamanı külli miqdarda istehsalat tullantı suları da alınır. Suların tərkibində texnoloji prosesin aparılması üsulundan asılı olaraq müxtəlif tərkibə malik olan zərərli maddələrin qarışığı olur. Bu istehsalat tullantı sularının təmizlənməsi prosesi zamanı da bir çox ekolji problemlərin yaranmasına səbəb olur. Belə ki, ən yüksək ekoloji keyfiyyətli neft yağlarının turbin, transformator, vkuum, silindr və digər sənaye sürtgü yağlarının istehsalı zamanı texnoloji proseslərin aparılması üsulundan asılı olaraq yaranan ekoloji problemlər bir-birindən fərqlənir. Belə ki, ən köhnə üsullarla, yəni NaOH, H 2 SO
və qumbirinlə təmizlənməsi aparılarkən alınan istehsalat tullantı suları ilə bərabər bərk və maye halında olan turşulu qudron, işlənilmiş “qumbrin” istehsalat tullantıları alınır ki, bu da uzun müddətli ekoloji problemlərin yaradan istehsalat tullantıları sinfinə aid edilir. Belə ki, yağların turşu qələvi üsulu ilə təmizlənməsi zamanı alınan turşulu qudron əvvəllər 60- cı illərin əvvəlinə qədər xüsusi torpaq anbarlarında saxlanılırdı. Bu isə öz növbəsində atmosfer hava mühitinin, su hövzələrinin, torpağın çirklənməsinə səbəb olurdu. Turşulu qudron açıq tünd qara rəngli, yumşaq, xüsusi kəskin H 2 SO 4 turşusu iyli sıxlığı 1-2 q/sm 3
Bu tullantı dünyanın bir çox ölkələrində neft sənayesində yaranan təhlükəli istehsalat tullantısı kimi tərkibində olan neft karbohidrogenləri, sulfat turşusu buxarları və digər üzvi birləşmələrlə ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olurdu. Bu turşulu qudronun tərkibində təqrib 20-40%-ə qədər qatı sulfat turşusu, 40- 60 % üzvi maddələrdən, asfalt qətran birləşməlrindən və müəyyən miqdarda turşunun özü ilə apardığı mineral yağlardan ibarətdir. Tərkibində politsiklik romatik karbohidrogenlər, toksiki metallar və onların duzlarının olması müəyyən olunmuşdur. Tərkibindən asılı olaraq ətraf mühitdə əsas ekoloji problemlərin yaranması mənbəyi kimi nəzərə alınır. Lakin 60-cı illərin əvvəllərindən etibarən bir çox ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycanda da neft yağlarının istehsalı zamanı alınan mühazirə 2 06.11. 2015 Yüklə 210,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|